İstanbul'da pazar günü birçok kişi bulanık görme ve halsizlik gibi şikayetlerle hastanelerin acil servislerine başvurdu. Gıda zehirlenmesi teşhisi konulan hastaların hepsinin ıspanak yediği belirlendi. Bunun üzerine gözler ıspanağa çevrildi. İlk önce ıspanaklarda kullanılan bir tarım ilacının zehirlenmelere neden olduğu tahmin edildi. Gerçek ise İstanbul İl Tarım Müdürlüğü’nün incelemesi sonucunda ortaya çıktı.
Yoğun miktarda atropin ve scopalamin tespit edildi
İstanbul İl Tarım Müdürlüğü, zehirlenmelerin ıspanağa benzer yabancı otlar nedeniyle yaşandığını açıkladı.
‘Zehirlenme şüphesi ile sağlık kuruluşlarına başvuranların ürünleri satın aldıkları noktalardan analiz yapılmak üzere taze ıspanak, evlerden ise pişmiş ıspanak yemeği numunesi alındığını’ belirten İl Tarım Müdürlüğü, ‘ileri tetkik sonuçlarında ıspanak içerisinde yabancı ottan kaynaklı yoğun miktarda atropin ve scopalamin maddesi tespit edildiğini’ duyurdu.
Tüketiciye ‘yabancı otları ayırın’ uyarısı
Açıklamada şu ifadeler kullanıldı:
Zehirlenmeye ıspanaklara karışan patlıcangiller familyasından, atropin ve skopolamin içeren yabancı otların neden olduğu yapılan analizlerle ortaya çıktığı görülmüştür. İl Müdürlüğümüze ulaşan tüm ihbarlar değerlendirilmekte, konuyla ilgili değişik ilçelerimizden sağlık kuruluşlarına başvuranların ıspanak satın aldıkları işletmeler, resmi kontrole tabi tutulmakta, numune alınmakta ve alınan numuneler laboratuvarlara gönderilmektedir. Halkımızın tüketecekleri tüm gıdaları olduğu gibi, yeşil sebzeleri de dikkatlice kontrol ederek, yabancı otları ayırt etmeli ve çok iyi şekilde temizledikten sonra tüketmeleri gerekmektedir.
İstanbul’dan sonra Tekirdağ’da da görüldü
İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü de konuyla ilgili bir açıklama yaptı. Açıklamada, 1-3 Kasım tarihleri arasında İstanbul’da 44 kişinin hastanelere başvurduğu belirtildi. Hastalardan 25'inin taburcu olduğu, 19'unun ise tedavisinin devam ettiği aktarılan açıklamada, ‘Şu ana kadar hastanelerimize toplam başvuran hastalarımızın hayati tehlikesi bulunmadığı gibi ilgili süreç, İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü, İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, İstanbul Valiliğimizce yakından takip edilmektedir’ denildi.
Tekirdağ ve ilçelerinde, ıspanak yedikten sonra mide bulantısı, baş dönmesi ve kusma şikayetiyle 22 kişi çeşitli hastanelere başvurdu. Çerkezköy ilçesinde faaliyet gösteren bir fabrikada gece vardiyasında çıkan ıspanak yemeğinden yiyen 20 kişi mide bulantısı, baş dönmesi ve kusma şikayetiyle Çerkezköy Devlet Hastanesi'ne kaldırıldı. Süleymanpaşa ilçesinde de 2 kişi aynı şikayetlerle Tekirdağ Devlet Hastanesi'ne kaldırıldı. Hastaneye kaldırılanlardan birinin Süleymanpaşa Sağlık Hak-Sen İlçe Başkanı Selim Kafadar olduğu öğrenildi.
Tekirdağ İl Sağlık Müdürü Uz. Dr. Cengiz Becerir, ıspanak yedikten sonra rahatsızlanan 22 kişinin hastanelerde tedavi gördüğünü açıkladı.
Çanakkale ve Ankara’da da birçok vatandaşın benzer şikayetlerle hastanelere başvurduğu öğrenildi.
İki hafta önce de zehirlemişti
Esenyurt'ta iki hafta önce iki ayrı fabrikada çalışan yaklaşık 80 işçi, ıspanak yemeği yedikten sonra rahatsızlanarak hastaneye kaldırılmıştı. Akçaburgaz'da bulunan bir fabrikada çalışan yaklaşık 50 işçi de ıspanak yedikten sonra rahatsızlanmıştı. Yine aynı bölgede başka bir fabrikada çalışan yaklaşık 30 işçi de mide bulantısı ve baş dönmesi şikayetiyle hastaneye başvurmuştu. İki fabrikanın yemek şirketinin de aynı olduğu belirtilmişti.
Tohumları karışmış olabilir
Konuyla ilgili Independent Türkçe’ye konuşan İstanbul Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Murat Kapıkıran, zehirlenmelere neden olan ve kamuoyunda ‘güzel avrat otu’ olarak bilinen ‘atropa belladonna’nın ıspanaklar arasına karışmış olabileceğini söyledi. Kapıkıran güzel avrat otunun ıspanağa nasıl karışmış olabileceğini şöyle anlattı:
Patlıcan ekim sahalarında 3 dönem üretim yapılır. Özellikle sonbaharda ekilip, sonbaharda hasat yapılan dönem aynı zamanda atropa belladonna’nın tohum dönemidir. Bu dönemde patlıcan tarlalarında sıkça görülür. Ispanakla tohumları da birbirine benzediği için ekim sırasında da birbirine karışmış olabilir.
Kökleri ayırmaya yardım eder
Ispanak ve güzel avrat otunun patlıcangiller ailesinden olduğunu aktaran Kapıkıran, iki bitkinin bazı küçük türlerinin yapraklarının birbirine benzediğini aktardı.
İki bitkinin birbirlerinden ayrılmasının çok zor olmadığını belirten Kapıkıran, “Ispanak genellikle kökü ile birlikte çekilir ve satılır. Bu bitkinin ise kökü değil yaprakları ıspanak demetine karışabilir. En kolay çözüm ıspanağı köküyle almak, demete giren köksüz yaprakları ise şüphe varsa yemekte kullanmamaktır. Ispanak ve atropa belladonna’nın kökleri birbirine benzemediği için bu yolla ayırılabilir” dedi.
Bilerek karıştırılmış olabilir mi?
İki bitkinin birbirlerine karışmasını engellemek için hasadı yapanların ve ürünü pazarlayanların dikkat etmesi gerektiğini söyleyen Kapıkıran, “Özellikle hasat döneminde, hem çiftçinin hem de pazarcıların konu hakkında uyarılması, bu tür otların demetlere girmemesi için denetimler yapılması bu tip olayların önüne geçer’ diye konuştu.
Kapıkıran, güzel avrat otunun ıspanakların arasına bilerek karıştırılmış olma ihtimali hakkında ise ‘Söylemesi pek hoş değil ama bu ot ıspanak bağını büyük gösterir. Bu ottan birkaç tane bağın içerisine konulmuşsa daha dolgun bir demet ortaya çıkar” dedi.
Asıl tehlike kimyasallar
Pek yaygın olmasa da her yıl benzer bir iki olayla karşılaştıklarını aktaran Kapıkıran önemli bir tehlikeye daha dikkat çekti. Bu zehirlenme olayının yabani bitkilere karşı kullanılan kimyasal ilaçları meşrulaştırmasından endişe ettiğini belirten Kapıkıran, “Ispanak ve yeşil bitkilerde asıl tehlikeli olan ilaçlama ve gübrelemelerdeki doz aşımlarıdır. Daha öldürücüdür. Mesela azot gübresini fazla verdiğinizde nitrat nitrite dönüşüyor. Nitrit de öldürücü bir zehirdir” diye konuştu.
Kimyasal silaha karşı kullanılıyor
Güzel avrat otu içerisindeki atropinin, kimyasal silah saldırılarında sinir sistemi ve solunumun düzelmesini için küçük dozlarda koruyucu madde olarak kullandığını da aktaran Kapıkıran, yüksek doz alımında ise atropinin sinir sistemini tahrip ettiğini aktardı.
‘Açıklama beni tatmin etmedi’
Koruyucu sağlık uzmanı, İstanbul Rumeli Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Oğuz Özyaral ise, Tarım İl Müdürlüğü’nün açıklamasının kendisini tatmin etmediğini söyledi. Özyaral, “Yaprağını mı bulmuşlar, etken maddeyi mi tespit etmişler, bu konuda bir açıklama yapılmadı. Bu büyüklükte bir olayın yaşanması için, bütün tarlayı bu otun sarmış olması lazım. Kim inandı bu açıklamaya bilmiyorum ama açıklama beni tatmin etmedi” dedi.
Olan ıspanak üreticisine oldu
Tartışmalar sırasında üreticinin durumunun gözden kaçırıldığını aktaran Özyaral ıspanakların Beypazarı’ndan getirildiği iddialarını da hatırlatarak, “Şimdi bir süre kimse ıspanak almayacak. Üreticiye büyük zarar verildi. Beypazarı bu konuda en titiz yerlerden biriydi. Konuşulanlar yüzünden, üretici büyük sıkıntı yaşayacak. Olan ıspanak üreticisine oldu” ifadelerini kullandı.
Sorunun tarım politikalarından kaynaklandığını savunan Özyaral, “Ziraatle uğraşan kişiler, ben ürünümü korumak zorundayım diye yarım litre kullanması gereken kimyasalı 5 litre kullanıyor. Bunu hepimiz biliyoruz. Bu insanlığa verilen bir zarardır. Bunun önüne geçmek için önlem almak yerine, ‘yok orada iki tane ot karıştı’ diye işi kapamaya çalışıyoruz” diye konuştu.
Olayların nasıl yaşandığı konusunda önemli soru işaretleri olduğunu vurgulayan Özyaral, “Belki birisi bu otları toplayıp getirdi, ıspanakların içine karıştırdı. Ne olduğunu nereden bileceğiz” dedi.
İki bitkinin yapraklarının birbirine benzemediğini savunan Özyaral, ”Benim rahmetli annem, daha yıkarken yaprakların farkını görür ayıklardı. Her tarlada bu otlardan yetişiyor. Özellikle makinelerle toplandığında bu bitkiler de ıspanağa karışabilir” ifadelerini kullandı.
Su ile yıkayarak temizleyemezsiniz
Tarım üretiminde asıl tehlikenin kullanılan kimyasal maddeler olduğunu vurgulayan Prof. Özyaral, şunları söyledi:
Bir kere doğanın kendisi her şeye bir anlam veriyor. O yabani ot dediğiniz bitkinin de bir çıkış nedeni de var. Siz toprağa ne kadar kimyasal verirseniz, bitkiler o kadar zarar görecektir. Bitkiler tarafından topraktan alınan bu kimyasalları öyle muslukta yıkamakla temizleyemezsiniz. Meksika’da lağım suları ile sulanan çileklere yerleşen mikroorganizmalar çocukların ölümüne neden oldu. Doğru tarım ve kaliteli iş yapmak, gerekli tedbirleri almak insan sağlığı açısından çok önemli.
Şifa niyetine doğramış
İstanbul’da yediği ottan zehirlenerek hastaneye başvuran Sevim Karacaner ise yaşadıklarını söyle anlattı:
Marketten ıspanak aldım. Onun içerisinde bilmediğim bazı otlar vardı ama ben elimi yaktığı için ısırgan olarak algıladım. Onu da doğradım içine şifa olur niyetine. Bilsem almazdım, doğramazdım. Bir an gözlerimi kaybettim sandım hala da etkisi sürüyor. Doktorlar bir süre sonra bu etkilerin de geçeceğini söyledi.
Independent Türkçe, ajanslar
