Askeri literatüre iz bırakmış isimlerin en bilineni Prusyalı General Carl von Clausewitz, "genişletilmiş bir düelloya" benzettiği savaşın özünü şu sözle açıklar: "Düşmana, iradeyi kabule zorlamak için kuvvet kullanımı."

Kabileler arasındaki savaşlar, yıllar geçtikçe ve dönemler değiştikçe biçim değiştirdi. 

Uzmanlar buna "savaşın değişen karakteri" diyor. 

Bugünün savaşlarında artık "hibrit" bir karakter var. 

Bu savaş türünde, nizami ya da gayri nizami bütün unsurların bir ahenk içinde kullanılması gerekiyor.

O enstrümanlardan biri de özel askeri şirketler ya da paralı savaşçılar. 

Hibrit savaş, her ne kadar kullanılan yöntemler bakımından eski olsa da yeni bir kavram. 

Libya'daki Wagner savaşçıları

Savaşın enstrümanı ana aktör oldu

Rusya'nın hibrit savaş stratejisinde kullandığı Wagner isimli özel askeri şirket Rusya Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı'na isyan ederek başkent Moskova'ya yürümeye teşebbüs etti.

Bu durum dünyanın alarm durumuna geçmesine neden oldu.

Kriz, bir ateş topuna dönmeden çözülse de gerginlik hala devam ediyor. 

Hibrit savaş araçları aslında tarih boyunca "işverenlerine" benzer sorunlar çıkardı.

"Başıbozuklardan bu yana aynısı oluyor"

Doç. Dr. Emrah Özdemir'e göre geçmişten bu yana paralı savaşçılıkta sıkıntılar var.

"Siz çok para veriyorsunuz diye bu adamları kolaylıkla savaşa sokamıyorsunuz" diyen Özdemir, "Bu, Orta Çağ'dan itibaren böyle. Tarihsel süreçte benzer temayül, bizim kitaplarda bahsettiğimiz 'başıbozuklardan' tutun günümüze kadar özel görevler atfedilen unsurların hepsinde oluyor. 'Biz yükün ağırlığını çekiyoruz, kayıplar veriyoruz ancak hak ettiğimiz değeri görmüyoruz' psikolojisi sürekli gelişiyor. Bu, kaçınılmaz olarak Rusya'da da ortaya çıktı" şeklinde konuştu.  

Doç. Dr. Emrah Özdemir

Wagner'in kurucusu Yevgeniy Prigojin'in birlik komutanlığı yapabilecek bir karakterde olmadığını kaydeden Özdemir, "Daha çok şirket yöneticisi, amiyane tabirle 'esnaf' bir karakter. Ancak 'Rusya'nın gerçek kahramanı biziz, bizi en kötü yerlere sokuyorsunuz ama bunun karşılığını alamıyoruz' şeklinde bir meşrulaştırması var. Aynısını tarihsel süreçte de görüyoruz. Ya ayaklanırlar ya da fazla güç atfettiğiniz zaman o gücü istismar etme yoluna giderler" ifadelerini kullandı.

İşler zora girdiği zaman ya da ağır kayıplar verildiğinde paralı askerlerin cepheyi terk etmeye başladıklarını anlatan Özdemir, "Her ne kadar Prigojin'in söylemleri vatanseverlik üzerine kurulu olsa da vatanperverlik saikiyle hareket ettiklerini düşünmüyorum. Bunlar vakti zamanında bir şekilde askerlikle iştigal etmişler ama daha sonrasında şahsi rahatları ya da para kazanma hırsları basmış insanlar. Her türlü orduda varlar. Orduda görev yapıp daha sonra bu işe girenler var" değerlendirmesinde bulundu.

"Özel askeri şirketler bağımsızlaştı"

Paralı askerlerin emir komuta ya da harekat icrası gibi konularda çok güvenilir olmadıklarını düşündüğünü aktaran Özdemir, "Ancak kendi askerini sahaya indirip kayıp vermek bugün hiçbir hükümet tarafından arzu edilen bir durum değil. Vazgeçilebileceğini sanmıyorum. Siz vazgeçseniz dahi uluslararası hukukta bu insanları kontrol altına alabilecek bir mekanizma yok ve bu unsurlar bağımsızlaşmaya başladı. Uluslararası şirketlerin oluşturduğu yapılar var. Ekonomik anlamda güçlü karakterlerin artık özel askeri şirketleri var. Bunları ortadan kaldırmak çok kolay olmayacaktır" diyen Özdemir şöyle devam etti:

"Ancak bundan sonra Putin'in Wagner'e yaptığı gibi sistemi onların üzerine kurmak yerine daha itidalli davranılacağını düşünüyorum. Ama resmi orduların sokulamayacağı yerlerde bu yapılar yine görev yapacaktır. Tamamen vazgeçilmez ama daha kontrollü gidilir. Rusya, Ukrayna'da kullanacak asker bulamıyor. ABD Irak ya da Afganistan'a kendi ordusundan 100 bin kişi göndermeye kalksa buna hiç kimsenin razı olmayacağı net. Önümüzdeki süreçte yerel unsurlar, YPG'nin kullanımı gibi faaliyetlere daha fazla ağırlık verilebilir." 

"Önünü-arkasını kimsenin aramadığı insanlar ölür ve konuyu kapatırsınız"

Sinan Köroğlu, Türk Hava Kuvvetleri'nde görev yaptıktan sonra emekli oldu. 20 yıldan bu yana uluslararası özel güvenlik hizmeti veren Köroğlu, denizaşırı ülkelerde görev yaptı. 

Paralı askerlerinin temelinin milattan önce 57 yılına kadar dayandığını belirten Köroğlu, "Roma İmparatorluğu'nda lejyonlar vardır. Sezar bir tercih yapmak ister ve bu tercihini iç savaş çıkarmak yönünde kullanır. Ve paralı askerlerden oluşan 13. lejyon, Rubicon Nehri'ni geçerek iç savaş başlatır. 20. yüzyılda Fransa'da yabancı lejyon paraşüt birliği ayaklanıyor ve Paris'e yürümek isterler. Yani bugün Rusya'da olanların benzerine tarihte de karşılaşıyoruz" dedi. 

Sinan Köroğlu  / Fotoğraf: Kapadokya Üniversitesi

Özel askeri şirketlerin, ordu gönderilemeyeceği, bayrak dalgalandırılamayacağı, silah ya da teçhizatlardaki sembollerle mevzubahis bölgede "cirit atılamayacağı" durumlarda kullanıldığını vurgulayan Köroğlu, "Rusya tarafından görevlendirilmiş, ona şirket kurması yönünde bir talimat verilmiş ve bu işi sürdürmesi talep edilmiş olması başka bir konu ama Wagner'in Libya'daki varlığı sorgulanmadı. 'Bir şirket, kontrat yapmış orada bulunuyor' dendi. Suriye'deki mevcudiyetleri de aynıdır. Wagner'in bir konvoyu ABD tarafından vuruldu ve 200'e yakın mensubu öldü. Ama Rusya kamuoyu bunu konuşmadı. Böyle de bir kolaylığı vardır bu faaliyetin. Askeriniz ölmez, önünü arkasını kimsenin aramadığı insanlar ölür ve siz konuyu kapatırsınız" yorumunu yaptı.

"Batı'da ordularla şirketler arasındaki bağ sağlıklı tesis edildi"

Wagner mensuplarının sayısının 4 ila 5 bin aralığında olduğunu söyleyen Köroğlu, "Rusya'daki cezaevlerini dolaşarak adam topladı ve sayısı bir miktar arttı. Bu mevcudun bir kısmının muharebeler esnasında zayi olduğu da malum. Geride kalanlarla Rusya Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı'na 2 ay önceden beri sitem ettiğini tüm dünya biliyor. Aynı sitemi Ramazan Kadirov'un kontratlı Çeçen birlikleri de yaptı. Dimitri Peskov'a 'Oğlunuz barlarda eğleniyor, biz savaşıyoruz' dediğini, savaşın yöntemleriyle ilgili yetkilileri eleştirdiğini de biliyoruz. Ama Kadirov, Moskova'ya yürümedi. Prigojin'in büyük hatası Moskova'ya yürüme teşebbüsüdür" şeklinde konuştu.

Özel Askeri Şirketlerin Ruslara özgü olmadığını hatırlatan Köroğlu, "İngilizler de kullanır, ABD'liler seve seve kullanır. Ama onlar ordularıyla bu şirketler arasındaki bağı sağlıklı şekilde tesis etmişlerdir. Aradaki fark budur" dedi.

Wagner, Suriye'de de savaştı

"Ülkeye çekince ağır silahlardan arındırmanız gerekir"

Wagner'in bu ölçüde güçlenmesinin yaratacağı problemleri Rus devletinin görüp görmediği sorusunu yanıtlayan Köroğlu, "Savaşın ön cephesinde faydalandığınız bir yapı var. Bu yapı sizin nam ve hesabınıza harp ediyor. Harp ederken elbette teçhizat gereksinimlerini sağlama yükümlülüğü var devletin. Ama ilgili birliği ülke topraklarına dinlensinler diye geri çekerken arındırmanız gerekir. Hata burada olmuştur. Kamplarını muhafaza edecek teçhizatı bırakırsınız ama ağır silahtan arındırırsınız ve sonraki hedefi belirlerseniz. Güçlendirmediğiniz yapıdan sizin adınıza savaşmanızı bekleyemezsiniz" görüşünü paylaştı.

"Devletler özel askeri şirketleri kullanmaktan vazgeçer mi" sorusuna "Ders alacaklar ama kullanmaya devam edecekler. Milattan önce başlayıp bugüne kadar süren bu geleneği nerede durduracağız" şeklinde yanıtlayan Sinan Köroğlu, şunları söyledi:

"Ülkeler, menfaatleri başka bir ülkenin sınırları içinde korumayı hep ister. Bunu ordunuz vasıtasıyla yapamayacağınıza göre, dikkat çekmemesi, tepki oluşturmaması, birilerinin size parmak sallamaması için bunlardan faydalanmanız gerekir. Mevcudiyetiniz ispat edilmemekle beraber kabul edilir. İran'ın özel askeri şirketi yok ama Kudüs Gücü var, Haşdi Şabi'si, Lübnan'da Hizbullah'ı var. Bunları sürekli teçhiz ediyor ve sahaya sürüyor. Ukrayna'nın Azov'u var, milliyetçi duygulardan arınmış olsalar paralı asker olarak görebiliriz."