Dünya genelinde 8 milyondan fazla kişiye bulaşan yeni tip koronavirüs (SARS-CoV-2) salgını 6 aydır devam ediyor. Bilim insanları virüsün insanlara nasıl bulaştığı konusundaysa giderek artan bir fikir birliği oluşturdu.

Uzmanlara göre virüsün daha önce bulaştığı yüzeylerden insanlara temas yoluyla geçmesi sık yaşanmıyor. Ayrıca dışarıdaki kişilerin anlık karşılaşmaları da koronavirüsün yayılmasında büyük rol oynamıyor.

Koronavirüsün bulaşmasında baş fail, uzun süreli kişilerarası etkileşim. Kalabalık etkinlikler ve insanların yüksek sesle konuştuğu kötü havalandırılmış mekanlar da riski artırıyor.

Wall Street Journal'ın aktardığına göre, yakın zamanda yapılan iki geniş çaplı araştırma, iş yerlerinin kapatılması, kalabalık etkinliklerin yasaklanması ve evde kalınması emirlerinin verildiği büyük tecrit önlemlerinin, dünya genelinde milyonlarca insana yeni koronavirüsün bulaşmasını engellediğini ortaya koyuyor. 

Kamu sağlığı uzmanları ve bilim insanları eldeki bilgilerin artmasıyla ülkelerin daha hedef odaklı müdahalelerde bulunabileceğini belirtiyor.

'Tecridi değil fiziksel mesafeyi artırmanın yolları düşünülmeli'

Uzmanlar bu önlemler arasında huzurevlerinin ve farklı nesillerden kişinin bir arada yaşadığı ailelerin daha iyi korunması, maske takma ve fiziksel mesafenin önemi ve kapalı alanlarda toplanmaların azatılması olduğunu söylüyor.

Kardiyovasküler ve salgın hastalıkların önlenmesi için çalışan ABD merkezli sağlık inisiyatifi Resolve to Save Lives'ın Başkanı Tom Frieden, "Tecridi değil fiziksel mesafeyi artırmanın yollarını düşünmeliyiz. Buna dışarıdaki aktivitelere, herkesin fiziksel mesafeye uyacağı iş yerlerine yürüyerek veya bisikletle gitmesine izin verilmesi ve salgın şiddetlendirmeyecek diğer yaratıcı yöntemler de dahil" dedi.

Resolve to Save Lives'ın ekonominin tekrar işler hale geldiği zaman uygulanmasını istediği tavsiyeler arasında temas izleme, yaygın test ve virüsün bulaştığı ya da virüse maruz kalan kişilerin izolasyonu bulunuyor.

"Yeterli havalandırma çok önemli"

Koronavirüsün bulaşmasında bir diğer önemli faktör, konuşmak ve nefes almak gibi görünüşte tehlikesiz eylemler sonucu ortaya çıkan, hava akımları ile dağılabilecek ve yakınlardaki kişilere bulaş sağlayabilecek farklı büyüklükte zerrecikler.

Kovid-19 asıl olarak solunum yoluylaoluşan damlacıklarla bulaşıyor. Bu büyük sıvı damlacıklar, eğer diğer kişinin gözü, burnu ya da ağzıyla temas ederse virüsü diğer kişiye geçiriyor. Ancak yere ya da diğer yüzeylere hızlıca düşme eğilimindeler.

Bazı araştırmacılarsa yeni koronavirüsün aerosol yani büyük damlacıklardan daha uzun süre havada asılı kalabilen çok küçük damlacıklarla da bulaşabileceğini söylüyor. Aeroller doğrudan diğer kişi tarafından solunabiliyor.

Çin'in Guanco şehrindeki bir restoranda, virüsün bulaştığı henüz hastalanmamış bir müşterinin bitişik masalarda oturan 5 kişiye vürüs bulaştırdığı vakayı inceleyen araştırmacılara göre de mekandaki bulaşa aerosoller neden oldu.

Henüz hakem onayından geçmeyen araştırmaya göre restoranda havalandırma yeterli değildi ve havada asılı kalmış aerosollerdeki virüsün diğerlerine bulaşmasında rol oynadı. Çalışmanın yazarlarından Hong Kong Üniversitesi'nden mühendis Yuguo Li, "İş yeri ya da ziyaret edilen yerdeki yeterli havalandırma çok önemli" diye konuştu.

Virüsün bulaşmasında bir diğer etmense maruz kalınan süre.  ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri'nin (CDC) kamu sağlığı idaresi başkanı John Brooks, bu sürenin genellikle yaklaşık 2 metre mesafedeki biriyle korunmasız şekilde 15 dakika ya da daha fazla etkileşimde bulunmak olduğunu belirtiyor.

Ancak Brooks bu süre içerisinde karşıdaki kişi, diğerinin yüzüne hapşırır ya da diğer yakın temaslarda bulunursa bu sürenin daha da kısalabilieceğini de ifade etti.

Kalabalık yerlerde yayılma hızı çok yüksek olabilir

Bir dğer faktör olan "yayılma hızı" belirli bir yerde ya da zamanda virüsün bulaştığı kişilerin yüzdesine deniyor.

Uzun süre çok sayıda kişinin kapalı alanda birlikte bulunduğu ev ya da diğer yerlerde bu sayı çok yüksek olabiliyor.

Wellcome Open Research adlı platformda kısa süre önce yayımlanan bir araştırmaya göre koronavirüs taşıyan yüzde 10'luk kesim bulaşmaların yaklaşık yüzde 80'ininden sorumlu.

Çin'de yapılan bir diğer araştırma ise yayılma hızının hanelerdeki oranının yüzde 4,6 ile yüzde 19,3 arasında olduğunu açıkladı. Araştırmaya göre eşler arasında bu oran yüzde 27,8 ile diğer hane üyelerine göre daha yüksek

Henüz virüsün bir kişiye bulaşması için gereken miktar bilim insanlarınca tam olarak bilinmiyor. Ancak Nature adlı hakemli bilimsel yayında yayımlanan küçük bir çalışma bu konuda bir ipucu sağlayabilir.

Araştırmacılar bir Kovid-19 hastasınden alınan ve 1 milyondan az virüs kopyası bulunan boğaz süprüntüsü ya da balgam örneğinden canlı koronavirüs üretemedi.

Araştımayı yürüten Clemans Wendtner "Deneyimize göre bu sayının, bulaş gerektiren sayının üzerinde olması gerektiğini varsayabiliriz" dedi.

Independent Türkçe, WSJ