Dinamitin mucidi, İsveçli kimyager ve mühendis Alfred Nobel’in vasiyeti üzerine 1901’den bu yana altı dalda verilen (ekonomi dalında 1969’da verilmeye başlandı) Nobel ödülleri, pandeminin gölgesinde sahiplerini buldu.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Ödüllerin fizik, kimya, tıp, edebiyat, barış kategorilerinde sahiplerinin bulmasının ardından, bugün yapılan açıklamayla Nobel Ekonomi Ödülü’nün “sundukları yeni buluşlarla açık artırma teorisine yaptıkları katkı” nedeniyle ABD’li ekonomistler Paul R. Milgrom ve Robert B. Wilson’a verildiği duyuruldu.
Standford Üniversitesi’nde profesörlük unvanına sahip ekonomistler Milgrom ve Wilson için akademiden yapılan açıklamada “İçgörülerini, radyo frekansları gibi geleneksel yollarla satılması zor mal ve hizmetler için yeni açık artırma formatları tasarlamak için kullandılar” denildi.
Dünya çapında alıcı ve satıcılar ile vergi ödeyenlerin Milgrom ve Wilson’un keşiflerinden faydalandığını açıklayan Nobel Komitesi, basın açıklamasında şu ifadelere yer verdi:
İnsanlar her zaman, bir şeyleri, en yüksek fiyata verene sattı. Ya da o şeyleri en ucuza satan da aldı.
Dünya genelindeki açık artırmalarda her gün astronomik miktarda para, el değiştiriyor. Bu miktar yalnızca ev eşyaları, sanat eserleri ve antikalar için değil, aynı zamanda kıymetli evrak, mineraller ve enerji için de geçerli. Kamu ihaleleri de açık artırmayla yürütülüyor.
Milgrom ve Wilson, açık artıma teorisini kullanarak, farklı teklif verme kuralları, son fiyatları ve formatlarının sonuçlarını anlamaya çalışıyor. Analizler zor çünkü teklif verenler, mevcut bilgiyle stratejik olarak davranıyorlar. Hem kendi bildiklerini hem diğer teklif verenlerin sahip olduğu bilgiyi göz önünde bulunduruyorlar.
Robert Wilson, başta belirsiz ancak en sonunda herkes için aynı olan ortak değerli objelerin açık artırması üzerine bir teori geliştirdi. Örneğin, radyo frekanslarının gelecek değeri veya belli bölgelerdeki minerallerin hacmi…
Wilson, rasyonel kişilerin, en iyi tekliflerini neden ortak değer tahminlerinin altında verdiğini açıkladı: Çünkü bu kişiler “kazananın laneti” kavramından endişe duyuyorlar. Bu kavram, bir mala gerçek değerinden daha fazla para ödemiş olmayı ve “kazıklanmış olmak” hissini açıklıyor.
Paul Milgrom ise yalnızca ortak değeri değil aynı zamanda teklif verenden teklif verene göre değişebilecek özel değerleri de kapsayan açık artırmalarla ilgili daha genel bir teori formüle etti.
Çok iyi bilinen açık artırma formatlarındaki teklif verme stratejilerini analiz eden Milgrom, fiyat verenlerin, teklif toplama sırasında birbirlerinin kafasındaki “tahmini değer” hakkında daha çok bilgi sahibi olmasıyla, satıcının da daha yüksek gelir beklentisine gireceğini gösterdi.
Zamanla toplumlarda, uçakların iniş alanı ya da radyo frekansları gibi çok daha karmaşık objeler tahsis edildi. Buna cevaben Milgrom ve Wilson, maksimum kazanç yerine toplumsal fayda ile hareket eden satıcılar adına, birbiriyle alakalı objelerin aynı anda açık artırmaya sunulması için yeni formatlar geliştirdi.
ABD’li otoriteler, Milgrom ve Wilson’un açık artırma formatlarını ilk kez 1994’te, telekom operatörlerine radyo frekansı satmak için kullandı. O zamandan bugüne pek çok ülke de bu yolu takip etti.
Bu yılın ödülünü kazananlar, temel bir teoriyle başlayıp, buldukları sonuçları pratikte de uyguladı ve bu, tüm dünyaya yayıldı.
Diğer ödüllerden yaklaşık 70 yıl sonra verilmeye başlanan Nobel Ekonomi Ödülü, İsveç'in merkez bankası Sveriges Riksbank tarafından bankanın 300’üncü yıldönümü olan 1968’den bu yana Alfred Nobel'in vasiyetinin anısına finanse ediliyor.
Normal şartlar altında Alfred Nobel’in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık’ta gerçekleşen Nobel ödül töreni, bu yıl pandemi nedeniyle iptal edildi.
Milgrom ve Wilson, 10 milyon İsveç kronu değerindeki (1,1 milyon dolar) ödülü de eşit olarak paylaşacak.
Geçen yıl yoksullukla mücadeleye verilmişti
Nobel Ekonomi Ödülü, 2019 yılında küresel yoksullukla mücadele alanında yaptıkları çalışmalar dolayısıyla Hint asıllı Amerikalı iktisatçı Abhijit Banerjee, Fransız asıllı Amerikalı iktisatçı Esther Duflo ve Amerikalı iktisatçı Michael Kremer'a verildi.
Esther Duflo, bu ödülü kazanan ikinci kadın olmuştu. İlk ödülü 2009'da Elinor Osttom kazanmıştı. 48 yaşındaki Duflo ayrıca, söz konusu ödülün sahibi en genç kişi olarak tarihe geçmişti.
Nobel Ekonomi Ödülü'ne 2007'de layık görülen 90 yaşındaki Amerikalı matematikçi ve ekonomist Leonid Hurwicz de ödülü kazanan en yaşlı kişiydi.
2020’nin diğer ödülleri
ABD’li virologlar Harvey J. Alter, Charles M. Rice ve İngiliz bilim insanı Michael Houghton, “Hepatit C virüsünün keşfinden ötürü" 2020 Nobel Tıp Ödülü'ne layık görülürken, 6 Ekim’de açıklanan Nobel Fizik Ödülü ise, kara deliklerin keşfine katkı sağlayan çalışmalarından dolayı İngiliz matematiksel fizikçi Roger Penrose, Alman astrofizikçi Reinhard Genzel ve Amerikalı gök bilimci Andrea Ghez arasında paylaştırıldı.
Fransız mikrobiyolog Emmanuelle Charpentier ile ABD'li biyokimyacı Jennifer A. Doudna, DNA zincirlerini kesmeye ve yeniden birleştirmeye olanak sağlayan "CRISPR/Cas9" sisteminin geliştirilmesine katkılarından ötürü Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi ve Norveç Nobel Komitesi’nden 8 Ekim’de yapılan açıklamada Nobel Edebiyat Ödülü’nün ABD’li şair Louise Glück’e verildiği duyuruldu. Açıklamada, Glück için “sade bir güzelliğe sahip şairane tarzı, bireysel varoluşu evrensele taşıyor. Evrenseli aradığı ve bunu yaparken efsanelerden ve klasik motiflerden ilham aldığı birçok işinde kendini gösteriyor” yorumu yapıldı.
Son olarak 9 Ekim’de, Nobel Komitesi, 2020 Nobel Barış Ödülü'ne Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı'nın (WFP) değer görüldüğünü açıkladı.
Yapılan açıklamada, 2020 Barış Ödülü'nün özellikle açlıkla mücadele çabalarından dolayı WFP'ye verildiğine işaret edildi.
Independent Türkçe
