Eski İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, 15 Nisan 2023 günü yaptığı açıklamada 130 bin 914'ü reşit olmak üzere 230 bin 998 bin Suriyeli’nin Türk vatandaşı olduğunu açıklamıştı.
Yine 2012 ile 2022 yılları arasında yabancılara satılan konut sayısı 280 bin olarak açıklandı.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın 2021 yılında CHP'li Erkan Aydın'ın soru önergesine verdiği yanıtta ise sadece 2018-2021 yılları arasında 19 bin 630 yabancıya gayrimenkul alımı karşılığında vatandaşlık verildiği belirtildi.
Dolayısıyla emlak alımı yoluyla vatandaşlık alanların sayısının daha yüksek olduğu muhtemel.
Bu konuda güncel resmi bir açıklama olmasa bile 30 binin üzerinde olduğu iddia ediliyor.
Evlilik yoluyla vatandaşlık alanları da ekleyince kayda değer sayıda yabancı, Türk vatandaşlığı aldı.
Bu kişilerin çoğu çifte vatandaş. Yani geldikleri ülkelerdeki vatandaşlıkları sürüyor hatta bir kısmı Türkiye’de bile yaşamıyor.
Bu beraberinde yeni soruları gündeme getiriyor.
Türk vatandaşlığı alıp farklı ülkelerde gözaltına alınan kişilerin asıl ülkelerine iade edildiği iddia ediliyor
Örneğin bu kişiler yurtdışında olaya karışıp gözaltına alındıklarında Türkiye’nin mi yoksa vatandaşı oldukları diğer ülkenin mi devreye girmesi gerekiyor?
Geçtiğimiz günlerde hem Mısır hem Türkiye vatandaşlığına sahip olduğu iddia edilen Said Şemseddin adlı bir Mısırlı’nın Kuveyt’te gözaltına alındığı iddia edilmişti.
Ortadoğu konusundaki uzmanlığıyla bilinen araştırmacı gazeteci İsmail Yaşa dün sosyal medya üzerinden yaptığı bir paylaşımda şöyle bir iddiada bulundu:
Türk vatandaşı olan bir BAE'li geçenlerde Ürdün'de gözaltına alınarak BAE'ye teslim edildi. Şimdi de Türk vatandaşı olan bir Mısırlı Kuveyt'te gözaltına alındı ve Mısır'a teslim edileceği söyleniyor. Ya vatandaşlık vermeyelim ya da vatandaşımıza sahip çıkalım. Böyle olmuyor"
Yeni vatandaşlıklar verildikçe benzer olayların yaygınlaşması muhtemel.
Peki hukuk bu tür durumlarda ne öngörüyor?
"Ülkeler vatandaşı olmayan kişilerin de iadesini isteyebiliyor"
Bu sorunun ilk muhatabi uluslararası ceza hukuku üzerine çalışan Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Barış Erman oldu.
Erman, öncelikle, bir kişinin iadesini talep eden ülkenin, kişinin vatandaşı olduğu ülke olması zorunluluğunun bulunmadığını belirtip, “Yargı yetkisine sahip herhangi bir ülke, kişinin bulunduğu ülkeden iadeyi talep edebilir. Örneğin evrensel yargı yetkisine tabi bir konuda İspanya, Şili’nin eski devlet başkanı Pinochet’in iadesini Birleşik Krallık’tan talep edebilmiştir. Talep edilen kişiyi elinde bulunduran ülke, karşılıklı iade anlaşmasının varlığı veya iade anlaşması olmasa bile iç hukukunda bir engelin bulunmaması durumunda iade talebine olumlu karşılık verebilir” diyor.
"Birden fazla iade talebi varsa öncelik geri iade anlaşması olan ülke olur"
Birden fazla ülkenin aynı kişiyi talep etmesi durumunda ise yarışan iade taleplerinin söz konusu olacağını kaydeden Erman, “Böyle bir durumda kendisinden iade talep edilen ülkenin seçimde bulunurken dikkate alması gereken faktörler vardır” diyor.
Erman'a göre bu faktörleri birkaç madde halinde sıralamak mümkün:
1- İade taleplerini alan ülke, talep eden ülkelerle arasında iade anlaşması olup olmadığına bakacaktır. Eğer biriyle varsa o ülkeye öncelik vermesi kural olarak beklenir.
2- Kendisinden iade talep edilen ülke, iadenin istediği suçların ağırlığına, suçların nerede işlendiğine ve hangi devletin bu suçlarla ilgili etkili bir soruşturma yapabileceğine bakacaktır. Özellikle iki ülkeden biri, diğerinin etkili bir soruşturma yapmasını engellemek için başvurmuş ve amacı şüpheliyi yargıdan kaçırmak olduğu anlaşılıyorsa, o ülkenin talebi reddedilecektir. Yine başvuru tarihleri de burada önemlidir.
3- Başvuru tarihleri bakımından önceki başvuruya öncelik tanınması esastır.
"İşkence – idam ihtimalinde iade edilmeyebilir"
Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Barış Erman'a göre bir başka faktör ise iade yasağı ilkesi:
Non-refoulement ilkesi (iade yasağı) geçerli olan durumlarda o ülkenin iade talebi kabul edilmemelidir. Şüphelinin temel insan haklarından mahrum kalacağı, işkenceye uğrayacağı veya idam cezasına çarptırılacağı durumlarda bu ilke söz konusu olacaktır"
"İki ülkeden hangisiyle daha uzun süreli bağı olduğuna bakılır"
Peki ya ilgili kişinin vatandaşlık durumu?
Erman bununla ilgili olarak önceki koşulların eşit olması durumunda dikkate alınabilecek bir faktör olduğunu belirtip "İade talep eden ülkelerin her ikisinde de vatandaşlık söz konusu ise (çifte vatandaşlık varsa), talep edilen ülke, şüphelinin hangi ülke ile daha yakın ve uzun süreli bir bağı olduğunu değerlendirerek bir sonuca varmalıdır" tespiti yapıyor.
“Uzun süredir ikamet etmiyorsa ülkenin talebi reddedilebilecektir”
Erman, “Bu nedenle sonradan vatandaşlığı kazanılan ülkede eğer kişi uzun süreden beri ikamet etmiyor ve çalışmıyor ise o ülkenin talebi reddedilebilecektir” diyor.
"Rastgele vatandaşlık verdiğimiz için inandırıcı görülmüyor"
Emekli büyükelçi Yalım Eralp ise Türkiye’nin rastgele vatandaşlık vermesinden dolayı bunun başka ülkelerde inandırıcı görülmediğini bunun da iade taleplerinde etkili olduğunu öne sürüyor.
Emekli büyükelçi Yalım Eralp / Fotoğraf: CNN Türk
Eralp, önemli olanın söz konusu suçun hangi ülkede işlendiğinin olduğunu da belirtiyor.
Eralp, hem Türk, hem Mısır vatandaşı olan birinin Mısır’da işlediği iddia edilen bir fiilden dolayı başka ülkede gözaltına alınması halinde iki ülkenin de iade talebinde bulunması halinde bile Mısır’ın daha fazla hakkı olacağı kanaatinde.
© The Independentturkish
