Halka şeklindeki bir alevi andıran fotoğraf, ona bakan herkesin ilk kez gördüğü bir doğa olayına ait. Sadece evrendeki en güçlü ve en gizemli şeylerden birinin emsalsiz manzarasını göstermekle kalmıyor, aynı zamanda uzayı şekillendiren temel kuvvetleri kavrayışımızın gelişmesine de yardım ediyor.

Bilim insanlarının bu fotoğrafta görülenin tam olarak ne anlama geldiğini incelemesi yıllar sürecek. Araştırmacılar ayrıca aynı tekniği başka galaksilerdeki farklı maddeler üzerinde kullanarak daha fazlasının keşfetmeyi de umuyor.

Ancak fotoğrafın tam olarak ne gösterdiği ve nasıl çekildiğini konusunda kafası karışıklığı yaşayan bir sürü insan var.

Çığır açan keşifle ilgili bilinmesi gereken her şey, işte burada.

1. Bu fotoğrafı elde etmek neden bu kadar zaman aldı?

2. Kara delik nedir?

3. Fotoğraf neden net değil?

4. Gelişme, uzayı kavrayışımızla ilgili ne ifade ediyor?

5. Bundan sonra ne yapacağız?

Bu görüntüyü elde etmek neden bu kadar zaman aldı?

Bu fotoğrafın çekilmesine olanak sağlayan çaba yıllar öncesine dayanıyor. Çünkü çözümü imkansız görünen bazı sorunları aşmak gerekiyordu.

Event Horizon Teleskop (Olay Ufku Teleskobu) projesinin yöneticisi, astrofizikçi Sheperd Doeleman gelişmeyi “Görülemeyeceğini düşündüğümüz bir şeyi gördük. Bir de fotoğrafını çektik. İşte burada” sözleriyle duyurdu.

Kara deliklerin fotoğrafını çekmeyi denerken karşılaşılan başlıca zorluk kara deliklerin, adından da anlaşılacağı üzere, kapkara olması. Çekim kuvvetleri öyle güçlü ki ışık bile onlardan kaçamıyor. Bu nedenle biz de ışığı göremiyor ve fotoğraf çekemiyoruz.

Üstelik kara deliğin kendisiyle aramızdaki cisimler de görüşümüzü engelliyor. Yıldızlardan, yeryüzündeki can sıkıcı hava koşullarına kadar her şey… Hawaii’deki Doğu Asya Rasathanesi’nin müdür yardımcısı Jessica Dempsey, bilim insanlarının bu fotoğrafı çekebilmesi için hava koşullarının dünya çapında uygun olması ve tüm yıldızların kelimenin tam anlamıyla hizaya girmesi gerektiğini söyledi.

Tüm bu zorlukları aşabilmek için astronomlar 8 farklı gözlemevini devasa bir sanal teleskop oluşturacak şekilde birleştirmek için zorundaydı. Böylece birlikte çalışarak tek başlarına yapabileceklerinden daha fazlasını görebileceklerdi. Bu, 2017 Nisan’ında gerçekleşti. Bilim insanları o zamandan beri bu sonuca ulaşmak için birlikte çalışıyor.

Bunun sonucunda araştırmacılar, Çok Uzun Hat İnterferometrisi (VLBI) adı verilen bir tekniği kullanarak eşzamanlı çalışır hale geldi. Bu teknik, astronomların İstanbul’daki bir gazeteyi Hindistan’dan okuyabileceği bir çözünürlük seviyesine ulaşmasını sağladı.

Buna rağmen, gördüklerinin görmeyi planladıkları şey olduğundan emin olmaları ve bu yüzden de elde edilen verilerin üzerinden geçmeleri gerekiyordu. Böylece, hala yeterince net olmayan fotoğraftaki boşluklar dolduruldu ve çarşamba günü tüm dünyaya yayıldı.

Kara delik nedir?

Kara delikler, muazzam boyuttaki yıldızların ölmesi ve kendi içine çökmesiyle oluşur. Böylece madde, kendinden küçük bir hacme sıkışır ve uzay zaman için garip şeyler gerçekleşmeye başlar.

Kara delikler o kadar yoğundur ki etrafındaki cisimlere uyguladıkları çekim kuvveti, fizik kurallarının garip şekilde işlemesine neden olur. Işığın yutulması gibi...

Öte yandan, bu deliklerin etrafında ışığın kaçabileceği, ‘olay ufku’ denen bir sınır bulunur. İşte fotoğrafta gördüğümüz de bu bölge.

Çoğu insan bir kara deliğe girerse, unufak olacağını varsayar. Ancak bilim insanları uyguladığı garip kuvvetler sayesinde bir kara deliğe düşseniz bile hayatta kalmayı başarabileceğinizi söylüyor.

Ne var ki düşen insandan bir daha asla haber alamayacağınız için başına ne geldiğini bilemezsiniz.

Fotoğraf neden net değil?

Aslında bu kalitede bir fotoğrafı görebildiğimiz için bile şanslıyız. İnsanların fotoğrafı yeterince net bulmaması, belki de internette gördüğümüz kara delik çizimlerinden kaynaklanıyor. Bu etkileyici çizimler genellikle kara delikler hakkındaki yazılarla birlikte yayımlanıyor.

Ancak kara deliği gerçekten görmek için onlara radyo dalgaları kullanarak bakmalıyız. Bu nedenle yakalanan detaylar son derece sınırlı.

Fotoğraftaki cisim aynı zamanda epey küçük görünüyor. Bu, teleskobun zayıflığından ya da cisme uzaklığından kaynaklanıyor. Aslında söz konusu kara delik devasa büyüklükte: Güneşimizin tam 6 milyon katı.

Fotoğraf, uzayı kavrayışımızla ilgili ne ifade ediyor?

Öncelikle bu fotoğraf, büyük oranda haklı olduğumuzu gösterdi. Bilim insanları buldukları şeyle Einstein’ın Genel Görelilik Teorisi’nin uyumuna şaşırdıklarını söylüyor.

Fotoğrafı elde etmek için muazzam bir çaba harcandı. Çünkü bu görüntü, olay ufkunun nasıl çalıştığını ve mevcut teorik çalışmalarla ne kadar uyumlu olduğunu anlamamıza yardım edecek.

“Bir nesil önce imkansız olduğu düşünülen bir şeyi başardık” diyen Doeleman, söz konusu araştırmanın Einstein’ın yerçekimi teorisini doğruladığını ifade etti.

Bundan sonra ne yapacağız?

Bu gelişme aslında sadece başlangıç. Araştırmacıların şimdi bu verileri incelemek, aynı zamanda daha fazlasını elde etmek için çabalaması gerek.

Mevcut çalışmaya ait veriler, önümüzdeki günlerde diğer bilim insanlarının incelemesi için yayımlanacak. Çalışmanın arkasındaki araştırmacılar, başka yorumların da mümkün olabileceğini söylüyor.

Ayrıca, fotoğrafının çekilmesi ve yayımlanması beklenen bir kara delik daha var: Sagittarius A*. Bazı bilim insanları bunun daha da dikkat çekici olabileceğini öne sürdü.

Yine de araştırmacılar M87’den gelen ilk sonuçların yeterince etkileyici ve heyecan verici olduğu konusunda hemfikir. Tabii gelecekte daha fazlası da elde edilebilir.

* İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/life-style

Independent Türkçe için çeviren: Umut Can Yıldız