ABD’de Donald Trump’la Ukrayna lideri Vladimir Zelenskiy arasında geçen tartışmalı telefon konuşması nedeniyle yaşanan siyasi kriz her geçen gün daha da içinden çıkılmaz bir hal alıyor.

Trump, temmuz ayında Zelenskiy’le yaptığı telefon görüşmesinde, 2020 ABD başkanlık seçimlerinde kendisine rakip olması beklenen Demokrat Partili eski Başkan Yardımcısı Joe Biden’ın oğlu Hunter Biden hakkında Ukrayna tarafından soruşturma açılmasını istediğini, uzun süren tartışmaların ardından kabul etti ancak kriz bu itirafla kapanmadı, bilakis hızla büyüdü.

Göçmen karşıtı sert sözleri ve neden olduğu diğer siyasi krizler nedeniyle göreve gelmesinden bu yana Demokrat cepheden birçok kez “azledilmekle” tehdit edilen Trump için bugün işler hiç olmadığı kadar ciddi görünüyor.

Her şey, istihbarat servisleri içinde yer alan bir ifşacının Trump’ın temmuz ayında bir ülke lideriyle yaptığı telefon görüşmesinde bu kişiden “görevini kötüye kullanma anlamına gelen bir istekte bulunduğunu” iddia etmesiyle başladı.

Resmi şikayette bulunan ifşacı, Beyaz Saray avukatlarının yabancı liderlerle yapılan görüşmelerin kaydedildiği ve saklandığı gizli sunucunun kaldırılması talimatını verdiğini de söyledi.

Kimliği saklı tutulan görevlinin ortaya attığı iddialar, ABD gündeminin birinci sırasına yerleşti.

Telefon görüşmesinin arka planına dair detaylar şekillendikçe Trump’ın azledilmesi söylentileri de somut bir hal almaya başladı.

ABD Başkanı’nın Zelenskiy’ye Biden’ın oğlu hakkında soruşturma açması için baskı yaptığı iddiasına, Trump’ın bu işte elini güçlendirmek için ülkesinin Ukrayna’ya vereceği 400 milyon dolarlık yardımı askıya alması eklenince kriz daha da derinleşti.

Demokratlar, Bidenlar üzerinden Zelenskiy'e baskı yaptığı gerekçesiyle Trump hakkında yasal işlem yapılmasını istedi.

"Trump başka çare bırakmadı"

CNN’den Jake Tapper’a konuşan Temsilciler Meclisi İstihbarat Komitesi’nin Demokrat Başkanı Adam Schif de “Görevi kötüye kullanmanın üstünü örtecek hiçbir imtiyaz yoktur” diyerek, böyle bir durumda başvurulacak tek çarenin Trump’ın azledilmesi olduğunu ifade etti.

Ukrayna lideriyle yaptığı telefon görüşmesinde, Biden'ın oğluyla ilgili meseleyi gündeme getirdiğini kabul eden ABD Başkanı Trump ise “yolsuzluğun üstüne gittiği” imajı çizerek son gelişmeler sonrası alevlenen azledilme tehdidini hiç ciddiye almadığını söyledi.

Öte yandan ortaya atılan iddialarda Joe Biden’ın ABD başkan yardımcılığı yaptığı sırada siyasi nüfuzunu oğlunun menfaatleri için kullandığı belirtilirken, ulusal güvenlik uzmanlarıysa Trump’ın Ukrayna’ya baskısının da aynı şekilde uygunsuz olduğunu vurguladı.

Krizin son halkaları, Temsilciler Meclisi’nde Demokratların yönetimindeki Dış İlişkiler, İstihbarat ve Denetim komitelerinin geçen hafta cuma günü, Ukrayna hükümetiyle yapılan görüşmenin belgelerini talep edilmesine rağmen iletmeyen Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’yu ayrı ayrı ifadeye çağırması ve Pompeo gibi kendisinden izahat beklenen yetkililer arasında adı geçen ABD’nin Ukrayna Özel Temsilcisi Kurt Volker’in istifası oldu.

“İç savaş” imalı paylaşım yaptı

Gerilimi doruk noktasına çıkaran son hamleyse, Trump’ın Fox News’te program yapan rahip Robert Jeffress’in kanaldaki sözlerini Twitter’da alıntılaması oldu.

Jeffress, Trump'ın da paylaştığı açıklamalarında, “Demokratlar Başkan’ı görevden almayı başarırsa (ki bunu asla yapamayacaklar), bu ülkeyi bir daha asla üstesinden gelemeyecek, iç savaş benzeri bir kırılmaya sürükleyecekler” demişti.

Trump ayrıca, skandalın merkezinde yer alan ve Kongre’de resmi azil soruşturmasının başlamasını tetikleyen ifşacıyla tanışmak istediğini söylerken, bu işe karışanları “büyük sonuçların beklediği” uyarısında bulunmayı da ihmal etmedi.

ABD Başkanı Donald Trump’ın azledilmesine kapı aralayan “Ukrayna telefonu” skandalının seyri şöyle gelişti:

20 Mart: Söz konusu ifşacıya ait olduğu belirtilen ve The Hill’deki bir röportajda atıfta bulunulan şikayet raporunda, Ukrayna Başsavcısı Yuriy Lutsenko’nun iddiasına göre şunlar yaşandı: Joe Biden ABD Başkan Yardımcısı olduğu 2016’da Ukrayna’nın o dönem Devlet Başkanı Petro Poroşenko’ya baskı yapıp, Ukrayna’nın eski Başsavcısı Viktor Shokin’i, Hunter Biden hakkında soruşturma açmasın diye kovdurmak için sıkıştırdı.

21 Nisan: Trump, Ukrayna devlet başkanı seçilen Zelenskiy’i arayarak seçim zaferinden dolayı tebrik etti.

29 Nisan: İfşacının verdiği bilgilere göre, ABD’nin Kiev Büyükelçisi Marie Yovanoviç, Washington’a çağrıldı ve Zelenskiy’in ekibiyle irtibata geçme çabalarında Trump’ın kişisel avukatı Rudy Giuliani’yle bir araya geldi.

6 Mayıs: ABD Dışişleri Bakanlığı, Yovanoviç’in görevini 20 Mayıs’ta tamamen bırakacağını duyurdu.

12 Haziran: ABC’den George Stephanopoulos’a konuşan Trump, yabancı hükümetlerin 2020 başkanlık seçimlerinde rakiplerine zarar verici bilgi teklif etmesi halinde FBI’ı alarma geçirmeyeceğini savundu.

21 Haziran: Giuliani paylaştığı tweet’te, Zelenskiy’in 2016 başkanlık seçimlerinde “Ukrayna’nın müdahalesinin soruşturulması karşısında hala sessiz olduğunu” yazdı.

25 Temmuz: Trump ve Zelenskiy telefonda görüştü. (Eylül ayında gündeme gelen bu görüşmede Trump’ın Ukrayna liderine, Biden’ın oğlu hakkında soruşturma açması için baskı yaptığı sonradan ortaya çıktı)

26 Temmuz: İfşacının şikayetine göre, ABD’nin Özel Temsilcisi Kurt Voker kendisine eşlik eden ABD’nin Avrupa Birliği nezdindeki Büyükelçisi Gordon Sondland’la birlikte Zelenskiy ve diğer “Ukraynalı siyasi isimlerle” Kiev’de görüştü. İkili, Ukrayna yönetimine Trump’ın Zelenskiy’den isteklerini yerine getirirken “nasıl bir yol izleyeceğine” dair tavsiyelerde bulundu.

28 Temmuz: Trump, ABD Ulusal İstihbarat Dairesi (DNI) Başkanı Dan Coats’ın emekliye ayrılacağını açıkladı.

8 Ağustos: Trump, DNI Başkan Yardımcısı Sue Gordon’ın istifasını sunduğu bilgisini paylaştı.

9 Ağustos: Trump, Zelenskiy’in Beyaz Saray’a davet edildiğini duyurdu.

12 Ağustos: İfşacı, istihbarat makamlarına şikayet başvurusunda bulundu.

26 Ağustos: Şikayet DNI’ya iletildi.

28 Ağustos: O dönem Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, Ukrayna lideriyle Kiev’de görüştü.

30 Ağustos: Trump, Ukrayna’ya yapılacak milyonlarca dolarlık askeri yardımı engellemeyi değerlendirmeye aldı.

1 Eylül: ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, Zelenskiy’le Varşova’da görüştü.

2 Eylül: DNI’ya ifşacının şikayetini Kongre’ye iletmesi için süre tanındı.

9 Eylül: Temsilciler Meclisi’nde üç komite, Trump, Giuliani ve diğer yetkililerin Ukrayna hükümetine baskı yaptığına dair iddialarla ilgili soruşturma açtı, temmuz ayındaki telefon görüşmesiyle ilgili bilgilendirme istedi.

10 Eylül: Temsilciler Meclisi İstihbarat Komitesi Başkanı Adam Schiff, Ulusal İstihbarat Bürosu Direktör Vekili Joseph Maguire'dan ifşacının şikayet başvurusunu Kongre’ye iletilmesini istedi.

12 Eylül: Trump yönetimi, Ukrayna’ya verilecek yardımı askıya aldı.

13 Eylül: Schiff, Magueire’yi ifadeye çağırdı ancak karşı taraf tanıklık etmeyi reddetti.

17 Eylül: Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Ukraynalı mevkidaşıyla görüştü.

18 Eylül: Bir ifşacının şikayet dilekçesi verdiği ve başvuru dosyasında Trump’ın yabancı bir ülke lideriyle iletişime geçerek “ondan söz almak istediği” haberleri gündeme gelmeye başladı.

19 Eylül: Washington Post ve New York Times gazeteleri, ifşacının bildirdiği olaydaki yabancı liderin Ukrayna’yla ilgili olabileceğini yazdı.

Washington Post, Trump'ın azledilme süreciyle ilgili açıklamayı manşetten duyurdu

20 Eylül: Haberlerde, Trump’ın 25 Temmuz tarihli telefon görüşmesinde Zelenskiy’e Biden’ın oğlunu soruşturması için baskı yaptığı iddia edildi.

22 Eylül: Trump, söz konusu görüşmede Joe Biden meselesinin tartışıldığını kabul etti.  

24 Eylül: Trump paylaştığı tweet’te Beyaz Saray’ın Zelenskiy’le yaptığı telefon görüşmesinin çözümünü paylaşacağını duyurdu.

24 Eylül: Kameraların karşısına geçen Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi, Trump’a karşı resmi azil sürecinin başlatılacağını ilan etti.

25 Eylül: Beyaz Saray söz konusu görüşmenin çözümünü paylaştı.

25 Eylül: Trump, Ukrayna lideri Zelenskiy’le Birleşmiş Milletler Genel Kurulu toplantıları sırasında bir araya geldi.

25 Eylül: İfşacının şikayeti ABD Kongresi’ne iletildi ve bu kişi Kongre üyeleriyle görüşmeyi “tereddüt” etse de kabul etti.