Günümüzde birçok ülkede zorunlu askerlik kalktı ve profesyonel askerliğe geçildi.
Profesyonel ordular gelişen teknolojiye daha uyumlu ve eğitimli iken zaman zaman personel bulma konusunda sorunlar yaşayabiliyor.
Bloomberg tarafından geçen günlerde yayınlanan bir habere göre ABD Kara Kuvvetleri'ne bu yılın başından bu yana sadece 22 bin yeni asker katıldı.
Bu rakamın belirlenen yıllık plandan yüzde 60 daha az olduğu öne sürüldü.
Haberde askeri hizmete uygun gençlerin sadece yüzde 7'sinin orduya katılmak istediği, bunun 2007'den bu yana görülen en düşük oran olduğu kaydedildi.
ABD'nin yaşadığı asker sıkıntısının nedenlerini ve profesyonelleşme yolunda önemli adımlar atan Türk ordusunun kadrolu personel edinmede yaşadığı sorunları Antalya Bilim Üniversitesi Öğretim Üyesi, emekli subay ve askeri tarihçi Prof. Dr. Mesut Uyar ile konuştuk.
"Profesyonel askerlerin sözleşme bitimlerinde ne yapacakları sorun oluyor"
Profesyonel orduların birçoğunun yaşadığı personel krizlerinin nedeni nedir?
Profesyonel ordularda farklı kademelerde personeller var. Profesyonel ordular bazı nitelikli işlerde örneğin subaylık, astsubaylık ve teknikerlik için uzun vadeli adam almak ister. Bunları eğitmek için ciddi para, zaman harcar ve bundan dolayı uzun süre elinde tutmak ister. Fakat ordunun önemli bir kısmı basit işleri yapan kişiler. Bu işi yapan kişilerin uzun süre istihdam edilme şansı yok. Profesyonel ordu sözleşmeli ordu demek. Beş sene sözleşmeli çalıştığınızda sizle işiniz bitince sözleşmeniz son buluyor. Ancak askerde yapılan birçok işin sivil hayatta karşılığı yok. Biz bu sıkıntıyı şimdi uzmanlarda yaşıyoruz. 1992'de ilk defa göreve başladıklarında ilk hesap 5-10 sene çalışacak sonra tazminatlarını alıp gideceklerdi ama o süre geldiğinde gitmek istemediler. Adamı makineli tüfek nişancısı olmuş ancak yaşı gelmiş 40'a artık o iş için fiziki olarak uygun. O zaman gardiyanlık gibi başka işlere kaydırmakla uğraşıyorlar şimdi.
"ABD'de ve İngiltere'de en büyük sorun evsiz eski askerler"
Profesyonel ordularda en büyük sorun sözleşme bitimlerinde mi yaşanıyor?
Profesyonel ordularda askeri terhis ettikten sonra işe ve sisteme girmesini de sağlamak zorundasın. Bugün Amerika ve İngiltere'de en önemli sorunlardan biri evsiz eski askerler. Bunlar, ordudan ilişkisi kesildikten sonra normal hayata uyum sağlayamıyor. Elindekini avucundakini harcıyor, alkolik oluyor ve evsizler kervanına katılıyorlar.
"ABD'de vatanseverlik patlaması bitince orduya katılımlar düştü"
ABD ordusu, şu an neden asker sıkıntısı yaşıyor?
ABD'nin son dönemdeki en büyük şansı şuydu. 11 Eylül'den sonra bir vatanseverlik patlaması oldu. Çok üst kademede, sivil hayatta da başarılı olacak kişiler orduya girdi. Uzun süre ABD ordusu bu durumdan faydalandı. Ancak bu vatanseverlik patlaması bitince ve Irak ile Afganistan'da umulan sonuç alınamayınca otomatikman orduya girişler düştü.
"Vatandaşlık kısıtlamasından dolayı göçmenlerin ABD ordusuna katılımı azaldı"
ABD, eskiden göçmenleri orduya çok alırdı. Bu devam etmiyor mu?
Göçmenlere yönelik son yıllarda büyük tepki başlayınca göçmenlerden asker alımı da azaldı. Eskiden ABD vatandaşlığı almanın en kolay yolu ABD Ordusu'nda bir süre asker olmaktı. Özellikle Latin Amerika'dan gelenler rahat vatandaşlık almak için orduya katılıyorlardı. Şimdi o konuda yeni düzenlemeler geldi. Orduya girenler hemen vatandaş olamıyor, askerde suç işleyince cezaları artırdılar. Bu nedenle göçmenler eskisi kadar asker olmuyor.
"Teknolojiye hakim, iyi eğitilen personel sözleşmesi bitince gitmek istiyor"
Profesyonel orduların en önemli sorunlarından biri de nitelikli kişilerin uzun süre kalmak istememesi mi?
İyi teknoloji, teknik bilgi gerektiren işler var. Bunları bilenler orduda kalmak istemeyip daha fazla para verecek yerlerde çalışmak istiyorlar. Bu bizim orduyu da son yıllarda vuran bir sorun. Adamı çok iyi eğitiyorsun ancak zorunlu görev süresi bitince çekip gidiyor. Bunu eskiden pilotlarda yaşardık şimdi başka alanlarda da yaşanıyor. ABD ordusu bunu gördüğünden tedbir alıyor. Kaç yılda ne kadar personel kaybedeceğini hesaplayıp ona göre alım yapıyor. Ancak personel sayısı düştükçe bunun da sıkıntısı ortaya çıkıyor.
"Üniversite bursu karşılığı subaylık teklifi"
Gelişmiş ülkelerde gençler eskiden çok moda olan subaylık, astsubaylık gibi uzun vadeli askerliğe artık sıcak bakmıyor mu?
Ona yönelik tedbirler almanız gerekiyor. ABD'de bir sürü tedbir var. Örneğin Amerika'da devlet üniversitelerde burs veriyor. Diyor ki 'Kardeşim gel, bu üniversitede okurken okuma masraflarını falan karşılayayım. Hatta cebine para vereyim. Buna karşılık olarak da mezun olduğunda 5 veya 8 sene orduda subaylık, astsubaylık yap' diyor. Ya da çocukluktan itibaren subay, astsubay olmayı özendirici programlar çalışmalar yapıp teşvik edici önlemler alıyor.
"Sadece reklam vererek askerliğe özendiremezsiniz"
Türkiye'de bu konuda ne yapılıyor?
Şimdi Türkiye askerlikte profesyonele geçiyor ama bu önlemlerin hiçbiri uygulanmıyor. Eskiden askeri liselerin şöyle bir faydası vardı. Orta ve alt gelirli ailelerin kabiliyetli çocukları buralara gelir, ailelerine bir maliyetleri olmadan iyi bir eğitim alır ve güvenceli bir iş sahibi olurlardı. Şimdi bunlar yok. Sadece reklam vererek, ‘Gelin komando olun, F-16 uçurun' demekle insanları subay, astsubay olmaya ikna edemezsiniz. Amerikalıların, İngilizlerin yaptığı gibi çok küçük yaştan itibaren bilinçli, planlı, programlı bir şekilde okullardan itibaren bu işi başlatmanız lazım.
"Türkiye'de ABD'deki gibi askeri aristokrasi yok"
Türkiye'nin bu konuda başka ne gibi eksiği var?
ABD'nin şöyle bir avantajı da var. Bu İngiltere'de de kısmen geçerli. Bazı aileler oralarda askerliği iş edinmiş durumda. Bunu askeri aristokrasi diyoruz. Adamın kendisi asker ve üç oğlu var. Bir tanesi de asker oluyor. Ya da amcasının oğlu asker oluyor. Her jenerasyonda o aileden askerler çıkıyor. Yani nesilden nesile geçme şeklinde. Türkiye'de ise tam tersi geçerli. Yani bir subay, astsubay orduda yaşadıklarından dolayı kesinlikle evladını asker yapmaz. Eğer evladını asker yapıyorsa çocuğun birtakım konularda sıkıntıları vardır, hayata tutunamaz en azından ona kol kanat gererler, maaşını alır diye düşünülerek asker yapılıyor. Yoksa aklı başında bir subay, astsubay asla çocuğunu askere vermez. Amerika'dakinin tam tersi. Askeri aristokrasi kötü bir şey değil oysa. Şu an ABD ordusu subay sıkıntısı çekmiyor en alt kademedeki askerleri bulma noktasında sıkıntı yaşıyor.
"Eskiden Amasya ve Balıkesir'in kimi yerleri subay olmaya daha meraklıydı"
Özellikle Ege bölgesinden subay, astsubay çok çıkardı, bu halen sürüyor mu?
Bazı kasabalar vardı. Genelde de hava üslerinin olduğu kasabalar. Örneğin Amasya Merzifon'dan çok subay, astsubay çıkardı. Ya da Balıkesir'in bazı kasabalarından. Bunun bir nedeni oralarda iş imkanlarının kısıtlı olması diğeri de rol modellerin etrafta görünür olmasıydı. Çocuk sokakta subayı görüyordu ya da ailesinden biri subay olmuş ondan etkileniyordu. Böyle yöresel bazı özellikler vardı ama bu da kalmadı.
"Bizim ordu personel bulabiliyor ama bulduğu personel çok nitelikli değil"
Uzman çavuşlarda Osmaniye, Adana, Kırıkkale gibi iller yoğun görünüyor. Bunun özel bir nedeni var mı?
Bu işsizlikten kaynaklanıyor. Meslek edinecek yeterli eğitimi olmayıp uzman çavuş olanlar şu an kimi yerlerde doktor, mühendis kadar para kazanabiliyor. Ordudan ayrılınca iyi bir tazminat alıyor. Onunla iş kurmayı, ev almayı, evlenmeyi düşünüyor. Yani onlar işe realist yaklaşıyor ama alt yapıları düşük olabiliyor. Bu da büyük sıkıntı. Şu an bizim ordu personel bulabiliyor ama bulduğu personel çok nitelikli değil. Nitelikli subay ve astsubay bulmada da sıkıntı yaşanıyor.
"Bizde sorunların üstü örtülüyor"
Peki yetkililer bu sıkıntıların farkında mı?
Bizde şöyle bir şey var. Özellikle sosyal medya, televizyon programlarına çıkanlar veryansın edip Amerikalılara, İngilizlere laf çakıyorlar. Oysa bahsettikleri sorunların daha vahimi bizde var. Adamlar yaşadıkları sıkıntıları saklamıyor. Örneğin genelkurmay başkanları 'Önlem alınsın, toplum desteklesin' diyor. Biz ise üstünü örtüyoruz.
© The Independentturkish
