Cumhurbaşkanlığı seçimin üzerinden 39, yeni kabine üyelerinin kamuoyuna açıklamasının üzerinden ise 33 gün geçti. 

Devir-teslim töreninde yeni Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, "Türkiye'nin rasyonel politikalara dönmekten başka yolu olmadığını" ifade etmişti. 

Bu çerçevede bazı adımların atılacağının sinyalleri de verildi. 

Yeni ekonomi yönetimi icraatlarına başladı. Ancak bu daha çok birbiri ardına gelen zamlar şeklinde oldu. 

Bir ayda, akaryakıta yüzde 25 zam yapıldı, döviz yüzde 25 değer kazandı. 

2023'te tüm araçlar için 1 yıllık MTV vergisi bir defalığına 2 kere ödenecek. 

Sadece bu değil, iğneden ipliğe neredeyse her ürüne zam yapıldı.

Asgari ücret ile emekli ve memura yapılacak zam oranın açıklanmasından sonra daha maaşlar insanların hesabına geçmeden piyasada artışları yapılıyor. 

Miktar yükseldikçe getirdiği yük ağırlaşıyor

Bunun birçok nedeni var. Zira bütçe sürekli açık veriyor. Seçim döneminde yapılan harcamalar ve döviz kurundaki artış Türkiye ekonomisini zora sokuyor. 

TÜİK verilerine göre haziran ayı enflasyon oranı 3,97 oldu / Fotoğraf: AA

Bütçeye ciddi yük getiren kalemlerden biri de 2021'de hayata geçirilen "kur korumalı TL vadeli mevduat (KKM)" hesapları. 

KKM'deki hesaplarda biriken para sürekli artıyor. KKM büyüklüğü, 23 Haziran haftasında 91,3 milyar lira artarak 2 trilyon 719 milyar 608 milyon liraya yükseldi.

Bu hesaplardaki para miktarı yükseldikçe hazineye getirdiği yük ise sürekli ağırlaşıyor.

Zira hem faiz oranı arttı hem de seçimden önce 19,50 lira olan doların bir ayda neredeyse 7 lira artarak 26,10'a çıkması ödenecek miktarı artırdı. 

Bunun getirdiği yükün farkında olan hükümet, faturayı azaltmak için sürekli çözüm arıyor.

Dün TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'na sevk edilen torba kanun teklifine göre KKM'ye ilişkin kur farkı ödemelerinin tamamını Merkez Bankası (MB) yapacak.

"Farkı TCMB para basarak ödeyecek" 

Halen KKM uygulamasında TL olarak açılan hesapların kur artışından kaynaklanan farkları hazinece bütçeden, dövizden TL'ye dönen hesapların kur farkları ise MB tarafından ödeniyor.

Teklife göre TL olarak açılan KKM hesaplarının kur farkları da bundan böyle Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından değil Merkez Bankası'nca ödenecek.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası / Fotoğraf: AA

CHP'li M. Akif Hamzaçebi'ye göre anlamı şu: Kurdaki yükseliş nedeniyle bütçeden yapılan kur farkı ödemeleri olağanüstü ölçüde artacağı için hazine bunu ödeyemez. Ödemesi halinde bütçe açığı olağanüstü ölçüde artacak. O halde bu ödemeleri Merkez Bankası para basarak yapacak. Böyle bir uygulamanın MB'nın karşılıksız para basarak hazineye vermesinden bir farkı yoktur. Bunun enflasyona etkisi de ayrı bir konu. Üstelik MB, faizi yükseltirken bu durumu dikkate almadı. 

"Yapısal reform değil kendini kandırmaktır" 

Pek çok ekonomiste göre bu KKM'yi "müthiş bir buluş gibi getiren aklın iflas" etmiş durumda.  

Ünlü ekonomist Mahfi Eğilmez de bu konuda uyarıda bulunanlardan. "Vergi artışları geliyor" diyen Eğilmez, "Bu kadar vaatle bu bütçenin yılı çıkaramayacağını söylemiştik. KKM ödemesi hazineden TCMB'ye devrediliyor. TCMB'nin kaynağı para basmak olduğuna göre bu farkları para basarak ödeyecek demektir" ifadelerini kullandı. 

Eğilmez şunları söyledi: 

"KKM'nin hazine yerine TCMB tarafından para basılıp ödenmesi ve o yolla bütçe açığının düşük gösterilmesi yapısal reform değil kendini kandırmaktır".

"Rasyonellik buysa yandık"

Eski TCMB Başkan Yardımcısı Fatih Özatay ise yaptığı paylaşımda "'Rasyonel (akla uygun)' politikalara dönüşten kastedilen buysa, yandık. Bütçe açığının bir kısmının TCMB'ce finanse edilmesi demek bu. Bu yolun sonu bütçe açığının TCMB kredileri ile finansmanına çıkar ki 2001'de yapılan yasa değişikliğiyle yasaklanmıştı. Umarım doğru değildir" değerlendirmesinde bulundu

"600 milyar TL'lik bir ek yük" 

Ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir de bu duruma dikkati çekenlerden. 

"İşin bir de diğer tarafına bakalım mı" diye soran Demir, şunları kaydetti: 

"2023 bütçesinde personel giderleri 1,1 trilyon TL hesaplanmıştı. Ortalama yüzde 74'lük artış demek bu giderin yılın 2. yarısında 400 milyar TL'lik ek yük demek. Buna bir de sadece son bir ayda KKM'ye yük gelecek 190 milyar eklerseniz 600 milyar TL'lik bir ek yükten bahsediyoruz. Seçim harcamaları vs. de eklediğinizde ortaya ciddi sıkıntı çıkıyor. Bu da önümüzde vergi dolu günler olduğuna işaret ediyor. Zaten gelir vergisi dilimlerinde bir iyileştirme yapılması bekleniyordu ancak hiç ses çıkmadı." 

Konuyu Independent Türkçe'ye değerlendiren Gelecek Partisi Ekonomi Politikaları Başkanı Kerim Rota ise KKM'nin 2021'in sonlarında ilk çıkarıldığını 2022'nin sonlarında bitirilmek üzere planlandığını hatırlattı. 

Yani bir yıllık ekonomik bir tercih olduğunun hem Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hem de eski Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati tarafından dile getirildiğini anımsatan Rota, "O günkü amaçları faizleri artırmadan kuru kontrol edebilecek bir icraattı" dedi. 

"Ne enflasyonla mücadele edildi ne de kur istikrarı sağlandı"

2022'nin geride kaldığını bunun 2023'ün sonuna kadar uzatıldığını dile getiren Rota, "Muhtemelen 2023'ün sonunda da bitirilmeyecek. Çünkü gittikçe kar topu gibi büyüyor. Sonuçta insanların, piyasadaki kur riskine, devletin üstüne yükleyen bir yapı bu" diye konuştu.

Kerim Rota / Fotoğraf: AA

Bu yapıdan kurtulmanın yolunun istikrarlı bir enflasyonla mücadele ve istikrarlı bir kuru yakalayabilmekten geçtiğinin altını çizen Rota, "Maalesef son 1,5 senedir bu istikrar hiçbir zaman olamadı. Yani ne enflasyon ile mücadele edilebildi ne de kur istikrarı sağlanabildi" yorumunu yaptı.

"Demek ki KKM 2024'te de bizlerle birlikte olacak"

"Kur ve enflasyon ile gerçek bir mücadeleye geçildiği noktada KKM hesaplarının tasfiyesi zaman içinde mümkün ve kolay" diyen Kerim Rota sözlerini şu şekilde tamamladı: 

Kur son 1-2 ayda yüzde 30 artarsa, insanlar bu hesaplardan çıkıp Türk lirasına kaymazlar. İnsanları TL'ye özendirecek şey, kurun istikrarlı olması ve enflasyonla ciddi bir mücadele mesajının verilmesidir. Şu anda bu ikisi de olmadığı için bu devam edecek gibi görünüyor. Ne zamana kadar bu olmayacak, bence Mehmet Şimşek ve ekibinin enflasyonla ciddi bir mücadele yapmayacağı şimdiden netleşti. Demek ki KKM 2024'te de bizlerle birlikte olacak."

"KKM'ye son verilirse buradaki para dövize gider"

Ekonomist Alaattin Aktaş göre ise döviz kuru arttığı sürece KKM Türk insanın hayatında yer almaya devam edecek. 

"KKM'den kurtuluş yok" yorumunu yapan Aktaş, "Artış durdurulamadığı ya da duracağı algısı pekişmediği sürece bundan çıkış söz konusu değil" ifadelerini kullandı.

KKM'de parası olan ve kendini kurun getirisine endekslemiş olanlara "al kardeşim paranı ve git" denilemeyeceğine işaret eden Aktaş, "Bu kişi nereye gidebilir. Elbette dövize yönelir. Peki KKM'den çıkacak paranın hepsi dövize giderse Türkiye bunu karşılayabilir mi? Tabii ki karşılayamaz" diye konuştu.

Alaattin Aktaş / Fotoğraf: Twitter

"KKM pimi çekilmiş bombadır"

"Tek bir durumda vatandaşlar dövize gitmeyebilir" değerlendirmesinde bulunan Aktaş, "Kur 3-5 artmıyor ve aratacağına ilişkin hiçbir emare yoksa ve Türkiye'nin döviz fazlası varsa o zaman durum değişebilir. Dolayısıyla bu olmadığı sürece insanlar dövize yönelecektir" dedi.

Hükümetin vatandaşın dövize yönelmesini istemediğini dile getiren Alaattin Aktaş, "Mevcut şartlara göre KKM bitmez. Bu pimi çekilmiş bombadır. Daha önce de uyarmıştım. Pimi çekilmiş ve devletin kucağına bırakılmış bombadan kurtuluş zordur. Devlet bu yükün altından kalkar ama maliyeti ağır olur" tespitini yaptı.