İran'ın Yezd kentindeki "badgir" ismi verilen baca benzeri antik "rüzgar yakalayıcılar" şehir sakinlerine yüksek sıcaklıklara karşı koruma sağlıyor.
Ülkenin merkezinde yer alan ve sıcaklıkların 40 derecenin üzerinde seyrettiği kentte bulunan badgirler kerpiç yapıların üstünde yükseliyor ve bu yapıların içindeki sıcak havanın dışarı, dışardaki rüzgarın ise yapının içine alınmasına olanak tanıyor.
Yapıların içindeki alçak basınç, odanın içindeki havanın sürekli devridaim halinde olmasını sağlıyor. Böylece içinde geniş dikey boşluklar bulunan rüzgar yakalayıcılar, bir çeşit doğal vantilatör görevi görüyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Şehirdeki 700 kadar rüzgar yakalayıcının geçmişi ise 14. yüzyıla kadar uzansa da, mimari fikrin Pers İmparatorluğu'nun Ortadoğu'ya hükmettiği 2 bin 500 yıl öncesine kadar dayandığı düşünülüyor.
Yezd'in İpek Yolu üzerindeki önemli kervansaraylara ev sahipliği yaptığını hatırlatan İran Turizm Bakanlığı'ndan Abdulmecid Şakeri, "Elektriğin olmadığı yüzlerce yıl boyunca, badgirler evleri soğutmayı mümkün kıldı ve şehrin refahında önemli bir rol oynadı. İnsanlar onlar sayesinde rahat bir yaşam sürdü" ifadelerini kullandı.
33 metrelik bir rüzgar yakalayıcının bulunduğu Dowlatabad Bahçeşi'ne başkanlık eden Mecid Oloumi ise soğutma metodunun elektrik veya başka bir maddeye ihtiyaç duymadığı için tamamen çevreci olduğuna dikkat çekti.
Rüzgar yakalayıcılar üzerine çalışan milar Roland Dehghan Kamaraji, "Badgirler, basitliğin sürdürebilirliğin temel şartı olabileceğini gösteriyor. Sürdürülebilir çözümlerin karmaşık veya teknolojik olması gerektiği yönündeki yaygın düşüncenin de yanlış ortaya koyuyorlar" diye konuştu.
Elektrik ve özellikle klimanın icadının ardından badgirler unutulmaya yüz tutsa da, uzmanlar insanlığın gelecek yıllarda yine böyle geleneksel metodlara dönebileceği görüşünde.
UNESCO ise 2017'de Dünya Miras Sit Alanı listesine aldığı Yezd'i, "Çölde hayatta kalmak için kısıtlı kaynakların zekice kullanımının yaşayan kanıtı" olarak tanımlıyor.
Independent Türkçe, France 24, Financial Tribune
