Tahıl anlaşması, Moskova'nın şartlarına ve Erdoğan'a olan güvene takıldı

Putin, Türkiye ziyaretinin tarihiyle ilgili belirsizliği ifade ederek Azov liderlerinin serbest bırakılmasıyla ilgili başka bir yorum yapmayacağını belirtti

Anlaşmalar, üç Ukrayna limanından tahıl, gıda ve gübre ihracatını içeriyordu / Fotoğraf: Reuters

Moskova yönetimi, tahıl anlaşmasının yeniden yürürlüğe koyulması karşılığında Rusya tarafından daha önceden ilan edilen insani hedeflerin gerçekleştirilmesi için Ukrayna yönetiminin çabalaması gerektiğini bir kez daha vurguladı.

Moskova yönetimi, bu yılın temmuz ayında sona eren bir önceki anlaşmanın geçerlilik süresinin uzatılmasını reddetmişti.

Dolayısıyla Moskova'nın bu tür açıklamalara geri dönmesinin ardında başka sebepler yatıyor olabilir.

TASS haber ajansına göre, Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Galuzin, 10 Temmuz'da yaptığı açıklamada, Rusya'nın imzaladığı anlaşmanın şartlarının yeniden yürürlüğe girmesini askıya alma sebebi olarak, Ukrayna tarafının insani deniz koridorunu askeri amaçlarla kullanmasını gösterdi.

Üst düzey Rus yetkili, Rusya'nın pozisyonunun eskisi gibi olduğunu, yani Rosselkhozbank'ın SWIFT ile yeniden bağlantısının kurulması, yedek parça tedariğinin tekrar başlaması, nakliye ve sigorta lojistiğinin kurulmasının yanı sıra, Rus şirketlerinin yabancı varlıklarına erişiminin yeniden sağlanması gibi sistemik sorunların çözülmesi gerektiğini vurguladı. 
 

ap.jpg
Polonya'da Ukrayna buğdayının depolara dökülmesi / Fotoğraf: AP

 

Galuzin, Rus yönetiminin, Karadeniz tahıl girişimini kısıtlama kararının nedenlerinden biri olarak Kiev'in, Sivastopol ve Kırım Köprüsü'ne yönelik terör saldırıları gerçekleştirmesini gösterdi.

Aynı zamanda Rus savaş gemileri ile sivil gemilere yönelik sabotajlar yaparak denizdeki insani koridoru askeri amaçlarla kullanmasını da buna dahil etti.

Galuzin, "Bu tür eylemler, Karadeniz'de geçiş güvenliğini sağlamak üzere yapılan anlaşmanın ruhuna aykırıdır" dedi.

Galuzin, ayrıca 5 Haziran'da Kiev'in Tolyatti-Odessa amonyak boru hattını sabote ettiğini, oysa bu hammaddenin tedariğinin yeniden başlamasının "İstanbul anlaşmalarının temel unsurlarından biri" olduğunu belirtti.

Rus yetkili, Rusya tarafının kamuoyu önünde de olmak üzere birden fazla kez dile getirdiği bu durumun ana nedenini, Rusya ile Birleşmiş Milletler (BM) arasında imzalanan yerli tarım ihracatının normalleştirilmesine ilişkin muhtıranın uygulanmasında herhangi bir ilerleme kaydedilmemesine bağladı.

Galuzin, Washington, Brüksel ve Londra'nın, Rus gübre ve gıda maddelerini yasadışı yaptırımlara dahil etme konusundaki güçlü ısrarları nedeniyle bu muhtıranın pratikte uygulama fırsatı bulamadığı sonucuna vardı.

fazla oku

Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)

Erdoğan sınır hattında

Bu açıklamalar, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Vilnius'taki NATO Zirvesi'nden bu yana Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile ilk kez gerçekleştirdiği telefon görüşmesinin içeriği hakkında daha önce yaptığı açıklamalarla paralel olarak çok önemli bir zamanda geldi.

Zirve öncesinde Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski'yi kabul eden Erdoğan, daha önce Azov taburunun bazı liderlerinin Ukrayna'yı iade edilmesini sağlamıştı.

Bu kişiler Mariupol savaşında Rusya tarafından esir alınmış ve Rusya yönetimi, Ukrayna tarafıyla çatışmalar sona erene kadar bu kişileri koruma görevini de Türkiye'ye vermişti.

Independent Arabia'nın daha önce Moskova'dan bildirdiği bir rapora göre, Erdoğan, anlaşmaya bağlılığı bir kenara bırakarak Rusya tarafını bilgilendirmeden Ukraynalı esirleri serbest bıraktı.

Bunun sonucunda da iki taraf arasında bir "yanlış anlaşılmaya" yol açıldı. Rusya tarafı bunu açıklamamış olsa bile iki devlet başkanı arasındaki görüşmede bu konunun ele alınmasını bekleniyor. 

Yerel ve Afrikalı gözlemciler, Başkan Putin'in St. Petersburg'da ev sahipliği yaptığı Rusya-Afrika zirvesinde Afrika ülkelerinin liderlerine söz verdiği hususların gerçekleşmesi için gerekli koşulları şu şekilde özetledi:

Rus tahıl ve gübre tedariğine uygulanan yaptırımların geri çekilmesi, başta Rosselkhozbank olmak üzere bankaların önündeki tüm engellerin kaldırılması, bilgi alışverişi için uluslararası SWIFT sistemiyle bağlantı kurulması, tarım makinelerinin yedek parça bileşenleri ve gübre endüstrisi ithalatının yeniden başlaması, Moskova'dan gelen önceki raporlarda ele alınan diğer maddelerin hayata geçirilmesi…


Moskova yönetimi, ikinci Rusya-Afrika zirvesinin sona ermesinden bu yana, Putin'in kara kıtaya yönelik olarak verdiği sözleri, özellikle de belirlediği bir dizi yoksul Afrika ülkesinin bir kısmı için ücretsiz tahıl tedariğini yerine getirme çabalarına devam ettiğini bildirdi.

Putin, bedava tahıl verilecek fakir ülkelerin sayısını 5'le sınırlandırdı.

Putin, Türk mevkidaşı Recep Tayyip Erdoğan ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde bu konuyu, Rusya'nın 17 Temmuz 2023 tarihinde Türkiye, BM ve Ukrayna ile daha önce imzaladığı anlaşmalar kapsamındaki yükümlülüklerini sona erdirmesinin arka planında değerlendirdi.

St. Petersburg zirvesi esnasında Putin'in, Afrikalı konuklarına verdiği sözlerin büyük bir bölümünü yerine getirmek için Moskova yönetiminin sırtını dayadığı tahıl anlaşmasını yeniden yürürlüğe koymaya istekli olduğuna dair işaretler bulunuyor.

Oysa Rusya daha önce Ukrayna ile ortak imzaya gerek duymadan hem Türkiye hem de BM ile ayrı ayrı anlaşmalar imzalıyordu.

Yapılan anlaşmalar, Ukrayna'nın üç limanı olan Odessa, Çornomorsk ve Yuzhne'den "tahıl, gıda ve gübre ihracatını" öngörüyordu.

Bu amaçla İstanbul'da gemi ve malların kayıt ve denetimiyle ilgilenen ortak bir koordinasyon merkezi kuruldu. 

İşlemin geçerlilik süresi, uzatma imkânı ile birlikte 120 gün olarak belirlenmişti. Ancak geçtiğimiz günlerde Rusya bunu sadece 60 günü geçmeyecek bir süreyle uzatmaya karar verdi.

İstanbul'da, Rus tarım ürünlerinin ihracatına ilişkin Rusya ve BM'nin taraf olduğu bir mutabakat zaptı daha imzalandı.

Bu zaptın süresi üç yıl olarak belirlendi. Kaynaklar Moskova'nın bu konudaki tutumuna ilişkin gerçeği henüz ortaya çıkaramadı.  

Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski ise ülkesinin anlaşmaya göre harekete devam edeceğini doğruladı ve bunu şu şekilde açıkladı:

Bizim iki anlaşmamız vardı: Birincisi; Ukrayna, Türkiye ve BM'yleydi. İkincisi de Rusya, Türkiye ve BM'yleydi. Dolayısıyla Rusya anlaşmayı durdurduğunu söylediğinde BM Genel Sekreteri Guterres ve Cumhurbaşkanı Erdoğan ile yapılan anlaşmaları da bloke etmiş oluyor.

Son Rus gemisi 16 Temmuz 2023 sabahı Odessa limanından ayrıldı. Bu da geminin evraklarının haziran sonunda tamamlandığı ve Moskova'nın bundan sonra diğer gemilerle ilgili herhangi bir evrak sunmayacağı anlamına geliyor.
 


Güven teşviki

Putin ve Erdoğan ağustos ayı içerisinde görüşeceklerini beyan etmelerine rağmen henüz net bir tarih belirlenmedi ve buluşmanın gerçekleşeceği yer açıklanmadı.

Putin ile Erdoğan arasında var olan özel güven teşvikinin diğer tüm teşviklerden daha yüksek olduğuna dair göstergeler var.

İki liderin ilişkilerinin tarihi, genellikle iki ülke arasındaki en tartışmalı ve gergin pozisyonları dahi çözdü.

Bu ilişkilerin ve karşılıklı güvenin çözülmesini ve uygulanmasını zorlaştıran ciddi sorunlar olsa da coğrafyanın iki ülke ilişkilerinde en etkili unsur olmaya devam edeceği açık ve kesin.

Ayrıca Erdoğan, bugün Putin'e en yakın lider ve Türkiye, tahıl anlaşmasını yeniden canlandırma konusunda en yetenekli ülke olmaya devam ediyor.

Moskova'nın tahıl ihracatını durdurma kararını ve ileri sürdüğü şartlara ne ölçüde cevap verebildiğini değerlendiren Erdoğan, daha önce anlaşmanın büyük bir diplomatik başarı olarak tarihe geçtiğini ve 33 milyon tondan fazla tahılın taşınmasına izin vererek ‘en yoksul ülkelerin çoğunda' gıda kıtlığını önlediğini vurgulamıştı.

"Putin'in bu insani koridorun devam etmesini istediğini düşünüyorum" diyen Erdoğan, sorunu Rusya Devlet Başkanı ile telefonda görüşmüş ve daha sonra yukarıda belirttiğimiz gibi "ağustos ayı içinde bizzat" yüz yüze görüşeceğini açıklamıştı.
 

Buğday fiyatları yüzde 8,2 oranında artış göstererek ton başına 282,4 dolara çıktı .jpg
Buğday fiyatları yüzde 8,2 oranında artış göstererek ton başına 282,4 dolara çıktı / Fotoğraf: AFP

 

Bugüne kadar Putin'in Türkiye ziyareti için uygun olabilecek tarih belirlenmedi. Kremlin bu tür görüşme planlarının olduğunu bildirdi, ancak kesin tarihten bahsetmedi.

Putin, 29 Temmuz'da düzenlediği basın toplantısında, Erdoğan'la görüşme olasılığını yorumlayarak, "O bize gelecek, ya da ben ona gideceğim, göreceğiz" ifadelerini kullanmıştı.

Rusya-Afrika zirvesinde Putin'in Erdoğan'la görüşme niyetini teyit etmesi ve "ya o bize gelecek ya da ben onu ziyaret edeceğim" açıklaması dikkat çekiyor.

İki ismin en son yüz yüze görüşmeleri, Erdoğan'ın Moskova'ya geldiği Ekim 2022'de olmuştu.

Erdoğan, Azov Taburu liderlerinin serbest bırakılacağı haberine Rusya'nın tepkisinin ilk başta olumsuz olduğunu ancak bazı detayların netleşmesinin ardından durumun olumluya döndüğünü söyledi.

Putin, Rusya-Afrika zirvesi sırasında Azov liderlerinin Ukrayna'ya iade edilmesiyle ilgili olarak "Müzakereler yapıldı ve başka yorum yapılmayacak" dedi.

O zamana kadar Rus ve Türk tarafları, tahıl anlaşmasının ya da Karadeniz tahıl girişiminin uzun süre askıya alınmasının "kimseye faydası olmayacağı" ve bunun yiyecek kaynaklarına diğerlerinden daha fazla ihtiyaç ülkeler için daha fazla acıya yol açacağı görüşündeydi.

Bu fikir, Afrika ülkeleri devlet başkanlarının bu yılın temmuz ayında St. Petersburg'da kaldıkları süre boyunca ortaya koydukları genel vizyonla tutarlıdır.

 

 

Independent Arabia

DAHA FAZLA HABER OKU