Bir yılda üçüncü seçimini ve bu süreçte dövizde tarihin en yüksek seviyelerini gören Türkiye’de son dokuz ayda döviz alımını kontrol altına alıp Türk Lirası’nın değerini yükseltmeyi hedefleyen birden fazla uygulama oldu.
Bu uygulamalardan son ikisi döviz almak isteyene gelen binde bir vergi ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) 100 bin dolar üzerinde döviz alımı gerçekleştirenlere uygulayacağı “bir gün erteleme” uygulaması.
“Döviz tedbirleri” kronolojisi
13 Ağustos’ta Dolar/TL’nin 7 lira seviyesini görmesinin ardından BDDK’nın attığı ilk adım, yurtiçindeki bankaların yurtdışı piyasalara sağlayacakları Türk Lirası miktarını toplam öz kaynaklarının önce yüzde 50’si, sonrasında yapılan değişiklikle yüzde 25’le sınırlandırması oldu.
Cumhurbaşkanlığı’nın 12 Eylül 2018 tarihli kararıyla Türkiye’de yerleşik kişi ve kuruluşların, kendi aralarında yaptıkları menkul ya da gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama, hizmet ve eser sözleşmeleri dâhil tüm ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden ya da dövize endeksli olması yasaklandı.
29 Mart’ta Londra'daki swap piyasasında (TL’si olmayan yabancının döviz almak üzere TL’yi ödünç aldığı piyasa) Türk Lirası'nın gecelik faizi, yüzde 1300'ü aştı. Bir önceki hafta yüzde 22 seviyesinde seyreden bu oran 2001’deki ekonomik kriz sırasında görülen seviyesi yüzde 71'di. 31 Mart seçimleri öncesi dolar/TL, son işlem gününü 5,57’den kapattı.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Başkanı Hüseyin Aydın, Reuters’a yaptığı açıklamada Türk bankalarının yabancı bankalara TL cinsinden likidite sağlamadığı ve swap faizlerinin bu nedenle yükseldiği haberlerinin gerçeği yansıtmadığını söylemişti.
Piyasalarda bir yandan kuru baskı altında tutmak için kamu bankaları aracılığıyla döviz satıldığı dedikoduları dolaşırken Merkez Bankası’nın rezervleri konusundaki soru işaretleri de devam ediyordu.
15 Mayıs’ta Resmi Gazete’de yayımlanan kararla 1998’de getirilen ancak 2008’de yürürlükten kaldırılan kambiyo vergisi yeniden uygulamaya sokuldu. Döviz almak isteyene satış tutarı üzerinden binde 1 vergi getirildi.
BDDK Başkanı Mehmet Ali Akben’in Türkiye Katılım Bankaları Birliği’nin 18. Olağan Genel Kurulu'nda yaptığı “Son dönemde döviz kurları üzerinde spekülasyonlar yapıldı, döviz hareketliliği konusunda çok çeşitli saldırılara maruz kalındı. Bankacılardan dolarizasyondan TL'ye geçiş konusunda gayretli bir çalışma bekliyoruz” açıklamasından beş gün sonra yeni BDDK kararı yayınlandı.
Yeni karara göre gerçek kişiler tarafından yapılan 100 bin dolar üzerindeki döviz alımı işlemleri bir gün gecikmeyle hesaba geçirilecek.
Dövizde oynaklık dönemlerinde bazı hesap sahiplerinin gün içi yüksek frekanslı alım satım işlemleri gerçekleştirdiğini vurgulayan BDDK, yaptığı yazılı açıklamada alınan kararın manipülasyon amaçlı spekülatif işlemlerin, döviz piyasalarında istikrarsızlığın önüne geçmek için olduğunu ifade etti.
Gelinen noktada eylülde 6,40 seviyelerinde seyreden, yıl sonunda 5,28'e kadar gerileyen dolar/TL kuru, 6,09 lira seviyesinde işlem görüyor.
Yurt içi yerleşiklerin yabancı para mevduatları yerel seçimlerin hemen öncesindeki haftada 181,93 milyar dolar ile tarihi rekor seviyeye yükseldi.
Şubat itibariyle yurt içi ve dışı yerleşik kişilerin 2018'de bir önceki yıla göre döviz tevdiat hesapları 220,5 milyar lira artarak 1 trilyon liraya dayanmış durumda.
“Etkin piyasalar için işlemin çok olması gerekli”
Independent Türkçe’ye konuşan Eski Borsa İstanbul Başkanı İbrahim Turhan, yüksek miktarda işlemin piyasa etkinliğini azalttığına kuşkuyla baktığını söyleyerek “Çünkü bizim bildiğimiz işlem hacmi arttıkça piyasalarda etkinliğin artacağı şeklindedir. Etkin piyasa hipotezine göre ne kadar çok işlem olursa fiyatların rassal (raslantısal) olarak belirlenmesi o kadar yükselir denir. Bu kararı uygulayan otoritelerin elinde yapılmış araştırmalar varsa, bulgular varsa onları da paylaşırlarsa biz de değerlendirme imkânı buluruz” ifadelerini kullandı.
Turhan, Twitter’dan yaptığı açıklamada da güçlü bir etkin piyasa için rasyonel, kar maksimizasyonunu amaçlayan, birbirleriyle rekabet eden, çok sayıda yatırımcının bulunması gerektiği vurgusu yaptı.
Oysa iktisat derslerinde bir piyasada ne kadar çok alıcı ve satıcı olur, ne kadar sık ve çok işlem gerçekleştirilirse, piyasa likiditesi ve derinliği ne kadar yüksek olursa o piyasanın tam rekabetçi piyasaya o kadar yakın olacağı ve dolayısıyla etkinliğin artacağı öğretiliyor.
— Ibrahim M. Turhan (@ibrahimmturhan2) May 21, 2019
Korkut Boratav: Asıl amaç dövize yönelişi engellemek
İktisat Profesörü Korkut Boratav ise döviz alımlarına vergi ve BDDK hamlesinin sermaye hareketlerinin denetlenmesine dönük bir adım olduğunu söyleyerek Türkiye’de dövize yönelen yerli tasarruf sahiplerinin, şirketlerin döviz taleplerinin kısılmasının istendiğini hatırlattı.
“Binde 1 sembolik görünebilir ancak büyük rakamlarda caydırıcı bir etkisi olur” diyen Boratav, Independent Türkçe’ye şu değerlendirmeleri yaptı:
“Binde bir vergi yurtiçinde yerleşik olmayanların işlemlerine de uygulanıyorsa, mesela Londra piyasasında swap işlemi yapan yabancı aktörlere de uygulanıyorsa bu bir anlamda Tobin vergisini andıran bir vergidir. Sadece yurtiçi işlemlerde kullanılıyorsa basit bir vergi gibi düşünülebilir. Ancak asıl amaç, dövize yönelişi engellemek.”
Tobin vergisi, Nobel Ekonomi Ödülü sahibi iktisatçı James Tobin tarafından geliştirilen ve uluslararası döviz piyasasındaki spekülatif amaçlı sermaye hareketlerinin yol açtığı iktisadi ve finansal dalgalanmaların önlenmesi amacıyla kambiyo işlemlerinden alınması öngörülen vergi anlamına geliyor.
“Devlet borçlu-alacaklı ilişkilerini üstlenmemeli”
“Aşırı sermaye girişinin ters dönmesinden kaynaklanan bir kriz varsa, krizin maliyetinin alacaklılara da yansımasından yanayım” diyen Boratav şöyle devam etti:
“Borçlu ve alacaklı arasındaki ilişki bir özel hukuk sözleşmesidir. Alacaklı, yani uluslararası bankalar, Türkiye’de banka ya da şirketlere kredi açtıkları zaman Türkiye’deki bu aktörlerin risk unsurunu da dikkate alarak faizlerini ve ödeme koşullarını belirlemişlerdir. Eğer kendilerine borçlu olan banka ya da şirketler ödeme güçlüğüne düşüyorsa maliyetini üstlenmeleri lazım. Yani riskin alacaklıya da tamamen ya da kısmen yansıması lazım. O nedenle Hazine’nin özel alacaklı ve borçlular arasındaki ilişkileri üstlenmekten kesinlikle uzak durması lazım. Türkiye Cumhuriyeti Devleti, 2001’de bu hatayı yaptı. Tekrar etmemesi lazım. Yabancı bankalar, Türkiye’ye açtıkları kredinin tahsilatında güçlükle karşılaşıyorsa zararlarını sineye çekmelidirler.”
“Döviz tahsisatı siyasi iktidarın yetkisinde değil”
Hükümetin uluslararası şirketlerin tahsilini kolaylaştırmak gibi bir işlevi olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Korkut Boratav, “Hükümet gerekirse döviz kontrolleriyle dış dengesini denetleme hakkına sahip olmalıdır” dedi:
“Türkiye’de tahvil veya hisse senedi alarak Türk Lirası’na para bağlamış olan yabancıların Türk Lirası alacaklarını tahsil etmelerine engel konmaz ancak bu alacakların dövize çevrilerek transferine engel konulabilir. Bu meşru bir önlemdir ve hükümet gerekirse yapmalıdır. Yabancı sermaye gelmiş, döviz bozdurmuş, Hazine bonosu ya da Türk şirketlerinin hisse senetlerine para bağlamış, getirisini toplayıp tahsil etmek istiyor. Türk Lirası ile tahsil edebilir. Döviz tahsisatı siyasi iktidarın yetkisi dahilinde olmalıdır.”
Fotoğraflarla Türkiye'den Haberler
Fotoğraflarla Türkiye'den Haberler
-
1/31
28 HAZİRAN - İzmir'in Foça ilçesinde bulunan Jandarma Komando Okulu ve Eğitim Merkezi Komutanlığında eğitim alan 492 subay adayı, komando temel kursunu başarıyla tamamladı. Törende komutanlığın öğretmen ve kursiyerleri, silahlı hareketler, yakın dövüş teknikleri ve perde kule inişi gösterileri sundu / Fotoğraf: AA -
2/31
27 HAZİRAN - Kayseri Şehir Hastanesi'nde staj yapan liseli öğrenciler, stajlarının son gününde hastanede yatarak tedavi gören çocuk hastalara moral vermek için etkinlik düzenledi / Fotoğraf: AA -
3/31
26 HAZİRAN - Van'ın Erciş ilçesinin Ulupamir Mahallesi'nde yaşayan Kırgız Türkleri, milli sporları olarak kabul ettikleri Buzkaşı (Kökbörü)oyununu özel günlerde ve düğünlerde oynamaya devam ediyor. Oyunda iki takıma ayrılan biniciler, yerdeki oğlak postunu kapmanın mücadelesini verirken, tozlu alanda çekişmeli geçen oyun, post parçalanıncaya kadar devam ediyor / Fotoğraf: AA -
4/31
25 HAZİRAN - Bitlis'in Tatvan ilçesinde Nemrut Dağı eteklerindeki yaylalara götürülen küçükbaş hayvan sürülerinin gün batımındaki tozlu yolculuğu / Fotoğraf: AA -
5/31
24 HAZİRAN - Giresun Şebinkarahisar ilçesinde yaz döneminin gelmesiyle birlikte doğada görülmeye başlayan çiçekler adeta görsel şölen sunuyor. Çiçek tarlalarını görmek için bölgeye yerli ve yabancı çok sayıda turist geliyor. Bir kadın mor renkli çiçek tarlasında yürüyor / Fotoğraf: AA -
6/31
23 HAZİRAN - Senforock Orkestrası, yerli ve yabancı rock parçaların senfonik yorumunu yaptığı Eskişehir'deki konserde binlerce kişiye seslendi. Eskişehir Cumhuriyet Meydanı'nda düzenlenen konserde Şef Musa Göçmen yönetimindeki Senforock Orkestrası'na Eskişehir Büyükşehir Belediyesi Senfoni Orkestrası eşlik etti / Fotoğraf: AA -
7/31
22 HAZİRAN - İzmir'in turizm merkezlerinden Çeşme ilçesinde sakız üretiminin artırılması amacıyla hazırlanan "Çeşme'den Sakız Damlıyor" projesi kapsamında ilk hasat yapıldı. Çeşme Belediyesinin Alaçatı'daki bahçe ve gen merkezinde yetiştirilen sakız ağaçlarına hasadın "ilk çizikleri" atıldı. Ağaçlardaki çiziklerden çıkacak sakız damlalarının gelecek hafta toplanmasına başlanacak / Fotoğraf: AA -
8/31
21 HAZİRAN –21 Haziran Uluslararası Yoga Günü kapsamında Bursa'nın Nilüfer ilçesinde etkinlik düzenlendi. İlçedeki Üç Fidan Parkı'nda bir araya gelen vatandaşlar meditasyon yaparken çevredeki vatandaşlar da onları dikkatle izledi / Fotoğraf: AA -
9/31
20 HAZİRAN - Toplu Konut İdaresi (TOKİ) Başkanlığı tarafından Mersin'de inşa edilecek konutların hak sahipleri, noter huzurunda kurayla belirlendi. Kurada, 6 bin 518 kişi başvuru arasından 262 konutun hak sahipleri seçildi. Kameralar tarafından da kaydedilen kurada adını duyan vatandaşlar büyük sevinç yaşadı / Fotoğraf: AA -
10/31
19 HAZİRAN - Cumhurbaşkanlığı 2. Yüz Günlük İcraat Programı kapsamında, Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı iş birliğinde uygulanan "Yüzme Bilmeyen Kalmasın" projesi kapanış töreni Ankara'da yapıldı. Ankara Eryaman'daki Türkiye Olimpiyat Hazırlık Merkezi'nde (TOHM) gerçekleştirilen törene, yüzme kursuna katılan çocuklar ve aileleri katıldı / Fotoğraf: AA -
11/31
18 HAZİRAN – Erciyes Dağı’nın volkanik tepelerinde dördüncü kez düzenlenecek olan Uluslararası Erciyes Ultra Sky Trail Dağ Koşusu 5-7 Temmuz tarihlerinde gerçekleşecek. Müsabakalara katılmak için kayıtlar tüm dünyadan devam ederken hazırlıklar da sürüyor / Fotoğraf: İHA -
12/31
17 HAZİRAN - Türkiye'nin dört bir yanından binlerce doğa tutkunu, 22'ncisi düzenlenen "Eğirdir Turizm Tanıtma ve Doğa Sporları Derneği (EUDOST) Dağcılık Şenliği" kapsamında 2 bin 998 metre rakımlı Anamas Dağı'na tırmanmak için bölgede kamp yaptı. Dağcıların, günbatımıyla birlikteki hali güzel görüntüler oluşturdu / Fotoğraf: AA -
13/31
16 HAZİRAN - Düzce'nin yüksek kesimindeki sis görsel şölen sundu. Kent genelinde yaşanan yağışın ardından oluşan sis, Gölyaka ilçesine bağlı Toptepe mevkisinde güzel görüntüler oluşturdu / Fotoğraf: AA -
14/31
15 HAZİRAN – WeAreTheLove (Biz Sevgiyiz) Platformu tarafından İdlib'te Esad rejiminin hava saldırılarını ve bu saldırılardan yaşamını yitirenlerinin sesini tüm dünyaya duyurmak için 15 farklı ülkede aynı anda balon uçuruldu. Türkiye ayağında ise başkent Ankara’daki Sıhhiye Abdi İpekçi Parkında bir araya gelen katılımcılar balonları gökyüzüne bıraktı / Fotoğraf: AA -
15/31
14 HAZİRAN - Van'da gökyüzünü kızıl tonlara boyayan gün batımı saatlerinde, çocuklarıyla birlikte Van Gölü'nün Edremit ilçesi kıyılarında dolaşan bir çoban, koyunlarını otlatırken görüntülendi / fotoğraf: AA -
16/31
13 HAZİRAN - Van'ın Bahçesaray ilçesinde bal üreticileri, kuraklık yaşanmaması ve bal veriminin yüksek olması için 2 bin 500 rakımlı yaylada imam öncülüğünde "bal duası"na çıktı / Fotoğraf: AA -
17/31
12 HAZİRAN - Edirne'deki "Edirne Lavanta Tarla Günleri" kapsamında bir grup lavanta tarlasında yoga yaptı / Fotoğraf: AA -
18/31
11 HAZİRAN - Tüylerinin renkleriyle dikkat çeken ve göçmen kuşlar sınıfında yer alan arı kuşu, Mayıs-Ağustos ayları arasında Türkiye'deki sulak alanlarda konaklıyor. Rengarenk tüyleri ile ilgi çeken arı kuşu başta arı olmak üzere uçan böceklerle besleniyor. İzmir’deki Arı kuşları da killi ve toprak duvarlar üzerine delik açarak yuvalarını kuruyor / Fotoğraf: AA -
19/31
10 HAZİRAN - Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü bünyesindeki Muş Kayak Takımı sporcuları, 2 bin 700 rakımlı Çavuştepe bölgesinde haziran ayı olmasına rağmen karla kaplı alanda antrenman yapıyor / Fotoğraf: AA -
20/31
9 HAZİRAN - Erciyes Dağı'nın ev sahipliği yaptığı dağ bisikleti organizasyonu Downhill Avrupa Şampiyonası, final müsabakalarıyla tamamlandı. Antrenman turlarının ardından yapılan final müsabakalarında, 6 ülkeden 21 sporcu 4 kategoride zorlu parkurda mücadele etti / Fotoğraf: AA -
21/31
8 HAZİRAN - Afyonkarahisar, Eskişehir, Ankara ve Kütahya arasında yer alan, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın tanıtım çalışmaları ile dünyada bilinirliği artan Frig Vadisi, yerli ve yabancı fotoğraf sanatçılarını ağırlayacak / Fotoğraf: AA -
22/31
7 HAZİRAN - Türkiye'nin en yüksek yerleşim birimlerinden olan ve kış mevsiminin uzun sürdüğü 2 bin 200 rakımlı Kars'ın Sarıkamış ilçesi haziran ayında canlanan doğasıyla eşsiz güzelliklere büründü. Hayvanlar da otlaklarda rahatça dolaşmaya başladı / Fotoğraf: AA -
23/31
6 HAZİRAN - Karabük'ün UNESCO Dünya Miras Listesi'nde bulunan ilçesi Safranbolu'da ki güneşin zorlukla ulaşmaya çalıştığı yemyeşil ağaç tünelli yollar, görenleri büyülüyor / Fotoğraf: AA -
24/31
5 HAZİRAN - Kütahya'nın Tavşanlı ilçesinde sabah saatlerinde Gelinciklerin üzerine düşen çiğ taneleri, çiçeğe canlılık katıyor / Fotoğraf: AA -
25/31
4 HAZİRAN – Nesli tükenme tehlikesinde olan Hatay'a özgü dağ ceylanlarına yönelik Tarım ve Orman Bakanlığı’nın koruma faaliyetleri sürdürülüyor / Fotoğraf: AA -
26/31
3 HAZİRAN - Hakkari'nin Şemdinli ilçesinde kadınlar, yaylalarda hayvanların sütünü sağarak aile bütçesine katkı sunuyor. İlçeye yaklaşık 20 kilometre mesafedeki Günyazı köyünde sabah saatlerinde yaya olarak yaylaların yolunu tutan berivanlar, 2 saatlik yolculuğun ardından koyunların bulunduğu bölgeye ulaşıyor. Burada, tel örgülerle oluşturulan alanda yüzlerce koyun ve keçiyi sağan Berivanlar, sütleri bidonları doldurarak köye taşıyor / Fotoğraf: AA -
27/31
2 HAZİRAN –Türkiye'de son günlerde yoğun olarak gözlenen Diken Kelebeği koloniler halinde yaşıyor. Kelebeğin uzun araştırmalar sonucu göç rotası belirlendi. Diken Kelebeği'nin kilometrelerce süren göçü, Afrika'dan Kuzey Avrupa'ya, Kuzey Avrupa'dan da yeniden Afrika'ya oldukça uzun bir rotada gerçekleşiyor / Fotoğraf: AA -
28/31
1 HAZİRAN – Anadolu Otoyolu’nda bayram yoğunluğu başladı. 9 günlük Ramazan Bayramı tatili nedeniyle Anadolu Otoyolu'nun Bolu Dağı-Düzce kesiminde, özellikle Ankara yönünde daha yoğun bir trafik oldu / Fotoğraf: AA////////// -
29/31
31 MAYIS - Hurdacılık yaparak geçimini sağlayan 75 yaşındaki Şevki Kılıç, Trakya Üniversitesi Tarih Bölümü'nü 4 yıl yerine 3 senede bitirdi. Arkadaşlarının "bastonlu bilge" diye seslendiği Şevki Kılıç'ın yeni hedefi tarih alanında yüksek lisans yapmak / Fotoğraf: AA -
30/31
30 MAYIS – Denizli'nin Çal ilçesindeki ılıman bölgelerde kışı geçiren Karakeçili Yörükleri, havaların ısınmasıyla 400’ü yeni doğan oğlak, bin 100 keçiden oluşan sürü ile daha serin ve verimli otlaklarla kaplı yaylalara ulaşmak için yola çıktı / Fotoğraf: AA -
31/31
29 HAZİRAN- Antalya'nın Manavgat ilçesinde devam eden 9. Uluslararası Motosiklet Festivali kapsamında, yaklaşık bin motosiklet kortej oluşturdu / Fotoğraf: AA
Sermaye kontrolleri Türkiye’de ne kadar mümkün?
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Baki Demirel ise sermaye hareketlerinin Türkiye gibi ülkelerde istikrarsızlık yarattığına yönelik literatürde çok sayıda çalışma olduğunu ancak sermaye kontrollerinin avantajlar da sağlayabileceğini söyledi ve devam etti:
“Belirsizliğin yüksek olduğu, TL'ye olan güvenin azaldığı ortamda üstelik dış borç stoğunuz yüksekken sermaye kontrolleri amacını gerçekleştirmek bir tarafa iktisadi birimlerin beklentilerinin daha da olumsuzlaşmasına neden olabilir. Özellikle ekonomik büyümesi ithalata (dış tasarruflara) bağlı iken ülkenizde bulunan yabancı yatırımcıya kuşku yaratacak önlemler alınması yabancıların borcunuzu tolore etmede daha isteksiz olmalarına da neden olabilir. Bu bakımdan makro dengelerin bozuk, fiyat belirsizliklerinin yüksek ve dış borç stokunun fazla olduğu koşullarda sermaye hareketlerine kontrol getirilmesi amaçlananın ötesinden sonuçların doğmasına neden olabilir.”
“Kişilerin döviz talebi spekülasyondan değil TL’ye güvenin kaybolmasından”
Demirel’e göre kısa vadeli çözümler yerine makroekonomik modeli değiştirici, ithal bağımlılığını azaltıcı ve Merkez Bankası bağımsızlığını güçlendirecek, Türk Lirası’na itibar kazandırıcı uzun vadeli ve dinamik önlemler daha başarılı olabilir.
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Baki Demirel’in “Optimal Para Alanları Kuramı” üzerine doktora tezi bulunuyor. Fotoğraf: Twitter
Gerçek kişilerin dövize yönelişinin giderek artmasının “spekülatif” olmaktan çok Türk Lirası’na yönelik güvenin kaybolmasından kaynaklandığını söyleyen Baki Demirel “Bu durum açık enflasyon hedeflemesi uygulamasından sonra yani 2006 yılından itibaren Merkez Bankası enflasyon hedef patikasında başarısız olmasının verdiği güven kaybının ve oluşan ataletin bir sonucudur” dedi:
“Ancak problemin derinleştiği nokta 2017’de görülen aşırı kredi genişlemesi ve enflasyonun hedeften çok fazla sapmasıdır diyebiliriz. 2017 yılı sonrası makro dengelerde görülen bozulma ve küresel belirsizlik ortamının yol açtığı 2018 Ağustos ayında görülen kur krizi ve oluşan belirsizlik ortamı Türk Lirası’na olan güveni sarsmış ve kısa vadeci yaklaşımlar artmıştır.”
Dolarizasyonun bir “neden”den ziyade bir “sonuç” olduğunu vurgulayan Demirel, sonucu önlemektense TL'ye güven kazandırıcı çabalara yönelinmesi gerektiğinin altını çiziyor.
“İmkansız üçlü”ye “pansuman” tedbirler
Halihazırda Quanta Finansal Danışanlık şirketinin Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yürüten İbrahim Turhan da benzer şekilde, bugüne kadar dolara yönelik alınan önlemleri “Pansuman tedbirler” diyerek nitelerken yaranın derin olduğunu ve asıl yaranın iyileştirilmesi gerektiğini söyledi.
“Ekonomi politikası yapıcılar, uluslararası iktisat yazınında neredeyse herkesin üzerinde mutabık olduğu, ‘imkânsız üçlü’ açmazını yaşıyorlar. Bir taraftan kurun artmasını istemiyorlar. Diğer taraftan kuru baskılamak için Türk Lirası likiditesi sıkıştırılıyor ve Hazine, borçlanma ihtiyacını karşılarken yüksek bir maliyetle karşılaşıyor. Bankalar zaten kredi vermekte çok iştahlı değiller. Zaten kredi verseler de bu faiz oranlarıyla borçlanan işletmelerin ne kadar para kazanmaları gerekir ki bu yüksek faizlere rağmen kredi talep etmeye devam etsinler?”
1994’te de yaşandı…
“Kuru kontrol etmeye çalıştığında faiz yükseliyor, faizi kontrol etmeye çalıştığında kur yükseliyor” diyen Eski Borsa İstanbul Başkanı sözlerine şöyle devam etti:
“Bunun biz benzerini 1994’te de tecrübe ettik. O dönemde Sayın Tansu Çiller Başbakandı. Çok yüksek seviyedeki iç borç faiz oranlarını düşürmek için Merkez Bankası kaynakları kullanıldı. Birtakım borçlanma ihaleleri iptal edildi. Fakat bu sefer piyasada kalan para, dövize gitti. Dövizi kontrol etmek için döviz satmaya çalıştılar. Döviz satmaya çalışınca Türk Lirası likiditesi azaldı, faizler yükseldi. Bütün bunların sonunda 1994 yılının başında yaşanan ekonomik çalkantı ortaya çıktı.”
“Piyasa algısını bozmamak uğruna"
“Bir taraftan faizi bir taraftan kuru kontrol altında tutabilmek tam serbesti ortamında yapılamayacağı için bazı girişimler, piyasa algısını bozmamak adına yavaş yavaş yapılıyor” diyen Turhan, bu kısa vadeli önlemleri yanlış bulduğunun altını çizerek şu ifadeleri kullandı:
“Zaman zaman ülkeler, yumuşak sermaye kontrollerine başvurabilir. Faizi ve kuru eş anlı olarak gerçekleştirmek istiyorsanız bu sefer sermaye hareketlerinin serbestisinden bir miktar fedakârlık etmeniz gerekiyor. Ancak borçluluğun yüksek olduğu, yurtdışı yükümlülükleri yüksek olan Türkiye gibi riskli kabul edilen bir ekonomide ikisini birden kontrol etmek isterseniz, bunun tam serbest kambiyo rejimiyle gerçekleşmesi mümkün değil.”
Boratav: Türkiye seçim sonrası IMF’ye gidecek
Uzmanlar, Türk Lirası’ndaki değer kaybının sürdüğü ve vatandaşların döviz almaya devam ettiği bir ortamda kalıcı çözümün nasıl olacağı sorusunu da yanıtladı.
Hükümetin 2017’ye kadar finans çevrelerinin bütün isteklerini sınırsız şekilde kabul ettiğini söyleyen Korkut Boratav, uluslararası şirketlerin Türkiye’deki şirketlerden alacağının tahsilini kolaylaştırmayı bir kenara bırakması gerektiğini ancak bu adımı cesareti ya da gücü olmadığını belirtti.
“Hükümet, İstanbul yerel seçimlerini atlattıktan sonra IMF’ye gidecektir” diyen Boratav, şöyle konuştu:
“IMF’ye gitmesinin rasyonalitesini kontrol ettiği medyayı ve siyasi güç odaklarını kullanarak açıklayacak ve meşruiyet sağlayacaktır. Aksi halde radikal önlemlere gitmesi lazım. Bu hükümet, o seçenekten uzak duracaktır çünkü kronik dış kaynak ihtiyacı içerisindedir. Kronik dış kaynağa ihtiyacı içinde olan bir ekonominin, dış kaynağı kontrol eden musluklarla kavgaya girmeyi göze alamaz.”
Düğümün çözümüne engel riskler
Türkiye’de kur ve faizin aşırı oynaklık göstermesinin ekonomik olduğu kadar ekonomi dışı faktörleri olduğunu söyleyen Eski Borsa İstanbul Başkanı İbrahim Turhan, mülkiyet haklarının güvence altında olması, serbest piyasa ilkelerine bağlı kalınması, bir müdahale olacaksa bunun mutlaka yazılı düzenlemeler yoluyla olması, başta Merkez Bankası olmak üzere denetim ve düzenleme otoritelerinin kurumsal bağımsızlık ve yetkinliklerine azami özenin gösterilmesi gibi uygulamaların ekonomide güveni tesis edebileceğini ifade etti.
31 Mart seçimlerinin bir türlü tamamlanamamasının en önemli iç politika riski olduğunu söyleyen Turhan, 23 Haziran İstanbul yerel seçimleri için “Türkiye ekonomisi içerisinde çok önemli bir yere sahip bir şehirden bahsediyoruz. Dolayısıyla seçim döngüsünün sona ermemiş olması, gerek kamu harcamaları gerek reform sürecinin aksaması noktasında yatırımcıları tedirgin ediyor” dedi.
Türkiye’nin Rusya’dan tedarik etmek istediği hava savunma sistemleri, Doğu Akdeniz’deki hidro karbon kaynaklarının kullanımına ilişkin Türkiye ile Kıbrıs Rum kesimi arasındaki ihtilafın Türkiye’nin risk faktörünü artırdığını söyleyen Turhan’a göre bankacılık kesiminde de en önemli sıkıntı: Sorunlu alacaklar.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Reform Paketi’ni açıkladığı 10 Nisan’da bankacılık sektörünün kredi hacminin tahsili gecikmiş alacaklar hariç 2 trilyon 513 milyar lira olduğunu söylemişti. Yakın izlemedeki kredilerin toplam krediye oranı ise yüzde 11 ve 276 milyar lira değerinde. Tahsili gecikmiş ya da takip hesabında izlenen alacakların miktarı Mart 2019 itibarıyla 106 milyar lira ve bu tutar için ayrılan özel karşılıklar 72 milyar lira.
© The Independentturkish
