Yabancılarla evli İranlı kadınların vatandaşlık haklarının çocuklarına geçmesine imkan tanıyan yeni kanunu yasalaştıran İran, böylelikle ayrımcı uygulamada reforma gidilmesi için on yıllardır mücadele veren insan hakkı destekçilerini sevindirdi.

Anayasal bir kurul olan İran'ın muhafazakar üst düzey Şii din adamlarından oluşan şahin Muhafızlar Konseyi, yıl başında parlamentodan geçen yasayı çarşamba günü onaylayarak İran gözlemcilerinin bir kısmını şaşırttı.

Ortadoğu ülkeleri genelinde yaygın olan ve bölgedeki hukuki sistemi etkileyen 19. yüzyıl Fransız-Belçika anayasal ilkelerinin kalıntılarını taşıyan kural, yabancılarla evli İranlı erkeklerin vatandaşlıklarının kendiliğinden çocuklarına geçmesine imkan tanıyor.

Washington'daki Johns Hopkins İleri Uluslararası Çalışmalar Fakültesi'nden İran uzmanı Narges Bajoghli, Independent'e yaptığı açıklamada, "Bunun İran'daki kadınlar ve çocukları için büyük bir kazanç olduğunu düşünüyorum" dedi.

Diasporadaki İranlı olmayanlarla evlenmiş bizler için de çok büyük bir kazanç.

Yeni yasa sayesinde yurtdışında yaşayan ve yabancıyla evli İranlı bir kadın artık çocuğu için pasaport çıkarabilecek ve akrabalarını vize almadan ziyaret edebilecek. Ancak yabancılarla evli İranlı kadınların büyük kısmı sayısı 3 milyonu bulan ve İran'da yaşayan Afgan göçmen ve mültecilerle evli.

İranlılar, en az 30 bin Afgan erkek ve İranlı kadının evli olduğunu tahmin ediyor. Bu çiftlerin çocuklarının sağlık ve eğitim hizmetlerine erişememesi ve çalışma izni alamaması, İran kurumlarındaki siyasetçi ve bürokratların anılan kuralın bir dizi Arap ülkesindeki gibi değişmesi yönünde harekete geçirdi. İran artık vatandaşlık yasalarında reform yapan Fas, Tunus ve Cezayir'e katılmışken, Ortadoğu'daki Lübnan, Ürdün ve Suriye gibi devletler geride kalmayı sürdürüyor.

İranlı Amerikalılar Ulusal Konseyi'nden araştırmacı Assal Rad, "İran'daki büyük mülteci ve göçmen nüfusu sebebiyle vatandaşlık statüsüne haiz olmayan 'melez' ebeveyne sahip binlerce çocuğun bu sebeple sağlık gibi sosyal hizmetlere erişimi engelleniyor" dedi.

Bu çocuklara vatandaşlık veren yeni yasayla bu hizmetlere hak ettikleri erişim sağlanacak.

Ancak yeni yasa aynı zamanda kadın hakları aktivistlerinin 1990'ların sonlarında bu yönde çaba göstermeye başlamasından yıllar sonra çıktı.

Bajoghli, "Bu yasanın çıkışı tabandan gelen yıllardır süren baskısıyla gerçekleşti" dedi.

Bardağı taşıran son damla, yurt dışında yaşayan İranlı kadınların en büyük sorunlarından birinin bu olduğunu gören İranlı diplomat eşlerinin kocalarına baskı yapması oldu. Bunu düzeltilebilecek bir sorun olarak gördüler.

Araştırmacılar ayrıca, İran'da artan Afgan nüfuzunun da Muhafızlar Konseyi'ni izlediği aşırı muhafazakar çizginin dışına çıkarak yasayı onaylamaya itmiş olabileceğini ifade ediyor. Beşar Esad'ın Suriye'deki rejimini destekleme yönündeki İran çabalarıyla silahlanan binlerce Afgan göçmen, yargı sistemini kontrol eden muhafazakar çevrelerde Afganların imajını güçlendirmiş olabilir.

Los Angeles'teki Kaliforniya Üniversitesi'nden İran üzerine uzmanlaşmış sosyolog Kevan Harris, "Devlet (Afganlara) zamanla artan bir ilgi göstermek zorunda" dedi.

Üstelik bu ailelerin hepsi yoksul değil. Afganların öncülüğünde yükselen bir orta sınıf mevcut.

Yaşlanan iş gücü ve düşen doğum oranları gibi demografik unsurlar İranlıların göçe karşı daha dostane yaklaşım sergilemesini sağlıyor. Harris ayrıca, komşu Irak ve Afganistan'dan kaçarak İran'a gelenlere yönelik projeleri finanse etmeyi sürdüren Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği gibi uluslararası örgütlerin de artan bir baskısı olduğunu belirtti.

Parlamento, yasanın geçebilmesi için, Devrim Muhafızları'nın istihbarat kanadına tüm başvuru sahiplerini araştırma yetkisi vererek, vatandaşlık başvurusunda bulunan herkese güvenlik incelemesi yapılmasına imkan tanımak zorunda kaldı.

Yeni kurallar vatandaşlığa erişimi bütünüyle eşit kılmıyor. İranlı erkeklerin çocukları kendiliğinden vatandaşlık kazanırken, kadınlarınsa çocukları adına başvuruda bulunması gerekiyor.

İnsan Hakları İzleme Örgütü bu yıl, "Erkek veya kadın fark etmeksizin tüm vatandaşların çocuklarına eşit biçimde vatandaşlık hakkı tanınmalı" açıklamasında bulunmuştu.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east

Independent Türkçe için çeviren: Kerim Çelik