Cezaevindeki tutuklu ve hükümlülerin karşılaştıkları hak ihlalleri farklı başlıklarla gündeme geliyor. Hasta tutuklular, cezaevlerindeki çocuklar, engelli tutuklular, tutuklu öğrenciler… LGBTİ tutuklu ve hükümlülerin cezaevlerinde karşılaştıkları hak ihlalleri ise medyada yeterince yer bulmuyor, çoğu zaman görmezden geliniyor.
LGBTİ tutuklu ve hükümlüler içerisinde en çok sorunla karşılaşanlar trans tutuklu ve hükümlüler. Gay, lezbiyen veya biseksüel tutuklu ve hükümlüler karşılaşacakları problemler nedeniyle kimi zaman cinsiyet kimliğini gizliyor. Gizleyemeyenler veya gizlemek istemeyenler ayrımcılığa, aşağılamaya ve hakarete maruz kalıyor.
Trans tutuklu ve hükümlülerin, cinsiyet geçiş operasyonlarının engellenmesi, beyanı dikkate alınmadan sadece kimliğinin rengine bakılarak erkek veya kadın cezaevine gönderilmesi başlıca sorunlardan.
Tükenmez Haber’den Necmi Şahin’e konuşan ‘Türkiye'de LGBTİ Mahpus Olmak’ kitabının yazarı Hilal Başak Demirbaş, “LGBTİ mahpuslarla ilgili en temel sorunların başında ceza infaz kurumlarının ikili cinsiyet sistemine göre yapılmış olması geliyor” diyor.
“Kantinden ihtiyaçlarını karşılayamıyorlar”
Demirbaş, LGBTİ tutuklu ve hükümlüler içerisinde en çok transların hak ihlaliyle karşılaştığını belirterek, “Trans mahpuslar, en çok kimlikleri nedeniyle problem yaşıyor. Mahpusun kimlik beyanına değil, kimlik rengine bakılıyor. Örneğin bir trans kadının mavi kimliği varsa erkek hapishanesine konuluyor. Dolayısıyla bulunduğu cezaevi erkeklere göre tasarlanmış oluyor. Kantinde erkeklerin ihtiyaçlarını karşılayabileceği şeyler bulunduğu için kendi ihtiyaçlarını karşılayamıyor” diyor.
“Açık cezaevine gidemiyorlar”
Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum (CİSST) Derneği’nde LGBT’i tutuklu ve hükümlüler alanında çalışan Demirbaş, LGBTİ tutuklu ve hükümlülerin açık cezaevine geçme hakkı ‘güvenliklerinin sağlanamayacağı’ gerekçesiyle ellerinden alındığını ve LGBTİ tutuklu ve hükümlülerin kapalı hapishanelerde kalmaya devam ettiğini belirtti.
“Atölyeye dahi alınmıyorlar”
Demirbaş, diğer tutuklu ve hükümlülerin sahip olduğu birçok hakkın LGBTİ’lere tanınmadığını belirterek, "Diğer mahpuslar için kurs ve atölyeler açıldığında LGBTİ mahpuslar bu etkinliklere çıkarılmıyor. Hapishanede çalışamıyorlar. LGBTİ mahpusların atölyelere çıkarılmaması 'güvenlik' gerekçesiyle açıklanıyor. Sebebi diğer mahpuslardan gelecek her türlü şiddeti ve ayrımcılığı engellemek. Fakat bu durum LGBTİ mahpusların cezalarına ek olarak 'tecrit'e maruz kalmaları anlamına geliyor. Ailelerinden maddi destek göremeyenler iş atölyelerinde çalıştırılmadıkları için de birçok maddi imkansızlık yaşıyor, ihtiyaçlarını alamıyorlar” dedi.
“Sivil toplum örgütleriyle işbirliği yapılmalı”
“Cinsiyet kimlik beyanı olan LGBTİ mahpuslara hangi hapishanelere gitmek istediği sorulmalı. Mahpusa nasıl bir hapishane talep ettiği sorulmalı ve mahpusun isteği doğrultusunda karar verilmeli” diyen Demirbaş, LGBTİ tutuklu ve hükümlülerin sorunlarının çözümü için yapılması gerekenleri ise şöyle anlatıyor:
LGBTİ mahpusları diğer mahpuslardan ayıran en temel talepleri yaşamsal ihtiyaçları. Bu ihtiyaçları karşılayacak mekanizmalar geliştirmek gerekiyor. Türkiye hapishanelerinde 3 öğün yemek, aydınlatma elektriği ve musluktan akan su dışındaki her şeyi mahpuslar ücret ödeyerek alırlar. Şampuan, sabun, tuvalet kağıdı, diş macunu, çay, şeker, peçete yani aklınıza gelebilecek tüm ihtiyaçları parası yoksa alamaz. LGBTİ mahpusları sürece dahil ederek sivil toplum örgütleri ile işbirliği yapılmalı. Bu işbirliği içerisinde LGBTİ mahpuslara özgü ihtiyaçların belirlenmesi, yapılacak tüm düzenlemelerde bu ihtiyaçların göz önünde bulundurulma gerekiyor.
Demirbaş, trans tutuklu ve hükümlülerin hormon tedavisi talepleriyle ilgili karşılaştıkları sorunlara ilişkin ise şunları söyledi:
“Geçmiş yıllarda trans mahpuslar hormon kullanırken sorunlarla karşılaşıyordu. Hormon ilaçlarını alamama, ihtiyacı olmayan mahpusa kutu kutu hormon ilacı verme gibi. Ama güncel olarak bu konuya daha dikkat edildiğini, trans mahpusların hormon ilaçlarına erişmekte sorun yaşamadığını görmekteyiz. Burada yaşanan tek sorun SGK’nın karşıladığı hormon ilaçlarını almak zorunda mahpuslar. Eğer bir yan etkisi varsa veya değiştirmek isterse sorunlarla karşılaşabiliyor. Bir trans mahpus örneğin kullandığı hormon ilaçlarından vücudunda sivilceler çıkmıştı çok uzun zaman sonra değiştirebildi ilacını. Hormon ilaçları hem organları hem de ruhsal durumu etkilediği için kontrollü kullanması gerekiyor. Sürecin hastane doktorları ve hapishanedeki psikologlar tarafından takip edilmesi gerekir. Fakat bu durum ne yazık ki hapishaneler söz konusu olduğunda karşılık bulamıyor.
Bakanlık bilgi vermedi
Tükenmez Haber’in Türkiye’deki cezaevleriyle ve LGBTİ tutuklu ve hükümlülerle ilgili CİMER aracılığıyla Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifleri Genel Müdürlüğü’ne yaptığı bilgi edinme başvurusu reddedildi.
CİMER aracılığıyla Ceza ve Tevkifleri Genel Müdürlüğü’ne şu sorular yöneltilmişti:
- Türkiye'de şu an kaç cezaevi bulunmaktadır?
- Türkiye'de cezaevlerinde bulunan tutuklu ve hükümlü sayısı kaçtır?
- Cezaevlerinde bulunan LGBTİ sayısı şu an kaçtır? Bunların kaçı hükümlü, kaçı tutukludur?
- Bu tutuklu ve hükümlüler, hangi suçlardan dolayı cezaevindedir?
- Cezaevlerindeki LGBTİ'lerin kaçının cinsiyet değiştirme ameliyatı başvurusu bulunmaktadır?
- Hangi cezaevlerinde LGBTİ koğuşları bulunuyor? Bu koğuşlarda kaç kişi kalıyor? Bu koğuşlarda kalmak için tutuklu veya hükümlünün karşılaması gereken bir özellik var mı?
Sorulara 18 gün sonra yanıt veren Ceza ve Tevkifleri Genel Müdürlüğü şu ifadeleri kullandı:
Söz konusu başvuruya ilişkin olarak; Bilgi Edinme Hakkı Kanununun ‘Kurum içi düzenlemeler’ başlıklı 25 inci maddesinde; ‘Kurum ve kuruluşların, kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum içi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler hakkındaki bilgi ve belgeler, bilgi edinme hakkının kapsamı dışındadır. Ancak, söz konusu düzenlemeden etkilenen kurum çalışanlarının bilgi edinme hakları saklıdır’ hükmü yer almaktadır. Yukarıdaki açıklanan kanun hükmü gereğince, söz konusu başvuruya ilişkin talep yerine getirilememiştir.
Tükenmez Haber
