Cezayir'de düzenlenen Libya’ya Komşu Ülkeler Konferansı, büyük uluslararası aktörlerin durum üzerindeki kontrolü ışığında, söz konusu komşu ülkelerin rol oynayıp oynayamayacağı sorusunu tekrar gündeme getirdi. Şarku’l Avsat’ın Independent Arabia’dan aktardığı habere göre bölgesel ve uluslararası düzeyde, ilgili tarafların dikkat çekici katılımı ve bunun verdiği büyük umuda rağmen paralı ve yabancı güçlerin Libya’dan “sınır dışı edilmesi” ve seçimlerin belirlenen vakitte yapılması konularına odaklanılması konferansın başarısını riske atıyor.
Kilit rol
Cezayir'in ikinci kez ev sahipliği yaptığı iki günlük bu konferansa katılan ülkelerin dışişleri bakanlarının açıklamalarında, Libya'ya komşu ülkelerin Libya krizine kalıcı bir çözüm bulma çabalarını güçlendirmedeki önemli rolü konusunda fikir birliği vardı. Katılımcılar, iki Berlin konferansının da sonuçlarına olan bağlılıklarını vurguladılar. Her türlü dış müdahaleye karşı olduklarını yineleyen katılımcılar yayınladıkları sonuç bildirgesinde, silah ve paralı asker sevkiyatının devam etmesini ve krizi çözmeye yönelik çabaları baltalamak için Libyalıları kutuplaştırmaya yönelik girişimleri kınadılar. Aynı zamanda Libya Siyasi Diyalog Forumu’nda (LSDF) istişare yapılması ve 5+5 Ortak Askeri Komitesi ile komşu ülkeler arasında yabancı güçlerin ve paralı askerlerin ülkeden çıkarılması konusunda koordinasyon sağlanması gerektiğinin altını çizdiler.
Bakanlar ayrıca, seçimlerin başarılı geçmesi için gerekli ortamın sağlanmasına yönelik güven inşa edici tedbirlerin güçlendirilmesinin ve bu seçimlerin zamanında yapılması için yol haritasındaki önceliklerin yürürlüğe konulmasının önemine ve ilgili Libya kuruluşlarının bunun için kanuni ve anayasal zemini hazırlamasının gerekliliğine dikkat çektiler. Ortak sınırların güvenliğini sağlamak için Libya ile komşu ülkeler arasındaki Dörtlü Anlaşma’nın yürürlüğe konulması çağrısında bulunan bakanlar, krize son vermek için tüm Libyalı taraflara yönelik çabalarını Birleşmiş Milletler’in (BM) izlediği yola göre koordine etme konusunda da uzlaştılar.
İki önemli nokta
Sonuç bildirgesi, Libya'nın komşu ülkelerini ilgilendiren çeşitli noktaları kapsamasına rağmen paralı askerlerin ve yabancı güçlerin ülkeden çıkarılması öncelikti. İstikrarın kapılarını aralayacak olan en önemli taleplerden biriydi. Aynı şekilde seçimler konusu da gerek konferanstan önce gerekse kapalı oturumlar sırasında büyük bir ilgi gördü. Bu durum meselerde ilerleme kaydedilmesini engelleyen pürüzlerin olduğunu ve komşu ülkelerin işlerin en başa döneceğine ilişkin korkularını gösteriyor. Ayrıca konferans, her seferinde seçimlerin düzenlenmesine zemin hazırlamak için yabancı güçlerin ve paralı askerlerin çıkarılması çağrısında bulunan BM de dahil olmak üzere uluslararası taraflarca yapılan önceki tüm girişimlerin başarısız olması nedeniyle söz konusu komşu ülkelerin endişelerini giderip gideremeyeceğine ilişkin soruları gündeme getirdi.
Libya Dışişleri Bakanı Necla Menguş, Cezayir toplantısının başarılı geçtiğini ve Libya'nın ülke içerisindeki istikrarı sağlamaya yönelik çabalarına verilen desteği kanıtlayan net bir mesaj ilettiğini söyledi. Parlamentonun anayasal temele ilişkin tutumunu beklerken seçimlerin zamanında yapılması için çaba gösterildiğini belirten Menguş, bakanların paralı askerlerin ve yabancı güçlerin Libya'dan çıkarılması konusunda 5+5 Ortak Askeri Komitesi ile koordinasyon sağlanmasına dikkat çektiklerini kaydetti.
Diğer taraftan Cezayir Dışişleri Bakanı Ramtane Lamamra, Libya'ya paralı askerler ve yabancı savaşçılar taşıyan taraflara, söz konusu kimseleri geldikleri yerlere geri götürmeleri çağrısında bulundu. Lamamra “Libya'daki güçlerin nereye gideceği belli değil. Komşu ülkelerin bu güçlerin örgütsüz, plansız ve kontrolsüz bir şekilde Libya’dan çıkmasının kurbanı olmaması için buraya kim getirdiyse geldikleri yerlere geri götürmeli” dedi.
Zorlu görev ve baskı
Cezayirli siyasi aktivist Sadık Emin konuya ilişkin yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“Güçlü bir merkezi otorite yokken Libya topraklarındaki bütün paralı askerleri çıkarmak zor. Özellikle de silahlı Çad muhalefetinden bazı paralı askerler, kendi ülkelerinin hükümetlerine karşı olmaları ve Libya topraklarını kendileri için güvenli bir sığınak yaparak ülkelerine yönelik saldırılar başlattıkları bir arka üs haline getirdikleri için daha da zor. Bu durumda işler daha karmaşık bir hal alıyor.”
Emin, silahlı çatışmanın bazı kanatlarının paralı askerleri sömürüp kullanması ve iktidarı ele geçirme sürecinde onları vurucu güç haline getirmesi gibi yabancı güçlerin ülkeden çıkarılmasını zorlaştıran diğer engeller de olduğuna dikkat çekti. Ayrıca paralı askerlerin Libya sahnesinde etkili olan büyük ülkelerin çıkarlarına bağlı olmasının, Libya diyalogunun ve uzlaşmasının yolunu tıkadığını ancak bunun, komşu ülkelerin engellerin aşılmasına etkin bir şekilde katkıda bulunmasına ve Libyalılara tüm tarafların tatmin olacağı bir çözüme ulaşmaları için yardım etmesine mani olmayacağını söyledi.
Diğer taraftan Libya Parlamentosu’ndaki Ulusal Yol Bloğu Başkanı Ali Ahmed et-Tekali yaptığı açıklamada “Libya'ya komşu olan ülkelerin paralı askerleri ve yabancı güçleri ülkeden çıkarabilmelerini ve seçimleri zamanında yapabilmelerini temenni ediyoruz. Bu hem Libya hem de komşu ülkeler için oldukça mühim bir mesele” ifadelerini kullandı. Tekali, önceki girişimlerin hepsinin başarısız olması karşısında bu meseleyi çözmek için bütün uluslararası taraflara siyasi baskı yapılması ve meselenin komşu ülkelerin ulusal güvenliklerini ilgilendiren bir mesele gibi ele alınması gerektiğini belirtti. Tekali söz konusu dosyanın, Libyalıları yeniden bir araya getirmek ve aralarında uzlaşma sağlamak için yardımda bulunmak isteyenler dışında müdahalede bulunanları kabul etmediğini vurguladı.
Başarısızlık korkuları
24 Aralık tarihinde seçimleri yapmakta başarısız olunmasına ilişkin korkular, Libya Dışişleri Bakanı Necla Menguş’un Cezayirli mevkidaşı Ramtane Lamamra ile konferansın bitiminden sonra yaptığı ortak basın toplantısındaki açıklamalarında net bir şekilde görüldü. Libya Parlamentosu’nun seçimlere ilişkin yasal çerçeveyi onaylamakta gecikmesinin seçimlerin yapılmasını engelleyebileceğine işaret eden Menguş şunları söyledi:
“Hepimiz seçimlerin aralık ayında yapılması için çabalıyoruz. Ulusal Birlik Hükümeti olarak biz, fon ve Seçim Komisyonu’na lojistik ve maddi destek sağlanması açısından seçim çarkının ilerlemesi için gereken her şeyi yaptık.”
Menguş, seçim tarihinin ertelenme ihtimaline ilişkin bir soruyu şöyle cevapladı:
“Bilmiyorum ancak seçimleri vaktinde yapmaya çalışıyoruz. Seçimler istikrarın zarar görmesi pahasına bir öncelik olmamalı. Çünkü bu güvenlik ile ilgili kötü sorunlar yaratacaktır. Biz Libya'nın bir iç savaşa veya başka siyasi sorunlara girmesini istemiyoruz.”
Diğer yandan BM Libya Özel Temsilcisi ve Libya Destek Misyonu Başkanı Jan Kubis de aynı korkuları paylaşıyordu. Nitekim konferansın başında seçimler için yasal çerçevenin derhal hazırlanması çağrısında bulunan Kubis şunları söyledi:
“Libya hükümeti seçimleri yapmak için gerekli önlemleri aldı ve milletvekilleri şu an seçim yasasını bitirmek üzereler. Halen biraz daha zamanımız var. Milletvekillerini sorumluluklarını yerine getirmeye ve vakit kaybetmemeye davet ettim.”
Cezayir Dışişleri Bakanı Ramtane Lamamra da Libya'nın 24 Aralık'ta yapılması planlanan seçimleri denetlemek üzere uluslararası gözlemciler kabul etmeye karar verdiğini duyurdu. Cezayir'in bir grup gözlemci ile seçimleri denetlemeye katılmak ve şeffaf bir şekilde yapıldığından emin olmak istediğini belirten Lamamra, seçimlerin güvenilirliğinin ve kuruluşların meşruiyetinin, Libya'nın egemenliğini yeniden kazanması ve uluslararası topluma tekrar karışması için bir anahtar niteliğinde olduğunu söyledi.
Seçimlerinin vaktinde yapılmasına yönelik umutlar sürüyor
Ulusal Kuvvetler Koalisyonu’nun eski lideri ve Libyalı insan hakları savunucusu Halid Buznin, komşu ülkelerin Libyalılarla ilişkilerini iyileştirmek ve geliştirmek için aktif rol alması gerektiğini vurguladığı açıklamasında şu ifadeleri kullandı:
“Bence oyun, süper güçlerin eline geçtikten sonra onların da boyunu aştı. Bizim için kalan tek umut yolu ve kurtuluş kapısı, cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerini zamanında yapmak. Libya'daki siyasi sürecin başarılı olması için desteklenmesi gereken şey de bu. Bu da dış müdahaleyi engelleyecek olan Libyalıların kendisine bağlı. Gerek parlamento, gerek Devlet Yüksek Konseyi, gerek Başkanlık Konseyi gerekse hükümet olsun karar mercii oldukça açık. Seçimlere ulaşmak için ne gerekli coşkuya sahipler ne de bu yönde bir niyetleri var.”
Buznin değerlendimesinin devamında kaosun devam etmesinin söz konusu otoritelerin kendi çıkarlarına hizmet ettiğini ve yönetimde kalmalarını sağladığını vurguladı:
“Komşu ülkelerin önemli olmasına rağmen büyük bir rollerinin olduğunu düşünmüyorum. Çünkü bu ülkelerin hepsinin kendi içerisinde yeterince sorunu var. Cezayir’de yapılan konferans, değişime yönelik yeni bir şey getirmedi. Ancak istikrar için yardımcı bir faktör olmaya devam ediyor.”
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Sema Sevil
