Dünya genelinde 33 ülkeye yayılan ve 2 bin 300’den fazla can alan koronavirüsün nedenleri arasında gösterilen yarasalar, Asya’da birçok ailenin hâlâ geçim kaynağı. Üstelik sadece yarasanın kendisi değil, dışkısı da…
Tayland’ın başkenti Bangkok’un yaklaşık 100 kilometre batısında yer alan Khao Chong Phran mağarası, her cumartesi, onlarca “yarasa dışkısı toplayıcısını” misafir ediyor.
Tayland'daki Khao Chong Phran mağarası
Yaklaşık üç saatte 500 kovaya kadar ulaşan dışkılar, gübre olarak, 2300 dolardan alıcı buluyor. Besin değeri oldukça yüksek dışkının bir kilogramının değeri bir günlük asgari ücrete denk.
Ratchaburi bölgesinde bulunan mağaranın ev sahipliği yaptığı “kırışık dudaklı” yarasa sayısının 3 milyon olduğu tahmin ediliyor.
Dışkı toplayan köylüler mağaralara genellikle uzun kollu bluz, pantolonlar ve kafalarına bağladıkları tişörtlerle giriyorlar.
Virüsün kuru dışkıdan bulaşması düşük riskli görülse de “dışkı madencileri” ve mağaranın ziyaretçileri, yarasa idrarı ve salyası nedeniyle tehlike altında.
Ancak bölgenin sakinleri, Taylan’da 35 kişide görülen virüs hakkında endişeli değil…
Bloomberg’e konuşan Singha Sittikul dışkı madenciliği işiyle uğraşan bir iş insanı. “Bu işi çok uzun yıllardır, kaç nesildir yapıyoruz” diyen Sittikul, gübrenin Amazon ya da Alibaba gibi online alışveriş sitelerinde de satıldığını söylüyor.
Ratchaburi’de oldukça kıymetli olan yarasalar, yalnızca gübre üretmiyor. Aynı zamanda bitkilerin tozlaşmasında ve pirinç gibi ekinlere saldıran böceklerin yok edilmesinde kilit role sahip.
Khao Chong Phran, bir “hayvan tapınağı” kabul edilirken, yarasaları yemek ya da öldürmek yasak.
Yarasaları yemek belli topluluklarda nadiren görülse de, et kıtlığının görüldüğü Palau Cumhuriyeti ya da Endonezya gibi ülkelerde uçan memeliler, “yerel bit tat” olarak kabul ediliyor.
Bir Endonezya adası Sulawesi’de meyve yiyen yarasalar, pazarlarda satılıyor. Etleri, acı sos, ananas suyu ve sebzelerle birlikte çorbada kullanılıyor.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Singapur’daki Duke-National Üniversitesi’nin Acil Bulaşıcı Hastalıklar Programı’nı yöneten Prof. Dr. Wang Linfa, Bloomberg’e yaptığı açıklamada “Yarasalarla yapılan her şey, teoride virüs transferi potansiyeli taşır” dedi.
Çok az yarasa virüsünün direkt olarak olarak geçtiğini, bulaşmanın genellikle başka bir hayvan aracılığıyla olduğunu söyleyen Wang, “Yarasalar 80 ila 100 milyon yıldır var. Eğer virüsleri direkt bulaşsaydı, insan ırkı silinirdi”
Hastalık Ekolojisti Peter Daszk’ın, 2017’de Nature dergisinde yayımlanan araştırmasına göre yarasalar, insanlara bulaşan memeli virüslerini en yüksek oranda taşıyan canlı.
Tehlike, yarasalarla da sınırlı değil. Develer ve dışkısından dünyanın en pahalı kahvesinin üretildiği misk kedisinden de koronavirüs bulaştığına dair bulgular var. Hayvanların az pişmiş eti, sakatatı, sütü, kanı, mukusu, salyası ve idrarı da mikrop taşıyabiliyor.
Tayland Acil Bulaşıcı Hastalıklar Depratmanı Başkan Yardımcısı Supaporn Watcharaprueksadee, Bloomberg’e yaptığı açıklamada virüslerin her zaman değişim geçirdiğini, ne zaman mutasyona uğrayıp insanlara zarar vereceğini bilmenin mümkün olmadığını aktardı.
Yarasa uzmanı Dr. Watcharaprueksadee, Kovid-19’un muhtemel taşıyıcıları oldukları gerekçesiyle araştırmasını, pullu karıncayiyen pangolinlere ve nalburunlu yarasalara kadar genişletmiş durumda.
Asya'da çevre koruma ve insan hakları üzerine çalışan Bangkok merkezli vakıf Freeland Foundation,p angolinlerin, aslanların, gergedanların ve fillilerin cesetleri ya da parçalarının kaçakçılığı konusunda uyarıyor.
Tüm Asya ülkelerine seslenen vakıf, hayvan alım-satımıyla virüsün daha geniş kitledeki insana yayılabileceğini söylüyor.
Tayland Sağlık Bakanlığı’nın danışmanlarından Tawee Chotpitayasunondh da henüz kaşfedilmemiş yarasa kaynaklı birçok virüsün olabileceğini söyleyerek “Bu hayvanlarının tüketiminin ve ticaretinin durdurulması gerek” açıklamasını yaptı.
Independent Türkçe, Bloomberg
