Binlerce Sudanlı kadın, söz konusu yasa dolayısıyla “40 kırbaç yeme” ve ağır para cezasına çarptırıldı. Bu durum, Sudan sokaklarında geniş çaplı tartışmalara yol açarken, yerel ve uluslararası örgütlere de söz konusu yasanın kaldırılması için müdahalede bulunma çağrısı yapıldı. 11 Nisan’daki halk devrimi tarafından devrilen eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir rejimi, yasayı yürürlüğe koyarken, Sudan’ın değerlerini korumak, kadınların “yanlış yollara sapmasına” engel olmak için yasanın uygulanmasına bağlı olduklarını ifade etmişti. Ancak Başbakan Abdullah Hamduk hükümeti, tüm uluslararası sözleşmeleri onaylayarak, söz konusu yasanın iptal edilmesi hususunda ciddi adımlar attı.
Kapsamlı reform
Sudan Adalet Bakanı Nasruddin Abdulbari, bakanlığın kadınları baskı altına sokan tüm yasaları iptal etme taahhüdünde bulunduğunu açıkladı. Bakan, “kamu düzeni yasasını iptal etmek ve uluslararası anlaşmalara uymayan yasalarda değişiklik yapmak” için çalıştıklarını belirtti. Başbakanın, tüm uluslararası anlaşmaları onaylamaya yöneldiğini söyleyen Abdulbari, bu nedenle bakanlığın gelecek dönemde ceza kanununda da değişikliklere gideceğine ve kapsamlı bir reform ortaya koyacağına dikkati çekti.
Nasruddin Abdulbari’ye, daha önce Sudanlı kadın örgütlerinden, kadına yönelik şiddet meselelerine ilişkin bir program sırasında bir muhtıra teslim edilmişti. Bu çerçevede programın katılımcıları, Sudan’ın “Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Komitesi’ne (CEDAW)” katılması ve “Kamu Düzeni ve Kişisel Durum Yasası’nın” iptal edilmesi çağrısında bulundu.
Uluslararası anlaşmalar
Feminist örgütlerin muhtırasında, kamu düzeni yasasının iptal edilmesi ve “Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Roma Statüsü, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi ve Bütün Kişilerin Zorla Kaybedilmeden Korunmasına Dair Uluslararası Sözleşme” de dahil uluslararası anlaşmaların kabul edilmesi çağrısı yer aldı.
Söz konusu yasa, yaygın eleştiriye ve Hartum’da aktivistlerin önderlik ettiği çeşitli kampanyanın başlatılmasına tanık oldu. Kampanyalar kapsamında kadınların aşağılanmasına son verilmesi ve Sudan Ceza Kanunu’nun “uygunsuz kıyafet maddesi” olarak da bilinen 152. maddesinin yürürlükten kaldırılması çağrısı yapıldı. Söz konusu maddede, “uygunsuz kıyafet” kavramıyla kastedilen giyinme tarzı açıklanmıyor.
Cesaret ve kararlılık
İnsan hakları aktivistlerine göre Sudan toplumu, söz konusu yasa dolayısıyla geçen yıllarda kadınların, diğer Arap ülkelerine kıyasla sahip olduğu birçok hakkı da kaybetti. Bununla birlikte genel olarak Sudanlı kadınlar, ülkelerinde “kadınların erkeğin geleceği” olduğunu göstermek için Aralık ayında patlak veren halk gösterilerine öncülük ederek, benzeri görülmemiş bir düzeyde cesaret ve kararlılık sergiledi.
Söz konusu yasa, Sudan’da “modanın üstün geldiği kültür ve medeniyetlere açılmak, farklı birey ve kültürlerle bir arada yaşamak” amacıyla dünyanın birçok ülkesinin dış görünüşe uygulanan baskı sınırlarını aştığı bir zamanda yürürlüğe koyuldu. Birçok Arap toplumunda kadınlar, dini, kültürel ve politik kimliklerini ve inançlarını erkeklerle aynı düzeyde yansıtan bir kıyafet seçme özgürlüğüne sahip.
'Kârsız' savaş
Son 30 yıl boyunca Sudanlı kadınlar, kıyafet özgürlüklerini kaybettikleri bir savaş yaşıyor. Bunun yanı sıra Sudanlı aktivistler, ülkedeki insan haklarından bahsederken de bir paradoksun açıkça görüldüğüne dikkati çekti. Bu çerçevede Sudanlı kadınların diğer Arap ülkelerine kıyasla daha erken bir yaşta oy kullanma ve siyasete katılma hakkı elde ettiğini belirten aktivistler ayrıca, Sudan’da kadın ve erkeklerin eşit maaş alma ve süt izni hakkına sahip olduğunu söyledi. Sudanlı aktivistler, kadınların hak edinme yollarının kesildiğini söylerken, bu kesintinin de aslında “Haziran 1989’da Sudan’daki İslami Hareket’in önderlik ettiği politik ve ideolojik bir kaymadan kaynaklandığını ifade etti. Bu bağlamda demokrasiye karşı siyasi bir darbe yaşandığını söyleyen aktivistler, Sudan’daki siyasi ve toplumsal yaşamın dini bir boyayla boyandığına dikkati çekti. Thomson Reuters Vakfı tarafından yapılan bir araştırmaya göre, eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir döneminde Sudan, (diğer Arap ülkelerine kıyasla, kadınların geçmiş yıllarda kazandıkları hakların çoğunun azalması sonucunda) kadınların yaşayabileceği en kötü Arap ülkeleri arasında yer aldı.
Kırbaç ve para cezası
Hartum Eyaleti Kamu Düzeni Yasası 1996 yılında yürürlüğe girdi. Yasa, 7 bölüm ve 26 maddeden oluşuyor. İlk bölümde, ön hükümler, tanımlar ve yorumlar yer alıyor. İkinci bölümde (5. maddeden itibaren başlıyor) ise konser ve gösterilerin düzenlemesine ilişkin usuller bulunuyor. Bu çerçevede kadın ve erkekler arasında karışık dans ve kadınların erkekler önünde dans etmesi yasaklanıyor. Kamu Düzeni Yasası’nın üçüncü bölümünde, toplu taşıma ve özel araç kullanımına, toplu taşımada kadın ve erkeklerin oturuşlarına ilişkin düzenlemeler bulunuyor.
Sudan Ceza Yasası’nın 152. ve 154. maddeleri, 1991 tarihli uygunsuz ve kamu ahlakını bozan eylemleri kapsıyor. 152. maddeye göre, kamuya açık bir alanda kamu ahlakına aykırı bir davranışta bulunan ya da kamu ahlakına aykırı giyinenlere, 40 kırbaç ve ağır para cezası verilmesini öngörüyor. 154. maddeye göre ise, fuhuş için yer temin edenler fuhuş suçu işleyenlerle aynı cezadan yargılanıyor. Yasa, kamu düzeni polisine de “uygunsuz kıyafet giymiş olarak kabul ettiği erkek veya kadını tutuklama yetkisi” veriyor.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Kübra Şahin
