1932 yılında, Sovyet gazeteci Mikhail Koltsov, dünya çapında uçak üretimi alanında Sovyetler Birliği’nin gücünü ve heybetini göstermek için müthiş bir fikir ortaya attı.
Makalelerinin birinde, Sovyet makamlarına “dünyanın en büyük uçağını” üretmesi için çağrıda bulundu.
Sovyet lider Josef Stalin, bu dev projenin ilham kaynağı olan Koltsov’un fikrini çok beğendi.
Geliştirilmiş motorlarla donatılan ve devasa boyutlara sahip olan bu uçak fikrini, komünizm propagandası yapmak için iyi bir araç olarak gördü ve projeyi onayladı.
Söz konusu uçak, telsiz, ‘Gökyüzünün Sesi’ adlı bir radyo içeren, saatte 10 bin reklam broşürü basabilen bir matbaa ve gökyüzüne Stalin’in fotoğraflarını yansıtabilmesiyle adeta dev bir projeksiyon cihazı niteliğinde olacaktı.
Sovyet yetkilileri ayrıca teknik adı “Tupolev ANT-20” olan uçağa, 65 yaşındaki Rus Marksist yazar Maxim Gorky’nin ismini verdi.
Dünyanın en büyük uçağı olarak tabir edilen Tupolev ANT 20’nin uzunluğu 33 metreyi geçiyordu. İki kanat ucu arasındaki 63 metrelik uzunluk, Alman uçağı “Dornier DO X”ten 15 metre daha uzundu.
Ağırlığı 30 tonu bulan dev uçak, 900 beygir gücüne sahip 8 adet M-34FRN motoruna sahipti. Bu da saatte 220 kilometreden daha yüksek hıza ulaşmasını sağlıyordu.
Uçağın teknik özelliklerinden biri de 100 metrelik bir alana sahip olup 48 yolcu taşıyabilmesiydi. Lüks uçakta yataklı oda, koltuk, masa, perde dekorlu pencere, küçük kütüphane ve mutfak bulunuyordu.
Beklenmedik son
Tüm bu avantajlara rağmen ANT-20’nin ömrü uzun sürmedi. 18 Mayıs 1935’te resmi bir tören sırasında tüm ülkeyi şoka uğratacak bir facia yaşandı.
Moskova’daki tören sırasında ANT-20, ihtişamı ve büyüklüğü anlaşılsın diye beraberindeki R-5 ve I-5 savaş uçaklarıyla havalandı. Ancak turun ortasında, I-5 savaş uçağının pilotu Nikolai Blaguine, fotoğrafçıların ve katılımcıların dikkatini çekmek için manevra yapıp ANT-20’nin sağ kanadına çarptı. Dengesini kaybeden ANT-20 38 yolcu ve 11 mürettebatla 15 saniye içerisinde yere çakıldı.
Trajik kaza, ülkede şok etkisi yarattı. Buna rağmen pes etmeyen Sovyet yetkililer, başka bir dev uçak üretmeye karar verip ANT-20’nin geliştirilmiş halini yaptı. Ancak bu uçağın sonu da ilkine benzeyecekti.
Üretildikten sonra sadece 272 saatlik bir yolculuk yapan dev uçak, Aralık 1942’te Özbekistan’da yere çakılarak 36 yolcunun ölümüne neden oldu.
ANT-20 uçağı Moskova üzerine uçuş yaparken
Projenin fikir babasına idam
Bu ikinci felaketin ardından, Sovyet Birliği dev uçakları üretmeyi bırakarak ANT-20 projesini sonlandırdı.
Projenin fikir babası olan gazeteci Mikhail Kulstsov ise, Stalin’in güvenini yavaş yavaş kaybetmiş, Sovyetler Birliği’ne karşı komplo kurma suçlamasıyla 2 Şubat 1940’ta idam edilmişti.
Al Arabiya'dan Independent Türkçe için çeviren: Gülbahar İbeş
