Rüya görmeyen yoktur. Kimisi gördüğü rüyayı hayal-meyal kimisi de tüm detaylarını hatırlar.
İnsanlık var olduğundan beri rüyalar merak konusu oldu.
Kimi insanlar, rüyaların gelecekten haber getirdiğine inandılar. Bundan dolayı kimi zaman rüya tabircileri aranılan kişilere dönüştü.
Günümüzde dahi internette en çok aranılanlar arasında rüya tabirleri her zaman kendisine yer bulmaya devam ediyor. Çünkü rüyalar merak konusu olmayı sürdürüyor.
Bilim de rüyalara duyarsız kalmadı. Özellikle psikiyatri alanında tedavide rüyalardan nasıl faydalanılabileceğini araştırdı.
Yeni araştırma konusu rüyalara reklam yerleştirilebilir mi?
Rüyalar günümüzde ticaretin de ilgi alanına girmeye başladı. Haber sitesi The Hustle'da geçen günlerde çıkan bir habere göre ABD'deki kimi pazarlama firmaları, bilim insanlarının rüyaları manipüle etmeye yönelik çalışmalarını yakından takip ediyor.
The Hustle'a konuşan akademisyen ve araştırmacılar, rüya kuluçkası veya rüya inkübasyonu diye bilinen, firmaların rüyalarımıza reklam yerleştirmesine olanak tanıyacak teknolojik gelişmeleri değerlendirdi.
Haberi kısaca özetlemek gerekirse bazı firmalar, kişilerin rüyalarına bile reklam yerleştirip yerleştiremeyeceklerini araştırıyor. Bunun için bazı bilim insanlarıyla ortaklıklar kuruyor.
Bu alandaki çalışmaların 3 yıl sonra sonuç verebileceği iddia edilirken, reklamcıların insanlara uykusunda ürün pazarlamak için halihazırda evlerde yaygın bulunan akıllı hoparlörleri kullanabileceği düşünülüyor.
Rüyalara dışarıdan müdahale edilebilir mi?
Bu haber beraberinde akıllara şu soruyu getiriyor. Gelişen teknoloji ile artık insanların rüyalarına bile dışarıdan müdahale edilerek, istenilen rüyayı görmesi sağlanabilir mi?
Rüyalara dair merak edilenleri bu konuda bilimsel çalışmalar yapan Marmara Üniversitesi Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Psikiyatrist-Psikoterapist Prof. Dr. Mustafa Bilici'ye sorduk.
"Rüyalara reklam yerleştirmek şimdilik mümkün değil"
The Hustle'da çıkan haberi baz alırsak günümüz teknolojisiyle insanların rüyalarına müdahale ederek, istenileni görmesi sağlanabilir mi?
Bir müdahalenin şu anki araçlarla en azından mümkün olduğunu düşünmüyorum. Ama şöyle bir şey olabilir tabii. Hani bir insanı zihinsel anlamda sürekli bir konuyla meşgul ederseniz o insan ister istemez o zihinsel meşguliyetinin bir devamı olarak geceleyin rüyasında konuyu görebilir. O yüzden de gündüz onun zihnini bir şekilde rüyaya yatkın hale getirmek, hazırlamak gerekir. Böyle olursa ancak olur. Belki daha fazla rüya görmesi sağlanabilir ya da rüya görmesini engelleyebilirsin. Ama işte bizim ürünü rüyasında görsün ya da bizim reklamımız doğrultusunda bir rüya görsün filan gibi bir şey şu anki teknolojiyle mümkün değil.
"İçeriğine müdahale edilemese bile rüya görmesi sağlanabilir"
Yani istenilen konuda rüya görmesi sağlanamasa bile en azından daha fazla rüya görmesi veya görmemesi sağlanabilir diyorsunuz?
İnsan beyni nöronlardan oluşuyor. Bu nöronlar da dışarıdan gelen etkilere açık. Nedir o etkiler? İlaçlar, gıdalar, manyetik alanlar, işte lazer güdümlü bir takım şeyler filan. dışarıdan etki edebilecek şeyler bunlar. Bu tür etkilerle nöronların aktivitesi değiştirilerek rüya görme sağlanabilir. Özellikle de bu nöronlar rüya görmeyle ilişkili bölgelerinde ise buraya yapacağınız etki ile bazı rüyaları aktive edebilirsiniz. Ama rüyanın içeriğine yani ne göreceğine müdahale etmek bana göre şu an için imkansız bir şey.
"Rüyalarla ilgili bilimsel çalışmalar iki alanda sürüyor, elde edilen bilgiler terapide kullanılıyor"
Rüyalarla ilgili bilimsel çalışmalar hangi alanlarda sürüyor, tedavide kullanılıyor mu?
Bu çalışmalar iki boyutta ilerliyor. Bunlardan bir tanesi özellikle beyin aktivitesiyle rüyalar arasındaki ilişki sürekli aktif bir konu. Rüyada beyinde neler olup bittiğini araştıran çeşitli çalışmalar var. İkincisi de rüya içerikleriyle ilgili çalışmalar söz konusudur. Yani insanlar ne tür rüyalar gördü? Kimler hangi rüyaları görüyor? Hangi durumlarda, hangi rüyalar görüyor? İçeriğe yönelik çalışmalar bulunuyor. Bu iki alandan elde edilen bilgiler de bazı terapistler tarafından psikoterapötik bir yöntem olarak hastaların terapisinde kullanılabiliyor. Yani bu iki alandan devşirilen bilgiler daha sonra terapi amaçlı kullanılabiliyor. Dolayısıyla hani terapiyi de işin içine koyarsak üç tane araştırma alanı aktif bir şekilde şu anda devam ediyor.
"Depresyonda olunduğunda görülen rüyaları iyileştikten sonra görmediler"
İnsanların cinsiyetlerine, yaşlarına ve sağlık durumlarına göre gördükleri rüyalar farklılaşabiliyor mu? Bu konuda bir örnek verebilir misiniz?
Tabii ki. Bu konu rüya içerik çalışmaları dediğimiz gruba giriyor ve buna özgü araştırmalar yapılıyor. Örneğe gelirsek benim yaptığım bir çalışma var. Bu çalışmada depresyona giren hastaların gördüğü rüyaları iyileştikten sonra gördüğü rüyalarla karşılaştırdık. Acaba depresyon dönemine özgü rüyalar oluyor mu diye inceledik. Araştırmamıza göre depresif dönemdeyken insanların daha karamsar, daha kötümser, daha kaygılı, daha sıkıntılı rüyalar şeklinde olduğunu gördük. Yani depresyonlu hastalar uyanıkken nasıl kaygılı, endişeli, sıkıntılı, gerginse rüyalarında da benzer temalar olduğunu fark ettik. Daha sonra bu kişileri tedavi ettik. İyileştikten sonra tekrar rüyalarına baktık. Bu rüyaların ortadan kalktığını fark ettik.
"Günlük sorunlar rüya görmeyi etkileyen birinci faktör"
Rüya görmemizi tetikleyen durumlar nedir?
Rüyalar günlük hayatın da bir yansımasıdır. Günlük hayatta bir konuyla sürekli meşgulseniz mesela bir ailesel probleminiz varsa ya da patronunuzla, eşinizle ilgili endişeleriniz, kaygılarınız var ise bunlar zihninizi meşgul ediyorsa geceleyin sıklıkla rüyanıza girebilir. Ve rüyada bu konuyla ilgili çeşitli sahneler, çeşitli olaylar ortaya çıkabilir. Bu da aslında bizim beynimizin rüyadaki etkinliğinin aslında gündüz etkinliğinin bir devamı olduğunu gösteriyor. Sadece rüyalarda daha sembolik, daha metaforik bir anlatım ön plana çıkar. Günlük hayatta ise daha fiziksel gerçeklere, daha sosyolojik gerçeklere daha psikolojik gerçeklere uygun yaşantılar söz konusu olur. Bu tür kurallar nispeten yumuşar. Gevşetilir. Daha özgür diyebiliriz o anlamda. O yüzden de biz rüyaları kişinin özünü anlama ve değerlendirmede etkili araçlar olarak görme eğilimindeyiz.
"Rüyalar gelecekten veya geçmişten haber vermez"
Rüyalar gelecekten haber verir mi?
Rüyalar gelecekten ya da geçmişten haber vermez. Rüyalar sadece senin kim olduğuna dair bir şey söyleyebilir. Bu da rüyaların öznel olduğunu, kişisel olduğunu gösterir. Yani ikimiz aynı rüyayı görsek bile ikimizin gördüğü aynı rüya çok farklı bir şeye işaret eder. Senin hayatınla, benim hayatım, senin zihninle benim zihnim, senin psikolojinle, benim psikolojim tamamen farklı şeyler. Gördüğümüz rüyalar tamamen kişiye özgü anlamlar içer. Gelecekle ilgili ya da geçmişle ilgili değil, şu anla ilgili bize bir şey söyler. O nedenle de rüyaların gelecekten haber verdiğini söyleyen insanlar kafadan atıyor. Bin taneden bir tane de tesadüfen tutunca 'aaa bak tuttu' oluyor.
"Sürekli bir kişiyi düşünürsen rüyanda görme ihtimalin artar"
Bir insan kendisini bir kişiyi rüyasında görmek noktasında şartlandırırsa görebilir mi?
Böyle şeyler mümkün olabilir. Yani bir insanın az önce de vurguladığım gibi günlük hayatında zihni bir konuyla çok meşgul olursa o zihinsel aktivite rüyada da devam edeceği için bir rüya görebilir. Fakat o rüyanın nasıl bir şey olacağı tamamen o kişiyle ilgili bir şeydir. İhtiyaçlarıyla, açmazlarıyla düşünce sistemiyle arzularıyla neyle zihni neyle meşgulse, neyle doluysa onunla alakalı olacaktır. Yoksa hani onu iyi göreyim, ya da kötü göreyim filan gibi bir kurgulama olmaz yani. Çok fazla ilgilenirse, mesela bir insan diyelim ki bir hafta boyunca ölen bir eşinin resmine çok baktı. Videolarını çok izledi. Ona ait eşyalara dokundu. Sarıldı, kokladı filan. Akşam da onunla ilgili bir rüya görme ihtimali artacak demektir yani.
"Rüyanda tanıdığın verdiği mesaj onun düşüncesini değil, senin onla ilgili ne düşündüğünü gösterir"
Bazı kişiler rüyasına giren kaybettiği tanıdığının kendisine mesaj ilettiğini iddia eder. Mümkün mü böyle bir şey?
Doğal olarak göreceğin rüya sadece zihninde ona nasıl bir rol biçtiğinle alakalı bir rüya olacaktır. Yoksa o kişinin artık olmaması nedeniyle herhangi bir aktivite göstermesi, herhangi bir mesaj vermesi filan gibi bir şey söz konusu değil. Hani rüyana girer ve diyelim ki 'Benden başkasıyla evlenme' dedi. Bu onun gerçek düşüncesini değil, senin onunla ilgili ne düşündüğünü gösterir.
"Irklara, milletlere özel rüyalar yok"
Geçenlerde yurtdışı kaynaklı bir haberde ülkelere göre en sık görülen rüyalar vardı. Örneğin kimi ülkelerde denizde boğulma, kimilerinde yüksekten düşme rüyalarının daha sık görüldüğü öne sürüldü. Türkiye’de en çok hangi rüyalar görülüyor?
Ülkelere özgü bir örnek verilebileceğini düşünmüyorum. Tekrar söylüyorum. Rüyalar bireyseldir. Öyle ırksal, cemaatsel veyahut da bir milleti ilgilendiren rüyalar filan gibi böyle kolektif rüyaların olabileceğini düşünmüyorum. Sadece şöyle olabilir. Diyelim şimdi Ukrayna’da savaş var. Oradaki insanların da zihinleri sürekli savaşla, sevdiği insanları kaybetme kaygısıyla dolu olduğundan gece rüyalarında ölüm gibi temaları daha sık görebilirler. Ancak bu savaş bittiğinde Ukraynalılara özgü bir rüya biçimi olamaz.
© The Independentturkish
