Alistair Milne - The Independent*
Söylentiye göre Facebook kendi bitcoin versiyonunu üretmeye ve Whatsapp, Messenger ve Instagram gibi uygulamaların mesajları üzerinden de dolaşıma sokmaya hazırlanıyor.
Facecoin, global bir teknolojik dev markanın perakende finans ve kar pazarına uzun süredir atması beklenen bir adım olabilir mi? Yoksa bu da daha önceki kripto para birimleri gibi yine merkeziyetsiz ve ağdan ağa eş birimli aktarımlarla satın almaların süreceği ama sonunda dolaşımdaki paranın hep az olacağı bir projeye mi dönüşecek?
Zaman gösterecek, ama 20 yıldır ekonomi üzerine yaptığım araştırmalarım beni şüpheci kılıyor.
Facebook’un planlarıyla ilgili çok az şey biliyoruz. Şu ana kadar şirket kripto parayla ilgili çalışma yapmak üzere bir grup oluşturulduğuna dair sadece tek bir açıklama yaptı. Facebook, Bloomberg’e yaptığı bir açıklamada şunları söylemişti:
“Diğer pek çok şirket gibi Facebook da BlockChain teknolojisini kendi çıkarına kullanmanın yollarını araştırıyor. Bu yeni küçük grup birçok farklı uygulamayı inceliyor. Henüz paylaşacağımız bir sonuca varmadık.”
Bitcoin'un 'istikrarsız' tarihi
Bitcoin'un 'istikrarsız' tarihi
-
1/8
İlk bitcoin blok zinciri oluşturuluyor: Satoshi Nakamoto lakaplı bir bilim insanı tarafından 3 Ocak 2009'da oluşturuldu. Bitcoin, Nakamoto'nun kripto paralarla ilgili detaylara yer verdiği, 'Bitcoin: Eşdüzeyde bir Elektronik Nakit Para Sistemi' isimli makalesinin yayımlanmasından sonra bir yıl içinde ortaya çıktı / Fotoğraf: Reuters -
2/8
Bitcoin tarihte ilk kez kullanılıyor: 22 Mayıs 2010'da ilk gerçek bitcoin alışverişi gerçekleşti. Lazlo Hanyecz adındaki bir ABD'li 10 bin bitcoin'e 2 pizza satın aldı. 10 bin dolar bugün 90 milyon dolara tekabül ediyor / Fotoğraf: Lazlo Hanyecz -
3/8
İpek yolu ticarete açılıyor: Bitcoin internetin karanlık ağındaki kullanımına dair kötü bir şöhret kazandı. 2011'de kurulan sanal karaborsa sitesi İpek Yolu Pazarı (The Silk Road) bitcoin karşılığında kaçak uyuşturucu ve hizmetlerin satın alındığı sitelerin ilki oldu -
4/8
İlk bitcoin ATM'si kullanıma sunuluyor: 29 Ekim 2013'te dünyanın ilk bitcoin ATM'si Kanada'nın Vancouver şehrindeki bir kahve dükkanında kullanıma sunuldu. İnsanlar bu ATM'den nakit para karşılığında bitcoin alabiliyor / Fotoğraf: Reuters -
5/8
MtGox'un düşüşü: Dünyanın en büyük bitcoin takas sitesi MtGox müşterilerinin neredeyse 750 bin dolar değerindeki bitcoinler'ini kaybettikten sonra 2014 Şubat ayında iflas başvurusunda bulundu. O zamanlar bu sayı, tüm bitcoin'lerin yüzde 7'sini oluşturuyordu ve kripto para pazarı kaçınılmaz bir şekilde çökmüştü. -
6/8
Satoshi Nakamoto kimse ortaya çıkabilir mi lütfen? 2015'te Avustralya'da Craig Wright isimli iş adamının Satoshi Nakamato olduğunu iddia etmesinin ardından polisler Wright'ın evine baskın düzenlemişti. Wright daha sonra bu iddiasını geri çekmişti. -
7/8
Bitcoin'de büyük kırılma: 1 Ağustos 2017'de bitcoin topluluğu içinde meydana gelen çözümsüz bir ayrışma sonucu bitcoin ağı ikiye ayrıldı. Bitcoin'in ardındaki blok zinciri teknolojisi yeni bir kripto para piyasaya sürdü: Bitcoin Cash / Fotoğraf: Reuters -
8/8
Bitcoin'in değer eğrisi: 2017'nin sonlarına doğru bitcoin'in değeri neredeyse aniden 20 bin dolara yükseldi. Bu da 2017'nin başındaki değerine göre yüzde 1,300'lük bir artıştı / Fotoğraf: Reuters
NewYork Times ve Bloomberg, araştırmacı gazetecilikleri sayesinde bundan biraz daha fazlasını ortaya çıkardı. Facecoin, özel bilgilere önem veren mesajlaşma uygulaması Telegram tarafından geliştirilen kripto para ‘Gram’ gibi sabit bir birim olacak. Talebe göre değeri inip çıkan sabit bir birim olmasındansa Facecoin’ın değeri sabit kalacak ve sadece dolaşımdaki miktar değişiklik gösterecek. Böylece Bitcoin gibi spekülasyona da mahal vermeyecek.
Peki sabitlenecek değer ne olacak? Bloomberg’in haberine göre Facecoin’un değeri dolara sabitlenecek. The New York Times ise bu değerin dolar, euro ve yen karışımı bir kombinasyona sabitleneceğini söylüyor.
Kim Kullanacak? Görünen o ki, Facebook Hindistan’da para transferi ve perakende finans akışının sağlanacağı bir teknoloji üzerinde çalışıyor. Facecoin’de de işlemler Bitcoin’de olduğu gibi anonim mi gerçekleşecek? Hayır, işlemler Facebook hesapları üzerinden yapılacak, dolayısıyla yasa ve hukuki düzenlemelerden kaçmak için bir araç olmayacak.
Şüpheci olmak için nedenler
Bu çok etkileyici gelişme şüpheciliği de beraberinde getiriyor. Eğer son 4 yıldır duyurulmuş olan kripto para projeleri ve blok zinciri finans teknolojileriyle ilgili ortak bir özellik varsa o da şişirilen erken taleplerdir. Hala sürmekte olan bir araştırmamda, 2015’ten beri finans sektöründe blok zinciri teknolojisiyle ilgili 103 projenin sessizce ortadan kaybolduğunu ortaya çıkardım. Hem de henüz ticari duyuruları bile yapılmamışken. Buna rağmen belki 6 tanesi 2021 yılına kadar o aşamayı geçebilir.
Facebook’un planlarının farklı sonuçlanacağını söyleyen bir önerme var mı? En yakın örnek Çin’in geliştirdiği "WeChat" çözümü gibi görünüyor. Buna göre WeChat, 900 milyon aktif kullanıcısıyla şu ana kadarki en büyük mobil ve internet para akış sistemi. Pekin ve Şangay’da artık dilenciler bile yoldan geçenlerin kendilerine akıllı telefon aracılığıyla sadaka vermesini sağlayan QR kod sistemini kullanıyor.
900 milyon aktif kullanıcısı olan WeChat mesajlaşma sistemiyle entegrasyonu sayesinde WeChat Pay dünya çapında geniş bir ağa sahip. Facecoin’in de Whatsapp ve Facebook gibi uygulamalarla entegrasyonuyla kendisini aynı yönde destekleyebilir.
Ama WeChat Pay kripto para hizmeti vermiyor. Kullanıcılarına, resmi sunucular ve banka hesapları üzerinden, bankalar arası ya da kullanıcılar arası bir para akışı ve transfer imkanı sağlıyor.
Kim ödeyecek?
Facecoin’le ilgili bir başka soru işareti de bu akışı kimin destekleyeceği. Diğer hiçbir para birimine sabitlenmemiş Bitcoin’dan farklı olarak, Facecoin sabitlendiği değer üzerinden para akışını sağlamak için desteğe ihtiyaç duyacak. Tam yedekleme en güvenli yaklaşım: Olası bir sorun karşılığında Facebook’un her Facecoin için 1 dolar yedek rezerv bulundurmasını öngören öneri.
Kademeli veya kısmi rezerv de ayrıca mümkün ama o zaman da bu rezervlerin güvenliğini kim garanti altına alacak? Rezervler geri çekilen parayı karşılayamayacak olursa, Facecoin sahiplerinin kaybını tanzim edecek sorumlular kim olacak? Facebook’un banka lisansı edinmesi ve banka düzenlemeleriyle ilgili tam yetki ve sorumluluk alması gerekecek. İdeal olan, tüm rezervlerin bir merkez bankada tutulması. Fakat merkez bankalarının hiçbiri bu özel para birimine destek vermeye gönüllü olmayacaktır.
Belki de bu şüpheciliğin en büyük sebebi Facebook’un hali hazırda yüzleşmek zorunda olduğu kullanıcı bilgileri, gizlilik ve özlük haklarıyla ilgili sorunlar. Eğer Facebook şu an kişisel iletişim ağları ve sosyal medyada üstlendiği rolünü günlük ticari iletişim ağında da üstlenecek olursa, giderek büyüyen ve teknolojik markaların ayrışmalarını isteyen tekelcilik karşıtı hareket için daha büyük bir hedef haline gelecektir.
Köklü değişim mümkün. Kripto para teknolojileri, bankaların kısmi rezervlerindeki istikrarsızlığı saf dışı bırakmak için kullanılabilir. Ama bu bir özel para birimi üzerinden yapılamaz, ancak var olan bir devletin resmi para birimi bankanın ticari işlemlerinde kullanılan kısmi rezervle yer değiştirirse olabilir.
Facecoin’u dışardan, uluslararası bir bankadan temin etmek Facebook için daha akıllıca olacaktır. Fakat tabii o zaman da bu var olan finans sistemlerinde önemli bir değişiklik yaratmayacaktır.
* Loughborough Üniversitesi Mali Ekonomi Profesörlerinden Alistair Milne'nin The Conversation’da yayımlanan makalesinden.
**Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
https://www.independent.co.uk/news/science
Independent Türkçe için çeviren: Irmak Göksu
© The Independent
