Pentagon'un yeni raporuna göre yerkürenin etrafındaki uzay enkazı artık o kadar kötü bir hal aldı ki, uluslararası yönergeler belirlenip yasal açıdan bağlayıcı kılınsa bile "aşılması güç bir sorun" söz konusu.

Gezegenin yörüngesinde halihazırda boyutu 10 santimetreden büyük 25 bin civarı uzay enkazı nesnesi dolaşıyor. Uzay araçlarına ve uydulara risk oluşturabilecekken takip edilemeyen parça sayısıysa 600 bin ile 900 bin arasında.

ABD Savunma İstihbarat Ajansı'nın açıklamasında, "Harabeye dönmüş devasa nesnelerin [alçak Dünya yörüngesindeki] çarpışma ihtimali artıyor ve çarpışmalar veya pil patlamaları, [uydusavar silah] testleri ve dünya genelindeki uzaya fırlatmaların sayısının hızla çoğalması sonucu en az 2030'a kadar artmaya devam edeceği de neredeyse kesin" dendi.

2007'den önce enkazın çoğu, SLV'lerin [Uydu Fırlatma Araçları] üst kısımlarının patlamasından kaynaklanıyordu. Bugünse, kayda geçirilen enkazın neredeyse yarısını üç büyük olaydan gelen parçalar oluşturuyor: Çin'in 2007'de arızalanan meteoroloji uydusunu imha etmesi, 2009'da ABD iletişim uydusuyla kullanım dışı bir Rus uydusunun kazara çarpışması ve Rusya'nın 2021'de Nudol uydusavar silahını test etmesi.

Arabadan büyük olan yaklaşık 1300 parça uzay enkazı var ve bu nesneler tehlikeli derecede sık şekilde birbirlerine yakın mesafeden geçiyor. Rapora göre bazıları, saniyede 10-15 kilometre arası bir hızla her ay birbirlerinin bir kilometre kadar yakınından geçiyor.

Raporun devamında, "Bu nesnelerin çarpışması, neredeyse kesinlikle 3 bin 500 ile 15 bin parçanın kayda geçirilmesine yol açacaktır" deniyor. Ayrıca takip edilemeyecek 55 bin ile 225 bin arası parçaya neden olacağı da belirtiliyor. Parçalanan bir uydu, genelde kayda geçirilebilen 250 civarında uzay enkazı yaratıyor.

Gezegenin 1500 kilometre üstündeki bu tarz devasa nesnelerin çarpışma ihtimali 5 binde bir iken, 850 kilometre irtifada bu ihtimal 800'de bir.

Rapor, "850 kilometredeki bir çarpışmanın uzay enkazına katkısı... kayda geçirilebilir yaklaşık 15 bin parça demek olsa da" diye devam edip, "1500 kilometredeki bir çarpışmadan kaynaklanacak enkaz, potansiyel olarak binlerce yıl yörüngede kalacak" yazıyor.

Pentagon'un raporu, "irtifa 1500 kilometreye yaklaşınca harabeye dönen cisimler ve enkaz 10 bin yıldan uzun süre orada kalabilir" diye ekliyor.

İki cismin 975 kilometrede çarpışmasıysa, ki her yıl yaklaşık 120'de birlik ihtimaliyle en muhtemel çarpışma bu, yörüngede bin yıldan uzun süre kalacak çok sayıda parça bırakabilir.

Uzay enkazı yönergeleri 1993'de belirlenmiş ve Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmiş olsa da ülkeler gezegeni uzay enkazından arındırılmış hale getirme sorumluluğumuzu genelde göz ardı ediyor.

NASA'dan bilim insanı Donald Kessler'ın 1978'deki kötü şöhretli araştırması, iki büyük nesnenin çarpışması halinde malzemelerin parçalanıp diğer malzemelere çarpması ve tekrar kırılmasıyla ortaya çıkan domino etkisinin, dünyadaki uzay fırlatmalarını imkansız kılabilecek önemli bir uzay enkazı tabakasına neden olabileceğini belirterek uyarmıştı.

Pentagon'a ait raporsa, "Uluslararası ve ulusal yönergeler yasal açıdan bağlayıcı hale getirilse, kısıtlamaya yönelik eşikler daha sıkı uygulansa ya da uyum yüzde 100'e yaklaşsa bile uzay operasyonlarının ilk 63 yılının yol açtığı kalıntılar yine de aşılması güç bir uzay enkazı sorunu olacak" sonucuna varıyor.

 

* İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/space

Independent Türkçe için çeviren: Kerim Çelik