ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), ucuz, hızlı ve kolay sonuç veren yeni bir Kovid-19 testine onay verdi.
Günümüzde koronavirüs için genellikle RT-PCR testleri uygulanıyor. Ancak bu testlerin bazı sıkıntıları var.
Özellikle örnek alındığında test kapasitesine göre bekleme süresi çok uzun oluyor.
Belli aletlere bağlı şekilde çalışılması zorunlu olduğu için çok sık herkes test edilemiyor, ekipman ve kimyasallar açısından kapasite ve stok sorunu da var.
FDA’den onay alan LAMP testi ise RT-PCR testlerinden farklı olarak, herhangi farklı bir ekipmana ihtiyaç duyulmadan kolayca uygulanarak, ucuz ve hızlı sonuca ulaşma imkanı veriyor.
LAMP testi üzerinde araştırma yapan New York'taki Weill Cornell Tıp Fakültesi'nde çalışan Dr. Cem Meydan, yeni testin ise 30 dakikada hızlıca virüsün olup olmadığını gösterdiğini belirtti.
Independent Türkçe'ye konuşan Dr. Cem Meydan, yeni LAMP testinin büyük cihazlar olmadan her yerde uygulanabileceğini söyledi.
"Şehrin mikrobiyom haritasıyla, salgınların yayılması durdurulabilir"
Şehirlerin mikrobiyomunu araştırarak, salgınların olmasının önüne geçilmesi için uzun yıllardır çalışan Dr. Meydan ve arkadaşları, bu çalışmasıyla New York’un mikrobiyom haritasını oluşturdu.
Bu çalışmasıyla ilgili olarak Dr. Meydan, New York ve 100 kadar uluslararası şehirde son 4-5 senedir metro duraklarından test örnekleri alarak incelediklerini anlattı:
Sadece New York’ta bile bir günde 5 milyondan fazla kişi metroya biniyor. Eğer bir metroda birkaç hasta kişi gelmişse bile çok riskli bir ortam. Siz temizledik deseniz bile gelen birkaç kişi, binlerce insana bulaştırabilir. Bu ortamlarda insanların dokunduğu yerlerden örnekler almak gerekiyor. İnsanların dokunduğu metrodaki kapılar, düğmeler, ekranlar gibi yerlerden örnek alarak tüm mikroorganizmaların haritasını çıkardık. Kovid-19 salgını sırasında da metroda virüs takibine başladık.
Virüs takibi haritasıyla elde edilen örneklerde genetik sekanslama yanında LAMP ya da PCR ile test yapılması gerektiğini söyleyen Dr. Meydan, "Sekanslama bu tür araştırmalar için nispeten çok yavaş ve pahalı bir yöntem. LAMP ise günde binlerce örneği alıp, hızlıca bakmanıza olanak sağlıyor" dedi.
"30 dakikada hızlıca virüsün olup olmadığını gösteriyor"
LAMP bazlı kimyasal teknikli bu testin birkaç sene önce Zika virüsüne uygulandığını belirten Meydan, LAMP testini, laboratuvar ortamında araştırma yapmak için değil, 'hızlıca bir salgın hastalığı bulabilir miyiz' diye yaptıklarını vurguladı.
Dr. Meydan, "Kovid-19 için bizim çalışmamızda1, bir tane tüpün içine örneğinizi alıyorsunuz, bu aldığınız örneğin üzerine birkaç tane kimyasal koyup ısıttığınız zaman 30 dakikada hızlıca virüsün olup olmadığını gösteriyor" diye konuştu.
Diğer testlerin kimisinin pahalı, yavaş veya yüksek teknoloji ürünü farklı ekipmanlara ihtiyacı olabildiğini hatırlatan Dr. Meydan, "Sadece hastanelerde bulabileceğiniz bu cihazları, küçük polikliniklerde veya farklı merkezlere gittiğinizde yeterli sayıda bulmanız zor. LAMP testi çok ucuz ve hızlı, pozitif sonuçları 5 dakika içinde bile gösterebiliyor. Negatif olduğunu görmek için 30 dakika kadar bekliyorsunuz” ifadelerini kullandı.
"LAMP testi havaalanlarında gelen turistlere yapabilir"
İş birliği yaptıkları Cornell Üniversitesi’nden bilim insanlarının, güneş enerjisiyle çalışan LAMP kutusu yaptığını söyleyen Dr. Meydan, aynı anda 4 tane örneği alabilen ilk prototipleri büyütme ve seri üretime geçirme çalışmalarının sürdüğünü belirtti.
Ucuz ve kolay elde edilebilen birkaç tane ekipman dışında herhangi bir şey gerektirmeyen LAMP testi için Dr. Meydan, şunları söyledi:
Bu testi mesela havaalanlarında gelen turistlere yapabilirsiniz. Afrika'da elektrik olmayan yerler var, burada diğer testleri yapmamız mümkün değil. LAMP sisteminde böyle şeylere çok ihtiyacımız yok. Örneği alıp tüp içinde birkaç tane kimyasal koyup ve bunu daha sonra ısıttığınız zaman sonuç alıyorsunuz. Sonuçlar tüpün renk değiştirmesiyle anlaşılıyor, kırmızıdan sarıya döndüğü zaman pozitif olduğunu görüyorsunuz.
"Koronavirüs için tükürükle yapılacak testi evinizde bakabilmeniz için, yakında FDA onay verecek"
Burundan alınan örnekler ile yapılan test için, iki hafta kadar önce FDA onayı aldıklarını ve yakında satışa sunulacağınını söyleyen Dr. Meydan, geliştirdikleri bu testten sonra tükürükle çalışan modeli üzerinde araştırmalarını sürdürdüklerini şu sözlerle anlattı:
Normalde PCR testlerinde de boğazın üst bölümünden alınan örneklere bakılıyor. Ama bu örneği almak için sağlık personelinin olmasını gerektiriyor. Şu an tükürükten ne kadar doza kadar virüsü bulabiliyoruz, konusunda araştırma yapıyoruz. Sanırım birkaç haftaya kadar onu da FDA onayına sunacağız. Şu anda ilk sonuçlar pozitif, eğer öyle olursa mesela ev kitleri de yapılabilir, yani tükürüğünüzü aldığınızda herkesin evinde veya yaygın merkezlerde yapabileceği çok daha kolay testler olacak.
"Üretilen testimiz düşük dozlarda virüsü yakalayabiliyor" diyen Dr. Meydan, bunun duyarlılığının hastalığın hangi aşamasında olduğuna göre değiştiğini vurguladı.
Meydan, "İlk günlerde virüs çoğalmamışken bulması biraz zorken, mesela siz semptom göstermeden ama virüs oranı yükselince yüzde 99'dan yüksek oranda hastalığı yakalayabiliyoruz" dedi.
"Şu anda tükürükten aldığımız örnekler daha hassas gözüküyor. Bu hassaslık böyleyse belki daha erken de yakalamaya başlayacağız" diyen Dr. Meydan, sözlerini şöyle sürdürdü:
Önemli bir test yöntemi olan PCR’ın da sorunu şu; virüsün genetik materyalini bulabilmeniz için virüsün zaten ortamda olması gerekiyor. Hastanın üst solunum yolunda virüs olsa da bazı insanlarda birkaç gün sonra buradan yok olup akciğerlere kayıyor. Bundan sonra ne kadar örnek alırsanız, testiniz ne kadar hassas olursa olsun burundan aldığınız örneklerle bulmanız çok zor. Bu tür durumlar için bronkoalveoler lavaj gibi yöntemler var. Akciğerden su alınıp virüs var mı, diye bakılıyor. Ama bu tür yöntemler tabii ki yaygın kullanım için çok zor. Yani bir tek acildeki bir hastaya yapabilirsiniz, herkese yapabileceğiniz bir test değil.
"Günde 1 milyondan fazla test yapılabilecek"
“Testiniz ne kadar hassas olursa olsun, virüs üst solunum yollarında değilse ve siz üst solunum yollarından örnek alıyorsanız, yine tabii ki yanlış negatif sonuç verebilir” diyen Meydan, sözlerini şöyle sürdürdü:
Biz LAMP, PCR’dan daha iyi demiyoruz. PCR hastanelerde çok önemli bir teşhis yöntemi. LAMP PCR’ı tamamlayıcı nitelikte ucuz ve çeşitliliği yüksek bir test. Günde 1 milyondan fazla test yapılabileceğini düşünüyoruz. Çünkü fabrika seri üretime geçtikten sonra birkaç tane temel kimyasal üretiyor ve bunları günde 100 binlere hatta milyona çıkması lojistik olarak çok daha kolay. Şu an Amerika için günde 2 milyon kadar test gerektiği düşünülüyor. Herkesin belli aralıklarla test edilmesi gerekiyor.
"FDA onay verdiği 30 kadar antikor testinin onayını, yanlış sonuçlar veriyor diye geri çekti"
Antikor testlerinde şu ana kadar büyük sorun olduğunu dile getiren Meydan, “FDA acil durum onay verdiği 30 kadar antikor testinin onayını, yanlış sonuçlar veriyor diye geri çekti” ifadelerini kullandı.
Dr. Meydan, “Antikor testlerinin faydası, virüsü geçirmişseniz şu an üzerinizde virüs olmasa dahi, kanınızdaki antikorlara bakarak hastalığı geçirip geçirmediğinizi bulmanızı sağlıyor. Bunun güzelliği hastalığı asemptomatik veya hafif geçirmiş insanların da hastalığa yüksek olasılıkla bağışık olduğunu gösteriyor, biraz daha güvendeyim bilgisi veriyor” dedi.
Antikor testlerinin, solunum yolundan alınan testlerle birbirini tamamlayıcı durumda olduğunu ve ikisinin de yapılması gerektiğini vurgulayan Dr. Meydan, “Ama antikor testlerinin sıkıntısı kandan alınması ve yüksek hata oranları oluyor” şeklinde konuştu.
"Kovid-19 ile ilgili dünyadaki en büyük veri bizde olabilir"
LAMP testini geliştirirken, hem testi doğrulamak için hem de virüsün ne gibi etkiler bıraktığı ve yayıldığı üzerine çalışmaya başladıklarını söyleyen Meydan, şunları anlattı:
Şu ana kadar yaklaşık bin kadar insanı moleküler ve transkriptomik olarak profilledik. Şu anda sanırım bu konuda dünyadaki en büyük veri bizde olabilir. Virüs ne gibi dönüşüm geçirmiş, hangi mutasyonlar var, hangi değişiklikler olmuş, bu değişiklikler herhangi bir risk farklılığına yol açıyor mu? İnsanın bağışıklık sistemi nasıl tepki veriyor? Verdiği bu tepkilere göre hangi genler aktive oluyor, hangi genler susturuluyor, bu genlerin etkisiyle aşı olmasaydı mesela farklı ilaçlarda bu genleri indirekt bir şekilde etkileyerek virüsün, yayılımını değiştirebilir miyiz? Bazı hastalarda tedavi bulabilir miyiz? Bu gibi sorulara cevap aramak için mart ayında, bin kadar kişinin boğazında ve üst solunum yollarından örnekler aldık. Şu anda kan ve akciğer üzerinde de bakıyoruz.
Aynı zamanda bağırsak ve sinir sistemi üzerine yürüttükleri çalışmalarının da olduğunu söyleyen Dr. Meydan, "Kovid-19 sırasında bütün bilim insanları bir araya gelerek, hızlı bir şekilde araştırmalarını birbirine açtı. Biz de aynı şekilde bu topladığımız verileri halka ve bilim insanlarına açtık ve şu anda herkesin ulaşabileceği bir web sitesi * halinde koyduk, oraya düzenle aralıklarla yenilikler ekliyoruz. Burada bilim insanları yakında hastaların genetik yapısı, entübe olma oranları, hastalık geçirme oranların arasında ilişki var mı bunlara bakabilecek. Herkesin ulaşabileceği bir kaynak halinde” diye konuştu.
* Sitenin linki: https://covidgenes.weill.cornell.edu/
1. https://www.biorxiv.org/content/10.1101/2020.04.20.048066v5.full.pdf
© The Independentturkish
