Güney Amerika ülkesi Şili'de mayıs ayında yapılan referandumda halk, anayasanın yeniden yazılacağı Anayasa Konseyi'ndeki üyeleri seçti.
Yapılan oylamaya göre Şililer, konsey üyelerin çoğunu sağcı Cumhuriyetçi Parti'den çıkmasını istedi.
Jose Antonio Kast liderliğindeki Cumhuriyetçi Parti, yeni bir anayasa taslağı hazırlayacak olan konseydeki 50 sandalyenin 22'sini kazandı.
Başkan Gabriel Boric'i destekleyen sol partilerden oluşan Unity for Chile (Şili için Birlik) koalisyonu ise oyların yüzde 28'ini alarak ikinci sırada yer aldı.
Merkez sağın ittifakı olan Safe Chile yüzde 21 oyla üçüncü sırada yer aldı.
Referandumu kazanan Cumhuriyetçi Parti, General Augusto Pinochet diktatörlüğünün dayattığı anayasanın değiştirilmesine uzun süredir karşı çıkıyor.
Kendi içerisinde çelişkili görülen bu duruma göre Şililer, "Anayasaya karşı çıkanları; anayasanın yeniden yazılacağı konsey üyeliğe seçmiş oldu."
Cumhuriyetçi Parti'nin anayasa konseyinde 22 temsilciye sahip olurken; solcu koalisyon 17 ve merkez sağ ittifak 11 sandalye kazanmış oldu.
Referandum sonucu solcu Cumhurbaşkanı Gabriel Boric için büyük bir yenilgi oldu.
Eğer anayasa yazım sürecinde iki merkez sağ grup birleşirse, Boric'in müttefiklerine nihai anayasa metnini etkilemek için çok az alan bırakabilir.
Böylece solcu üyelerin istemedikleri bir maddeyi veto etmeleri için yeterli bir çoğunluğa sahip olmamış oluyorlar.
24 uzman (Kongre tarafından atanan 12 erkek ve 12 kadın) taslak çalışmalarını tamamladı. Ancak bu çalışma resmi olarak 7 Haziran'dan itibaren Anayasa Konseyi tarafından sürdürülmesi gerekecek.
Cumhuriyetçiler ve merkez sağcılar, değiştirmeye çalıştıkları darbe anayasasına "oldukça benzer" bir metin çıkarmak istiyorlar. Ancak bu durum beraberinde başka bir kaos getirerek sorunu daha da derinleştirebilir.
Bu yıl bitmeden yeni bir anayasa yazıp kabul etmek, iki yıldan fazla bir süre sonra bir seçime gitmekten çok daha önemli.
Çünkü önümüzdeki aylarda Anayasa Konseyi'nde alınacak kararların birçoğu, bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçiminde kimin kazanacağı sorusuyla şekillenecek.
Zira 2020'de yapılan bir plebisitte Şililerin yüzde 78'i yeni bir anayasa oluşturulmasını istedi. Ancak solcu ve sosyal liberallerin hazırladığı anayasa 2022 yılında yüzde 62 ile reddedildi.
2023 yılında yapılan bu son referandumda ise Şililer, anayasanın sağcılar tarafından hazırlanmasını istedi.
Dolayısıyla son yapılan iki referandum sonucuna göre Şilililer anayasa değişikliğini onayladıkları ancak içeriğinden memnun olmadıklarını gösterdi.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Şili'deki seçmenler 2022 yılında yüzde 62 ile reddettikleri anayasanın ana propaganda argümanı "kürtaj ve ötenazi" getirilmesiydi.
Kabul eden seçmenler ise; yeni anayasa, askeri diktatörlük anayasasına göre kadınlar, yerliler, eşcinseller ve işçiler için daha fazla yasa bulunuyordu.
Şili'yi çok uluslu bir devlet olarak nitelendiren anayasa, özerk yerli toprakları oluşturacak ve çevre ve cinsiyet eşitliğine daha fazla yer verecekti.
Dolayısıyla anayasaya karşı çıkanlar, yeni anayasanın Şili'yi böleceği yönünde propagandalar yaptı.
Şili'de şu anda görevde iki farklı meclis/konsey var: İlki; mecliste yürütme organını kontrol eden sol koalisyon. İkincisi; anayasanın yeniden yazılmasını sağlayacak olan konseyde çoğunluğa sahip olan sağcılar koalisyonu.
Bu arada, kısmen yeni bir anayasanın hayata geçmesine liderlik etmesi için seçilen Boric, her şey sona erdiğinde anayasa reformuna karşı çıkmak gibi tuhaf bir duruma düşebilir.
Çünkü Boric 2019 sokak olaylarının ardından sağcı Pinera hükümetine karşı başkan seçilmişti.
Solcuların hazırladığı anayasa 2022 yılında yüzde 62 ile reddedildi. 2023 yılında anayasayı sağcılar hazırlayacak.
Dolayısıyla sağcıların hazırlayacağı anayasa askeri darbe dönemine benzer olacağından Boric ve ittifak partilerin anayasaya karşı çıkacakları tuhaf bir durum yaşanabilir.
Sağcılar anayasayı halka kabul ettiremezlerse, iktidar karşıtı dalganın yeni kurbanı olabilirler. Dolayısıyla bu durum düşüşteki Boric için altın bir fırsat olabilir.
Cumhuriyetçi Parti bu anayasa kongresine "kürtajı yasaklayalım, bireysel emekliliği anayasaya koyalım" tavrıyla gelirse, bu anayasa taslağı bu yıl içinde kuşkusuz reddedilecektir.
Ancak solcuların ve reddedilen anayasa da eşcinsellik, kürtaj, LGBT hakları, toprak kaybı gibi nedenlerle reddedilmişti.
Dolayısıyla anayasa yazıcılığa kadar toplum talep ve şikayetlerine de dikkat etmek gerekecektir.
Bu bağlamda ideolojik olmayan itidali bir anayasanın yazılması kadar her iki tarafında tatmin edecek bir anayasanın yazılması gerekmektedir.
Bununla birlikte, Cumhuriyetçi Parti aşırıya kaçarsa, sadece reddedilen bir anayasa yapmamış olacaklar.
Ayrıca, bir sonraki genel seçimlerden önce kendi imajlarını alt üst edecekler ve neredeyse kesinlikle kaybedecekleri bir ortamda sola/sol koalisyona potansiyel kazanma şansı verecektir.
Sonuç olarak; Mayıs 2023'te yapılan referandum, Boric ve genel olarak Şili solu için büyük bir darbe oldu.
Üstelik anayasa konseyinde yeterli çoğunluğa sahip olmadıkları için istemedikleri yasaları değiştiremeyecekler.
Elbette 2019 yılında yeni bir anayasa ve eşit yurttaşlık talebiyle yıkıcı sokak gösterileri yapan Şililerin kaygıları değişti.
Özellikle Kovid 19'un ardından bozulan ekonomiler nedeniyle yüksek enflasyon, hayat pahalılığı, suç ve göç en önemli konu oldu.
Özellikle aile ve aile değerleri üzerinden eşcinsellik ve kürtaj konuları toplumun yazılan anayasayı reddetmesine neden oldu.
Sağcı Cumhuriyetçi Parti, solcuların yaptığı gibi çok ideolojik bir anayasa hazırlarsa Şililerin bu sağcı anayasayı reddetmesi ihtimal dahilindedir.
*Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Independent Türkçe'nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
© The Independentturkish
