Bizans döneminin en önemli mimari eserlerinden biri olan eski adıyla Aziz Kurtarıcı Hora Manastırı, 534 yılında I. Justinianus döneminde Aziz Teodius tarafından yapıldı.

11'nci yüzyılda I. Aleksios'un kayınvalidesi Maria Dukaina tarafından yeniden inşa ettirilen manastır, 1204-1261 yıllarındaki Latin istilasında harap olmasıyla Teodor Metokhites tarafından 14'ncü yüzyılda onarıldı.

14'ncü yüzyıla kadar iki defa onarılan tarihi yapı, 16'ncı yüzyılda II. Beyazıd tarafından camiye dönüştürüldü. Atik Ali Paşa tarafından Hora Manastırı'nın camiye dönüştürülmesi sırasında içerisindeki mozaik ve freskler sıva ile kaplandı.

Tarihi yapının orijinalliği korunurken, minare ve içeride güneydoğu köşesine mihrap eklendi. 

Freskleri ve mozaikleriyle dünyanın en ünlü mozaikleri arasında yer alan tarihi yapı 1945 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla müzeye çevrilmişti.

Danıştay 10. Dairesi, Kariye Camisi'nin müze olarak kullanılmasının hukuka aykırı olduğuna ilişkin açılan davayı reddetmişti.

Kararın temyize gitmesinin ardından Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, 26 Nisan 2017'de, 10. Daire'nin kararını onadı.

Geçen yıl kararın düzeltme talebi aşamasında, kurul Kariye'yi müzeye dönüştüren karar oy çokluğu ile iptal edilmişti.

Danıştay kararının ardından, Kariye'nin cami olarak ibadete açılmasının önü açıldı.

Geçen cuma günü Resmi Gazete'de yayımlanan cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilerek ibadete açıldı. 
 

Fotoğraf: Serhat Çağdaş/AA

İstanbul Rumları Evrensel Federasyonu, konuya ilişkin olarak yaptıkları açıklamada, Ayasofya'nın ve İznik, Trabzon, Enez ve Vize'de Ayasofya adını taşıyan müzelerin camiye dönüştürülmesini siyasi amaçların ötesinde, Ortodoks dini tarihi mabetlerine karşı bir menfi hissiyat göstergesi olduğunu savundu. 

Federasyon bu kararın hukukta herhangi bir dayanağı bulunmadığına dikkat çekerek, Kariye'nin fresklerinin İslami kurallar gereğince kapanması gerektiğine vurgu yaptı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'dan konuyu yeniden incelemesini istediklerini belirten federasyon, "Bu kararın dünya kültür miraslarının korunması prensibine karşı olmanın yanı sıra, bu gibi kararların herkesin bu gibi anıtların keyfi kullanabileceğinin yolunu açtığını vurgulamayı önemle arz ediyoruz" dedi. 
 

Fotoğraf: Serhat Çağdaş/AA

"Tarihi anıtlar insanlığın yaşamış oldukları tecrübeleri kayıtlayan varlıklardır"

Federasyon açıklamasında, "UNESCO kurumunun dünya çapında korumayı üstlendiği bütün anıtlar, her yerin tarihsel seyrinin devamıdır ve tarihin çarpıtılmaması ve saptırılmaması gerektiğinden, bazı dönemlerini silmek gibi girişimler yapılmamalıdır. İstanbul Rumları Evrensel Federasyonu; Türkiye Cumhuriyeti makamları, dünya insanlık medeniyeti anıtlarının korumasını üstlenmiş ve halklar arasında barışı güçlendirmek ile sorumlu kuruluşların nezdinde gereken girişim ve önerilerine devam edecektir" ifadesine yer verdi. 
 

Niko Uzunoğlu / Fotoğraf: Independent Türkçe​​​​​​​

Federasyon Başkanı Niko Uzunoğlu, karara ilişkin olarak Independent Türkçe'ye yaptığı açıklamada, 50 senedir müze olarak hizmet veren bir anıtın camiye dönüştürülmesinin anlaşılmayacağını dile getirdi.

Uzunoğlu şöyle konuştu: 

"16'ncı asrın başında, civarında hiçbir cami olmayan Hora Manastırı'nın Kurtarıcı İsa Peygambere adanmış kilisesi camiye çevrildiği zaman, mozaiklerinin ve fresk ikonaların sıva ile kapatılarak 500 sene korunması, o devrin şartları için ileri görüşlü bir tutum idi. 20’nci asırda arkeoloji ve restorasyon bilimi sayesinde açılan bu Hristiyan dininin temel ilahiyatını tasvir eden eşsiz mozaik ve fresklerin, yakınında onlarca caminin bulunmasına rağmen, UNESCO dünya insanlık mirasına ait ve 50 seneden fazla Kariye Müzesi olarak ziyaretçilere açık bir anıtın yeniden camiye çevrilmesi kolay anlaşılacak bir tutum değildir.  Tarihi anıtlar insanlığın yaşamış oldukları tecrübeleri kayıtlayan varlıklardır. Onlara yapılan ani müdahaleler bu kayıtların değiştirilmesi, tarihi yeniden yazma çabasıdır ve bunun olumsuz neticelerini insanlık son yüzyılda çok kere yaşamıştır."