Sabancı Holding’in mayıs ayında İsviçre merkezli yatırım şirketi True Value Capital Partner's sattığı Temsa, 23 Aralık’a kadar üretimini durdurdu. 

Türkiye’deki her üç otobüsten birinin üreticisi Temsa’nın bu kararı neden aldığı ise net değil. 

Independent Türkçe’ye konuşan kaynaklar, üretimin durdurulmasını doğrularken, gerekçe hakkında konuşamayacaklarını söyledi. 

Sabancı Grup’ın otomotiv sektöründeki ilk şirketi Temsa’nın durumu Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne de taşındı. 

CHP Adana Milletvekili Dr. Müzeyyen Şevkin, 32 yıldır Adana’da üretim yapan Temsa ile ilgili, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın cevaplanmasını talep ettiği bir soru önergesi sundu. 

Aynı zamanda  TBMM Sanayi Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu Üyeliği de yapan Şevkin, soru önergesinde şu ifadeleri kullandı: 

“Tüm testlerden geçen, ürettiği elektrikli otobüsü dünya pazarlarına sunmaya hazırlanan Türkiye’nin markası Temsa’nın Mart 2019’da Lozan’da kurulan ‘True Value Capital Partners’ adlı fon tarafından satın alınmasının ardından gerçekleşen üretimi durdurma kararı düşündürücüdür.” 

“Yıllardır yerli otomobil üretiminde babayiğit arayan, onca emeğe konsorsiyuma rağmen otomobil üretimini gerçekleştiremeyen Türkiye, 50 yıllık otobüs üretim markasını bir yabancı fona bu kadar çabuk oldu-bitti’ye getirerek neden satmıştır?” sorusuyla başlayan Şevkin şöyle devam etti: 

- Bu satış kimler tarafından onaylanmıştır? Rekabet Kurulu’nun gündemine gelmiş midir?

- Aselsan’la birlikte elektrikli otobüs üreten ve ürettiği otobüsü dünyaya satmaya başlayan Temsa’da devir sonrası üretimi durdurma kararı neden alınmıştır?

- Temsa sadece Sabancı’nın ya da yabancı fonun mudur? Temsa’ya Aselsan’ın, TÜBİTAK’ın karşılıksız katkıları, verilen teşvikler, vergilerimizle sağlanan kolaylıkların bedeli ne olacak?

- 50 yıllık bir teknoloji şirketini yurt dışı fona satmak bu kadar kolay mıdır? Satılan bir ülkenin otomobil markası mı yoksa herhangi bir ‘mandıra’ mıdır?

- Temsa’yı satın alan fonun perde arkasında kim vardır? Temsa’nın rakipleri veya petrol lobilerinin bu fonla bir ilişkisi söz konusu olabilir mi?

- Temsa’yı satın alan yabancı fon ‘ben burada üretim yapmayacağım’ derse bir yaptırımla karşı karşıya kalacak mıdır?

- Bin 500 çalışan, yüzlerce yetişmiş mühendis işsiz kalırsa, binlerce tedarikçi mağdur olursa bozulan bu ekosistemi düzeltecek bir önleminiz var mı?

Sabancı'nın ilk otomotiv yatırımı

Kurulduğu 1925 yılından 1960’lara kadar çoğunlukla tarım ve tekstil sektöründe faaliyet gösteren Sabancı Holding’in sanayideki en önemli adımı Temsa’ydı. 

1968’de kurulan Temsa, faaliyetlerine çelik üretimi ile başladı. 1984’te Japon Mitsubishi Motors ile imzalanan distribütörlük sonrası bir otomotiv şirketine dönüştü. 

Başında 1996’da öldürülen Özdemir Sabancı’nın bulunduğu Temsa kısa sürede üretime de geçti ve 1987’den itibaren otobüs, midibüs ve kamyonet üretmeye başladı. 

1990 yılında gelindiğinde Japon otomotiv devi Toyota ile anlaşıldı ve yüzde 50’şer ortaklı ToyotaSa kuruldu. 

1994 yılında 350 milyon dolarlık yatırımla kurulan Adapazarı fabrikasıyla otomobil üretimine başlandı.

Özdemir Sabancı’nın ölümü ve 2000’lerin başında patlak veren krizin ardından ToyotaSA önce üretim ve pazarlama olmak üzere ikiye bölündü. Otomobillerin üretimi kısmında Toyota çoğunluk hisseye sahipken, pazarlama şirketinde büyük paydaş Sabancı Holding’ti. 

İki şirketin 25 yıllık ortaklığı ise 2009’da sona erdi. Sabancı’nın ToyotaSa’daki son kalan payı da 85 milyon dolara Toyota’yı dünyada yaklaşık 70 yıldır distribütör olarak temsil eden Suudi ALJ Group’a satıldı. 

Yurt dışında parlamasından sonra gelen satış 

Toyota ortaklığını bitiren Sabancı'nın elinde otomotivde sadece Temsa kalmıştı. 

2000’li yıllarda Temsa, Batı Avrupa için geliştirdiği otobüslerinde, Alman MAN ve şaft üreticisi ZF ile anlaştı. 

2008 krizinin ardından organizasyonel yapılanmaya giren şirket, unvanını Temsa Global olarak değiştirdi.

Temsa’nın satılacağı ile ilgili ilk haberler ise 2009-2010 döneminde gelmeye başladı. Hatta Sabancı Grubu o dönem, tüm alternatiflerin değerlendirilmesi için İsviçre bankası Credit Suisse ile anlaşmıştı. 

2015’e gelindiğinde Temsa’da üretilen her bin otobüsün yüzde 75’i yurt dışına ihraç ediliyordu. 

Bugün, tamamı Türk mühendislerce geliştirilen 15 bine yakın aracı bugüne kadar dünyanın 66 ülkesine ihraç eden TEMSA, 3 saat şarjla 230 kilometre yol gidebilen ilk elektrikli otobüsünü de 2018’de tanıttı. 

O yılı 1 milyar liranın üzerinde ciroyla kapatan şirket, 200 milyon dolar seviyesinde ihracat yapmıştı. 

Tarihler 30 Mayıs 2019’u gösterdiğinde ise Temsa’nın yıllardır konuşulan satışı gerçekleşti. 

Sabancı Holding, Temsa’da sahip olduğu hissenin tamamını 182,7 milyon liraya True Value Capital Partners'a sattı.

1987'den bu yana Adana’daki 510 bin metrekarelik tesiste üretim yapan Temsa, yılda 10 binin üzerinde otobüs, midibüs ve hafif kamyon üretiyor.


Independent Türkçe