Şeyh Bedreddin, Türkiye tarihinde bilinen, özellikle de solcular ve Aleviler açısından önemli bir tarihi kişilik.
Kimilerince Anadolu’daki ilk 'sosyalist' eylem olarak nitelendirilen 600 yıl önceki isyana liderlik eden bundan dolayı adı şarkılara, şiirlere konu olan Şeyh Bedreddin’in hayatı şimdi de “Hakikat” adıyla bir sinema filmine konu oluyor.
Filmin yapılacağını ilk olarak ünlü müzisyen sanatçı Suavi, Twitter hesabından yaptığı paylaşım ile duyurdu ve başrolü oynayacağını kaydetti.
Independent Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Suavi, film teklifinin ilk defa 2018 yılının ekim ayında getirildiğini belirterek süreci şöyle anlattı:
Henüz ana karakterler belirleniyordu ve Şeyh Bedreddin karakterini benim canlandırmam istendi. Genel kültür anlamında zaten Şeyh Bedreddin'e ait yüklüce bir bilgiye sahiptim. Bu nedenle öneri geldiğinde çok etkilenmiştim. Çünkü önemli, heyecan verici ve cesur bir çalışmanın ana unsurlarından birisi olacaktım. Bu bile başlı başına değerli bir kazanımdı.
Şeyh Bedreddin’i konu alan “HAKİKAT” filminde Şeyh Bedreddin’i ben canlandıracağım/oynayacağım.! pic.twitter.com/YeMV8Hr5T0
— SUAVİ (@Suavi_Suavi) January 18, 2020
“Şeyh Bedreddin benim için adaleti ifade ediyor”
Suavi, canlandıracağı Şeyh Bedreddin ile alakalı olarak “Şeyh Bedreddin benim için hakikati, biat etmemeyi, cesareti, eşitlik ve adalet arayışını ve dahası kibirsizliği ifade etmektedir” diye konuştu.
Filmin fikir babası ve hikayenin sahibinin Ali Şahin’in olduğunu kaydeden Suavi, sözlerini şöyle sürdürdü:
Bu proje en başından beri üç kişilik kurucusu olan bir “Kolektif” çalışması. Adı ‘İşçi Sinema Kolektifi.’ Yani bu projenin öncüsü Kolektif. Ali Şahin kurucu üç üyeden birisi. Filmin senaryosu ise Ruges Kırıcı ve Yusuf Çetin’e ait. Senaryo doktoru ve yönetmeni ise Hasan Alak arkadaşımız.
Bülent Emrah Parlak, Börklüce Mustafa’yı oynayacak
Suavi’nin verdiği bilgiye göre filmde kamuoyunun yakından tanıdığı sanatçı ve oyuncular da yer alacak.
Şeyh Bedreddin’den sonra isyanın en önemli ismi olan Börklüce Mustafa’yı tiyatrocu Bülent Emrah Parlak’ın oynayacağını belirten Suavi, Orhan Alkaya, Mazlum Çimen, Sermet Yeşil, Ruges Kırıcı, Gülsün Odabaşı gibi bilinen isimlerin de filmde rol alacağını söyledi.
Şeyh Bedreddin’in ölüm yıldönümünde vizyona girecek
Suavi, eğer ciddi bir sorun yaşanmazsa çekimlerin Mayıs ayında başlayacağını ve 18 Aralık 2020’de yani Şeyh Bedreddin’in ölüm yıldönümünde vizyona gireceğini söyledi.
Edirne, İzmir, Bilecik ve Sivas’ta çekilecek
Suavi, film sahnelerinin Edirne, İzmir, Sivas ve Bilecik’te çekileceğini belirterek, sözlerini şöyle devam ettirdi:
Ana plato Edirne'de kurulacak. Edirne Büyük Şehir Belediyesi’de bu projenin bir bileşeni olarak destek ve katkılarda bulunacak. Ve film tamamlandığında bu plato; kültür ve turizm amaçlı olarak Edirne Büyükşehir Belediyesi’ne bırakılacak.
“Film Türkiye’de bir ilk olacak”
Bu projenin bir diğer önemli yanının da Türkiye’de kooperatif film üretimde bir ilk olması olduğunu söyleyen Suavi, “Çünkü bu projede kolektif anlayış gereği birden çok bileşen-destekçi kurumlar ve iş insanları da olacak. Ama projenin resmi muhatabı olarak da İmece Film imzası taşıyacaktır” diye konuştu:
Suavi, projeyle ilgili beklentisini de şöyle açıkladı:
Umudum ve beklentim odur ki bu çalışma asıl amacına ulaşsın ve ilk hedefi olan Şeyh Bedreddin’i ve Hakikati ortaya çıkarsın. Hem hedefini yakalasın ve hem de genç kuşaklar için öğretici, heyecan, ilgi yaratıcı, daha da iyi çalışmalar için motive edici bir işlevi olsun.
Şeyh Bedreddin kimdir? Nasıl sosyalistlerin sembolü oldu?
1402 yılında Timur karşısında bozguna uğrayan Osmanlı Devleti, 15 yıl sürecek olan ve ‘Fetret Devri’ diye adlandırılan bir taht kavgasına sahne oldu.
1. Mehmet, 15 yılın ardından üç kardeşini alt ederek padişah olmuş ancak yıllar süren karışıklıkların tetiklediği yoksulluk halkın bir kısmındaki memnuniyetsizliği iyice arttırmıştı.
Bu sıkıntıların da etkisiyle bugün Yunanistan sınırları içerisinde Simavna’da 1359 tarihinde doğan ve iyi bir eğitim alarak kazaskerliğe kadar yükselen Şeyh Bedreddin, 1416 yılında başlayan isyana öncülük etti.
Rumeli’de bizzat Şeyh Bedreddin’in, İzmir ve Aydın civarlarında ise Şeyh Bedreddin’e bağlı olan Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal’in öncülük ettiği ayaklanmaya gerek Müslüman gerekse Hıristiyan, Musevi azınlıklardan olmak üzere geniş bir katılım oldu.
Özel mülkiyeti reddeden görüşleri sosyalistleri etkiledi
Şeyh Bedreddin ve taraftarlarının özel mülkiyeti reddeden, mülkiyetlerin halkın ortak malı olduğunu söyleyen görüşleri yoksul halk kitlelerinin ilgisini çekti.
Tabii ki Şeyh Bedreddin’in yaşadığı dönemde bugünkü bilindiği anlamıyla sosyalizm veya komünizm gibi ideolojiler yoktu.
Ancak mülkiyeti reddeden görüşlerinden dolayı Şeyh Bedreddin ayaklanmasını 20. yüzyılda Anadolu’daki ‘İlk sosyalist eylem’ veya ‘Halk ihtilali’ olarak nitelendirenler oldu.
İsyana destek veren kitleler arasında Alevi Türkmenlerin de yoğun olmasından dolayı tarihte bu olayı bir Alevi kalkışması olarak niteleyenler de mevcut.
İsyan kanlı bastırıldı, Bedreddin asıldı, Börklüce çarmıha gerildi
Önce Börklüce Mustafa ve 10 bin isyancı, İzmir Karaburun’da Osmanlı Ordusu’yla girdikleri savaşta yenildiler. Sekiz bini savaş meydanında, iki bini de esir düştükten sonra öldürüldüler.
Esir düşen adamlarının öldürülme anlarında kendilerini çarmıha gerili halde izlemek zorunda kalan Börklüce Mustafa’ya bakarak “İriş Dede Sultan” yani “Yetiş Dede Sultan” diye yakardıkları iddia edilir.
Şeyh Bedreddin ise Bulgaristan’da girdiği çatışmayı kaybederek yakalandı. 18 Aralık 1428 günü Yunanistan’a bağlı Serez’de asılarak öldürüldü.
Nazım Hikmet, isyanı şiir ile anlattı
Ünlü şair Nazım Hikmet, 1936 yılında kaleme aldığı “Şeyh Bedreddin Destanı” adlı uzun şiirinde hem isyanı hem de önderlerini anlatmıştı.
Hikmet, Şeyh Bedreddin’in idamından sonraki anları şu dizelerle anlatmıştı şiirinde.
Yağmur çiseliyor.
Gecenin geç ve yıldızsız bir saatidir
Ve yağmurda ıslanan
Yapraksız bir dalda sallanan şeyhimin
Çırılçıplak etidir
Yağmur çiseliyor
Serez çarşısı dilsiz
Serez çarşısı kör
Ölümünden yüzyıllar sonra sol hareketlerin sembolü oldu
Ancak ne Şeyh Bedreddin ne de Börklüce Mustafa’nın isimleri idamlarından sonra bile yüzlerce yıl unutulmadı.
Nazım Hikmet, şiirinde Şeyh Bedreddin ve Börklüce Mustafa'nın özel mülkiyeti reddeden görüşlerini "Yar yanağından gayri paylaşmak için her şeyi" dizeleriyle anlatmıştı.
Nazım Hikmet'in şiiri de Şeyh Bedreddin ile Börklüce Mustafa'nın sol kesimde bilinirliğinin artmasına katkı sağladı.
Özellikle Türk sol hareketlerin güçlendiği 1960’lı ve 70’li yıllarda isimleri veya sözleri daha pek çok türküye, kitaba ve şiire konu oldu.
Mezarı İstanbul’da 2. Mahmut türbesine taşındı
Bu arada Şeyh Bedreddin’den kalan son kemikler 1924 yılında Türkiye ile Yunanistan arasındaki nüfus mübadelesi sırasında Osman Bey adlı kişi tarafından Serez’deki mezarından alınarak bir çinko kutu içinde İstanbul’a getirildi.
Önce bir camide sonra bir müzede saklanan bu kutu içindeki kemikler 1961 yılında İstanbul Beyazıt’ta bulunan 2. Mahmut Türbesi’nin bahçesinde hazırlanan mezara tekrar gömüldü.
Halen kimi sol gruplar Şeyh Bedreddin ölüm yıldönümü olan 18 Aralık tarihinde Çemberlitaş’taki mezarına gelerek kendisini anıyorlar.
Ayrıca Trakya’nın ve Bulgaristan’ın kimi köylerinde kendilerini Şeyh Bedreddin’in takipçileri olarak adlandıran ve çevrelerinde “Bedreddini” olarak bilinen bir Alevi topluluğu varlığını sürdürüyor.
© The Independentturkish
