ABD’nin Tahran nükleer dosyası nedeniyle İran ekonomisini baskı altına aldığı bir süreçte, İran’a yakınlığıyla bilinen Iraklı Şii milis grupların Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi hükümetinin Çin ile yaptığı ‘muğlak’ anlaşmaya yönelik daha önce destekleyici açıklamalarda bulunması şaşırtıcı değil.
Aynı konuda birleştiler
Son iki hafta içinde, İran destekli Şii milis grup liderlerin, yeni başbakanın belirlenmesi münasebetiyle yaptıkları açıklamalarda, Irak’ın Çin ile yaptığı ekonomik anlaşmanın uygulanması hususunda aynı pozisyonu benimsemeleri dikkati çekti. Peki, Çin ile yapılan anlaşmanın özelliği ne? Bu ısrar neden?
Irak Başbakanı Adil Abdulmehdi, 17 Eylül 2019’da kabinedeki bakanların yanı sıra 14 valinin de bulunduğu bir heyetin başkanlığında ve ‘Irak’ın ekonomisini kurtarma’ sloganıyla Çin’i ziyaret etti.
Ancak zamanlama açısında bu ziyaret birçok şüpheyi de beraberinde getirdi. Nitekim İran-ABD geriliminin tırmanışa geçtiği bir süreçte bu ziyaretin gerçekleştirilmesi akıllarda bazı soru işaretleri bıraktı.
ABD kumpası
Abdulmehdi’ye yakın çevreler, Irak’ta altyapının yenilenmesi için Çin ile devasa anlaşmalar yapıldığı şeklinde duyurdu haberi. Bu çevrelerin aktardığı bilgiye göre, anlaşmanın temelinde, Çin’e satılan petrol karşılığında Çinli firmaların Irak’ta altyapı projelerini hayata geçirmesi öngörülüyor.
Bağdat’ın anlaşmanın şartları, uygulama süresi, özellikleri ve diğer detayları hakkında kamuoyunu aydınlatacak bilgiler paylaşmadan Çin bankalarında Irak petrol gelirlerinin yatırılması için bir kredi hesabı açması, anlaşma üzerindeki şaibeleri daha da artırdı.
Yetkililerin bu detayları açıkça duyurması beklenirken, hükümet ortağı partiler, gerçekliği ispat edilmemiş bir tezi yaymak için harekete geçti. Bu teze göre, Washington Abdulmehdi’nin Eylül’de Çin ile yaptığı anlaşmalara karşı çıktığı için iki hafta sonra yani Ekim’de protestolar başlatıldı. Bir başka deyişle ABD, Irak’ın Çin ile yaptığı anlaşmayı iptal ettirmek için Abdulmehdi’ye karşı protesto kumpasını devreye soktu.
Bağdat ve Pekin arasında gizli anlaşma!
Çin ile yapılan anlaşmaya dair şu saate kadar herhangi bir veri paylaşılmazken, Abdulmehdi’nin müsteşarları anlaşmanın Irak’ı sağlık, yol ve köprü gibi alanlarda krizden kurtaracağını savunuyor.
Gözlemcilerin dikkatini en çok çeken mesele ise İran destekli silahlı milis grupların bu anlaşmanın yürürlüğe girmesi yönündeki ısrarları. Hatta öyle ki söz konusu gruplar, bugünlerde seçilmesi beklenen yeni başbakanla ilgili kriterlerinin en başına bu anlaşmanın uygulanmasını yerleştiriyor. Silahlı milis grupların liderleri, bir sonraki başbakanın adı ne olursa olsun bu anlaşmaya karşı çıkmaması noktasında aynı tutumu benimsiyorlar.
İran destekli Asaib Ehlil Hak örgütünün lideri Kays el-Hazeli, 27 Ocak’ta yeni başbakanın hangi kriterleri taşıması gerektiğine ilişkin yayınladığı listedeki 6 maddeden biri de, hükümeti kuracak kişinin bu anlaşmayı yürürlüğe koymayı taahhüt etmesiydi.
Hazeli’den sadece bir gün sonra İran destekli Hizbullah Tugayları, yaptığı açıklamada başbakanlık koltuğuna oturacak yeni ismin bu anlaşmayı hayata geçirmesi gerektiğini belirtti.
Gözlemciler, Asaib Ehlil Hak ile Hizbullah Tugayları’nın bir mesele üzerinde aynı açıklamaları yapmasının, iki grubun da İran’ın iradesini dile getirdikleri göz önüne alınırsa, ciddiye alınması gereken bir durum olarak değerlendiriyor.
Çin’in altyapı hizmetine karşı İran petrolü
Irak’ta yeni başbakan seçimiyle ilgili müzakereleri yakından takip eden kaynaklar, İran destekli milis grupların Cumhurbaşkanı Berhem Salih’ten başbakanlık için görevlendireceği kişinin Çin ile anlaşmayı uygulayacağını taahhüt eden bir anlaşma imzalamasını talep ettiğini belirtiyor.
ABD’nin ekonomik yaptırımlarıyla karşı karşıya olan İran’ın küresel pazardaki hareket alanı giderek daralıyor. Bu nedenle Irak’ın Çin ile yaptığı anlaşmanın bu soruna bir çözüm olabileceği belirtiliyor.
Independent Arabia’ya konuşan kaynaklar, Irak-Çin anlaşmasının aslında İran’ın formülü olduğu ve bununla ABD yaptırımlarını atlatmayı hedeflediğini ifade ediyor.
İran’ın anlaşmayı hayata geçirmeleri için milis grup liderlerine baskı uyguladığını söyleyen kaynaklar, çünkü bu anlaşmanın İran petrolünü Irak petrolü olarak ihraç etmek için ideal bir kılıf olduğunu dile getirdi.
Kaynaklar, Çin ile yapılan anlaşmanın, petrol karşılığında Irak’ta altyapı hizmetlerinin hayata geçirilmesine dayandığına işaret ederek, bu petrolün ‘Irak değil İran petrolü’ olduğunu belirtti.
Kaynaklar, anlaşmanın yürürlüğe girmesi halinde Çin’in altyapı hizmetleri karşılığında alacağı petrolün bir kısmının İran menşeli olacağını, Bağdat’ın bu petrolün karşılığını ya nakit olarak ya da İran’ın içerde ihtiyaç duyduğu malzemeleri sağlayarak Tahran’a ödeyeceğini söyledi.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Independent Türkçe için çeviren: Halil Erdoğan
