Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud'un ülkenin yönetim sistemi üzerinde yapmayı planladığı değişiklikler, Somali siyasetinde geniş çaplı tartışmalara neden oluyor.

Söz konusu değişiklikler, halihazırda yeniden yapılanma sürecinde olan devletin yapısını ve işleyişini etkileyen hassas unsurları içeriyor.

Özellikle terörle mücadele, federal eyaletlerle ve Somaliland ile ilişkilerin dengelemesi gibi kritik güvenlik ve siyasi zorlukların yanı sıra ekonomik sıkıntılar, kuraklık tehditleri ve su ile gıda kıtlığı gibi çevresel ve insani sorunların ışığında devlet hassas bir süreçten geçiyor.

Değişiklikler neler?

Başbakan, parlamentonun yarınki oturumundan önce, Somali cumhurbaşkanının önerdiği değişikliği desteklemek için kabinesini bir araya getirme yolunda büyük bir çaba sarf ediyor.

Tartışmaların merkezinde üç ana konu bulunuyor:

İlk olarak, ülkenin mevcut yarı başkanlık sisteminden başkanlık sistemine geçişi konusu.

Bu sistemde, cumhurbaşkanı, başbakanın başkanlık ettiği yürütme organı ile parlamentonun iki kanadı tarafından temsil edilen yasama organı arasında hakemlik yapar.

Diğer değişiklikler arasında; cumhurbaşkanının, silahlı kuvvetler yüksek komutanı olarak görev alması ve başbakanın, parlamentonun alt meclis konseyi tarafından atanması yer alıyor.

Parlamentoda başbakana ve kabinesine güven oyu verilir. Parlamento gerekirse güven oyunun geri alınması konusunda oylama hakkına sahiptir.

Cumhurbaşkanı, başbakanlık makamını ortadan kaldırmaya çalışarak doğrudan başbakan ve yardımcısını seçme girişiminde bulunuyor.

Böylece bakanların sorumluluğu doğrudan cumhurbaşkanına karşı olacak ve başbakanın liderliğindeki bir bakanlar kuruluna gerek kalmayacak. 

İkinci ve üçüncü maddeler arasında siyasi rekabetin iki ana partinin varlığıyla sınırlandırılması ve federal eyalet başkanlarının görev süresinin, Haziran 2024'te başlaması planlanan seçim sürecinin başlangıcına kadar uzatılması yer alıyor.

Yerel konseyleri, federal eyalet parlamentolarını ve federal parlamentoyu seçmek için yapılan bu düzenlemeye göre başbakan ve başbakan yardımcısı da doğrudan oylama sistemi ve tek bir bölge aracılığıyla tek bir listeyle seçilecek.

Bu önemli değişiklikler, geçen yıl 28 Mayıs'ta açıklanan ulusal danışma konseyi toplantısının sonuçlarına dayanmaktadır.

Bu sonuçlar cumhurbaşkanını temsil eden başbakan ve Somaliland'ı temsilen başbakan yardımcısı, Puntland, Galmudug, Hirshabelle, South-West ve Jubaland federal eyaletlerinin başkanları ile şu anda ülkenin başkenti Mogadişu'nun belediye başkanı olan Benadir Valisi tarafından imzalandı.

Güvenli olmayan bir proje için yüksek fiyat

Başkent Mogadişu'da ikamet eden avukat Abdullah Abdulvahid, projenin Ulusal Danışma Konseyi tarafından kabul edildiğini düşünüyor.

Abdulvahid'e göre Somali devletinin siyasi yapısında benzeri görülmemiş değişikliklere yol açan bu adım, federal sisteme tam geçişin yanı sıra pek çok gerekliliği de beraberinde getiriyor ve bu da başkanlık makamını ve yürütme yetkisini düzenleyen anayasa maddelerinde değişiklik yapılmasını zorunlu kılıyor.

Bu gelişme, sadece Cumhurbaşkanı Mahmud hükümetinin çabaları için değil, aynı zamanda hükümetin kendisi için de son derece tehlikeli.

Bu değişiklikler hükümetin parlamento ve onun iki meclisinde mevcut olan siyasi ve bölgesel bloklarla yapılan anlaşmaların ayrıntılarında boğulmasına neden olabilir.

Abdulvahid sözlerine şunu ekledi:

Ulusal Danışma Konseyi'nin bir ulusal siyasi meselede anlaşmaya varması, birçok kişi tarafından büyük bir başarı olarak değerlendirilirken, Cumhurbaşkanının bu başarı için devletlerin desteğini kazanmak adına yüksek bir bedel ödediğine inananlar da bulunuyor. Bu bedelin, görevden ayrılan belediye başkanlarının görev süresinin anayasa değişiklikleri tamamlanana ve planlanan seçimler yapılana kadar uzatılması olduğu belirtiliyor. Bu durum eyaletlerdeki güvenlik durumunun kötüleşmesi şeklinde sonuç verecek siyasi huzursuzluklara yol açabilir. Puntland eyaletinin şu anda açıkça şahit olduğu şey budur. Bu, cumhurbaşkanının girişiminin gerçekleşmesinin önüne geçebilecek büyük bir risktir.

Normal siyasi pratiğe doğru

Hargeisa Araştırma Merkezi'nde araştırmacı Zekeriya Adem, "Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud'un ülkenin siyasi sisteminin yapısında köklü değişiklikler yaratma çabaları, ülkede siyasi istikrarın yaratılmasına yönelik farklı bir yaklaşım bulma girişimi olarak ortaya çıkıyor.  Cumhurbaşkan Mahmud, selefi Muhammed Abdullah Fermacu hükümetinin başaramadığı şeyi başarmayı hedefliyor; bu da yerel konsey üyeleri, bölgesel, federal ve başkanlık milletvekilleri için doğrudan seçim hakkını elde etmek şeklinde kendini gösteriyor. Ülkenin uzun bir süredir yaşadığı dolaylı seçim döngüsünü kırmayı ve demokratik süreci tam anlamıyla uygulamayı amaçlayan bu çaba, ülkenin siyasi hayatını 1969 darbesinden sonra kaybettiği normal durumuna geri döndürmeyi hedefliyor" diye konuştu.

Adem, bu çabaların başarısının işaretleri olarak ise şunları söyledi:

Ülkedeki başlıca siyasi ve coğrafi birimlerin başkanları ve temsilcilerini içeren Ulusal Danışma Konseyi'nin anlaşması ile elde edilenler, başlı başına benzeri görülmemiş bir başarıdır ve mevcut hükümetin, yürütme otoritesindeki istikrarsızlığın nedenlerini ortadan kaldırarak Somali Cumhuriyeti'ndeki siyasi mekanizmayı kontrol etmeye yönelik geçişe erken hazırlanma konusundaki ciddiyetini göstermektedir.
 

"Cumhurbaşkanı Mahmud, önceki cumhurbaşkanına ikinci bir dönem daha seçilme fırsatı vermeyen Somali siyasi geleneğini dikkate alıyor" diyen Adem, sözlerini şöyle sürdürdü:

Yani ülkenin gelecekteki liderine güçlü bir temel oluşturmak için çaba sarf ediyor. Bütün bunlar siyasi olgunluğun göstergesidir ve büyük hayal kırıklıklarından sonra devletin yeniden inşasında ve demokratik siyasi çalışmanın normal şekilde uygulanması için uygun koşulları sağlayan normal bir durum yaratılmasında daha fazla ilerleme kaydedildiğini kanıtlıyor.

Projeyi ve hükümeti yutabilecek zorluklar

Bir Avrupa ülkesinde ikamet eden Somali meseleleri uzmanı Abdurrahim Yakub ise şunu söyledi:

Mevcut hükümet, çok fazla yetenek ve odaklanma gerektiren bir durumda çalışıyor. Hükümet bir yanda terörle mücadelenin karmaşıklığı, diğer yanda ülkedeki ana siyasi oluşumların sınırları içerisinde kronik iç gerilimler ile yüzleşirken ayrıca kardeşlerinin ve ortaklarının kendisine destek sağlamadaki başarısızlığından dolayı sıkıntı çekiyor.

Yakub, hükümetin başa çıkmayı beklediği kronik ve yeni ortaya çıkan krizlere ilişkin şunları şu açıklamada bulundu:

Jubbaland Eyaleti ve Güney Batı Eyaleti'ndeki Marka bölgelerinde kabilelerin yerleşimleri konusu çözümsüz kalırken, bu durum her an patlama potansiyeli taşıyor. Puntland eyaletinde silahlı çatışmalara yol açan siyasi anlaşmazlıkların yanı sıra Somaliland'ın Sool kentinde son derece kanlı bir çatışma yaşandı. Bu durum mevcut cumhurbaşkanının hükümetine olan güvensizliği artırıyor. Masasındaki konuların yeterli olduğunu varsayarsak yetkilerini güçlendiren bir başkanlık sistemi oluşturmak yerine, başkanlık dönemi boyunca bu sorunları çözmeye odaklanabilir.

 

 

Independent Arabia