Yetişkinler, ekmekten tuvalet kağıdına kadar hayat pahalılığındaki artışla mücadele ededursun, çocukların dünyasında ekmek kadar önemli bir ürün de sene başında gelecek zamları bekliyor: Oyuncaklar. 

Çocuklara bir dünya, ebeveynlere ise boş cüzdan veren oyuncaklar, diğer pek çok ithal ürün gibi pandemiden, navlun fiyatlarından ve yükselen dövizden ciddi anlamda etkilenmiş durumda. 

Oyuncak, tüm dünyada 100 milyar dolar değere dayanmış bir sektör. 

170'ten fazla sektörde 22 bin 500 kaynak üzerinden istatistiki araştırma yapan Statista'nın verilerine göre bu sektör, 2010'dan bu yana yüzde 13 oranında büyüyerek 2020'de 94,7 milyar dolara ulaştı.

Dünyanın en büyük piyasa araştırması şirketi Research ve Markets'ın tahminlerine göre ise bu büyüklük, 2027'de 126,8 milyar dolara ulaşacak. 

Tarihin en pahalı yeni yılı geliyor

10 yılda 12 milyar dolar kadar artan değerin, gelecek 7 yılda 30 milyar dolar daha artacağı yönündeki beklentinin önemli nedenlerinden biri tüm dünyada artan enflasyon. 

ABD son 30 yılın, Euro Bölgesi'ndeki 19 ülkenin son 25 yılın en yüksek enflasyon oranlarına ulaşmasıyla 2021'de tarihin en pahalı yeni yıl alışverişlerine tanıklık edileceği belirtiliyor. 
 

Fotoğraf: siirtpark.com

Zira enflasyonun yanı sıra, pandemide daha az insanla üretim yapılması, dolayısıyla üretilen ürün sayısının düşmesi ve bir ülkeden diğerine nakliye masraflarının artmasıyla piyasa ciddi bir tedarik sıkıntısı içerisinde. Pek çok firma, sınırlı stoklarla ticarete devam ediyor. 

BBC'ye konuşan PNC Başekonomisiti Gus Faucher, tüketicilerin artık daha yüksek fiyatlar ödediklerini çünkü satın aldıkları mallarla ilgili alternatiflerin kısıtlı olduğunu söylüyor.

Faucher, "Eğer bulaşık makineniz bozulursa, yenisine ihtiyacınız var. Ancak bulaşık makinesi stokları sınırlı ve almak için daha fazlasını ödemeye razı oluyorsunuz. Bu, temizlik ürünleri, hatta diş macunu ve oyuncaklarda bile geçerli. Sonuçta bu durum da şirketlerin fiyat yükseltmesine olanak sağlıyor" değerlendirmesini yapıyor. 

Beş yılda 2 milyar dolarlık ithalat, 200 milyon dolarlık ihracat

Türkiye, oyuncak sektöründe ciddi bir ithalatçı durumunda. Piyasadaki ürünlerin yüzde 80 ila 85'i ithal. 

Uluslararası Ticaret Merkezi'nin (ITC) verilerine göre Türkiye'nin "oyuncak, oyun, spor malzemeleri" ithalatı 2016 yılında 608 milyon 844 bin dolardı. 
 

Kur krizinin yaşandığı 2018'de 460 milyon dolara gerileyen ithalat, ITC'nin tahminlerine göre 2020'de 281 milyon dolar seviyesindeydi. 

2016-2020 arasında bu ürünlere ödenen miktar, yaklaşık 2 milyar 240 milyon dolardı. 

Tabii bu, bilgisayar oyunları ve spor malzemeleri de işin içine girdiğinde elde edilen rakam. 

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) verilerine göre otomobil, bebek, peluş gibi klasik oyuncaklara ödenen miktar, 2014-2019 arası yaklaşık 1,9 milyar dolardı. Aynı dönemde ihracat ise 200 milyon dolar seviyesindeydi. 

En büyük ithalatçı ABD

2020 ile ilgili henüz kesin bir veri yok. 

Ancak ITC, 2020'de Türkiye'nin "oyuncak, oyun, spor malzemeleri"nden 281 dolar ithalat yaptığını, ihracatın ise 128,8 milyar dolar seviyesinde olduğunu öngörüyor. 

TÜİK'in verilerine göre ise Türkiye'nin klasik oyuncak ihracatı 2018'de 32,8, 2019'da ise 35 milyon dolar civarındaydı. 

Oyuncakta ithalatçı olmak, Türkiye'ye özel bir durum değil. Bugün Çin, dünya ihracatının yüzde 55'ini elinde tutarken, ABD, Almanya, Japonya ve Birleşik Krallık en fazla oyuncak ithal eden ülkeler. 

"Türkiye'nin oyuncak sektörü hacmi 600 ila 650 milyon dolar"

Türkiye Oyuncakçılar Derneği ve sektörde 25 yılı geride bırakan Adore Oyuncak'ın kurucusu Esin Yürür, Türkiye'nin 2020 oyuncak ithalatı rakamlarının henüz netleşmediğini söylüyor. 

Zira, gümrükte "oyuncak" tanımına pek çok ürün girebiliyor. Bunların gümrük tarife numaraları incelenip, hesaplamanın belli bir eleme sonrası yapılması gerekiyor. 
 

 Türkiye Oyuncakçılar Derneği Başkanı Esin Yürür.. Fotoğraf: Youtube/Toyuncak Dergisi

Türkiye'de sadece bu konu üzerine odaklanan araştırma sisteminin olmamasından yakından Yürür, artı eksi yüzde 10 yanılma payı belirledikleri kendi ölçümleme sistemlerine göre Türkiye'nin oyuncak piyasasının 600 ila 650 milyon dolar olduğunu söylüyor. 

Independent Türkçe'ye yaptığı açıklamada "2021'de pazarda TL büyümesi var ama döviz nedeniyle küçülme söz konusu" diyen Esin Yürür, 2019'daki 700 milyon dolar hacmin, kurdaki artışla beraber 600 milyon dolarlara gerilemiş olabileceğini aktarıyor.

Fiyatları artıran üç neden

Esin Yürür'e göre sektörün son bir yılda maliyetlerindeki artış ise yüzde 45 ila 50'nin altında değil ve bundan birkaç etken var. 

Bunlardan ilki oyuncağın üretim üssünün Uzak Doğu olması. 

Pandemide taşımacılığın yara almasıyla navlun fiyatları da çok yükselmiş durumda. 

"Bizim ölçeğimizde 2020 sonunda 2 bin 500 dolara aldığınız 40'lı konteyneri 12 bin 500 dolara getiriyoruz" diyen Esin Yürür, 2020-2021'e kadar navlunla ilgili bir sorunla karşılaşmadıklarını söylüyor. 

Bu nedenle oyuncak üretimi, Uzak Doğu'da toplanmak yerine farklı ülke ve segmentlere dağılmış olsaydı daha fazla alternatiflerinin de olabileceğini aktarıyor. 

Diğer bir neden ise pandemide evden çıkamayan insanların, işine de gidememesi, birçoğunun işsiz kalması. 

Dünyadaki iş gücü azalınca, üretim de azaldı. Üretim azalınca, elde edilen ürün sayısı da düştü. Arz kısılınca fiyatlar da yükseldi. 

Son olarak da yukarıdaki nedenlerle bağlantılı olarak hammadde fiyatlarının yükselmesi. 

Oyuncağın iki temel hammaddesinin plastik ve kağıt olduğunu ve fiyatlarının ciddi oranda arttığını söyleyen Yürür, "İkisi de çok yüksek oranda fiyatlandı. Üreteneler çok pahalıya üretiyor" dedi ve ekledi: 
 

Sene ortasında tüm oyuncaklara döviz bazında minimum yüzde 10 civarı zam geldi. 

25 yıldır bu sektördeyim, yabancı firmalar tarafından yüzde 10 zam yapıldığını ilk defa görüyorum. 

Yüzde 10 zamma, Türkiye'ye gelirken nakliyeler de ekleniyor. Buraya kadar söylediklerim, ortalama yüzde 20-23 artış anlamına geliyor. 

Bir de ülkemizdeki yükselen döviz kurunu eklediğimizde, maliyet artışı yüzde 55-60'lara çıkıyor. 

Fiyat artışları 2022 başında 

Esin Yürür'e göre bu maliyet artışları henüz tüketiciye yansıtılmadı. 

Bunun nedeni ise oyuncakçıların uzun süredir ithalattan kaçınması ve elindeki stoğu tüketmeye çalışması. 

Stokların azalmaya başladığını aktaran Yürür, fiyatlardaki kademeli artışın daha çok 2022 başında görüleceğini belirtti.
 

Yürür, şunları kaydetti: 

İthalat maliyetlerindeki artış, ana üreticinin fiyatları yükseltmesi ve Türkiye'de uygulanan ciddi ithalat vergileriyle birlikte oyuncak ithalatında geri çekilme oldu. İnsanlar mal ithal etmemeye çalışıyorlar. Dolayısıyla piyasada az mal var. 

Oyuncakçılar uzun süredir mecburen almaları gereken ürünleri alarak yollarına devam ediyorlar. 

Yerli üretici için de benzer durumlar geçerli. Küçük bir oyuncak arabanın içerisindeki motor da ithal neticede. Onlar da yan parçaları ithal etmek zorunda. Dolayısıyla üreticinin de maliyeti yükseldi. 

Herkes elindeki malla “nereye kadar gidebilirsem gideyim, ortalık bir az yatışsın, ekonomi biraz düzelsin o zaman harekete geçerim” diyerek çalışıyor. 

Stokların giderek azaldığını, paçal maliyetli yeni ürünlerin arttığını söyleyen Esin Yürür'e göre oyuncaktaki fiyat artışı birdenbire değil, kademe olarak gerçekleşecek. Yürür, "Ancak eninde sonunda fiyatlar işin gerçeğine oturacak" diyerek sözlerini tamamladı.