Şanlıurfa'nın kimi köylerinde dünden bugüne süren yasa dışı alışkanlık: Başkasının yerine oy kullanmak

Her seçim döneminde kendinden en çok söz ettiren illerin başında Türkiye'nin tarım merkezlerinden Şanlıurfa geliyor.

Köklü bir tarihe ve kalabalık bir nüfusa sahip Şanlıurfa'nın tamamında olmasa bile kimi aşiret köylerinde her seçimde bazı kişiler, aşiretin ya da köyün diğer mensupları adına da oy kullanıyor. Bu oylar genellikle tek bir partiye gidiyor.

Son seçimde de bu iddialar eksik olmadı. Tabii ki bunları engellemeye yönelik girişimler de kimi zaman gerilimle sonuçlanabiliyor.

Örneğin 28 Mayıs Pazar günü düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turu için Şanlıurfa'daki oy verme sürecini takip amacıyla bu şehre gelen Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili Ali Şeker, Eyyübiye Karaali Mahallesi'nde kadınların yerine oy kullanımına karşı çıktığı için bir grubun saldırısına uğrayarak tartaklandı.

Yıllardan beri süren alışkanlık azalarak da olsa sürüyor

Peki neden başkasının yerine oy kullanma iddiaları özellikle Şanlıurfa'da her seçimde daha çok görülüyor?

Aslında bu Şanlıurfa'nın kimi köylerinde geçmişten beri süren ve adeta gelenekselleşmiş bir alışkanlıktan kaynaklanıyor.

Aşiret kültürünün diğer illere göre halen daha canlı olduğu kentin kimi köylerinde aynı aşirete mensup diğer köylüler adına bir veya birkaç kişinin oy atması azalsa da sürüyor.

Doç. Dr. Vahap Uluç / Fotoğraf: Independent Türkçe

"Daha çok Arap aşiretlerinde görülüyor"

Her seçimde gündem olan bu konuyu Şanlıurfa'da yaşayan ve DEMOS Kamuoyu Araştırma Şirketi kurucularından Doç. Dr. Vahap Uluç'a sorduk.

Uluç, 2005'te Şanlıurfa ve Mardin yöresinde başkasının yerine oy verme olaylarının görüldüğü aşiretlerde siyasal katılımı doktora tezi olarak araştırdı.

Başkasının yerine oy verilmesi geçmişe göre azalsa da bazı köylerde kısmen sürdüğüne işaret eten Uluç, "Bu alışkanlık daha çok Şanlıurfa'nın Harran, Akçakale, Eyyübiye ilçelerindeki kimi Arap aşiretleri arasında görülüyor" dedi.

Şanlıurfa, halen geleneklerin güçlü olduğu bir il. Özellikle köylerde gelenekler daha canlı yaşanıyor

"Aşiretin erkeklerinin yüzde 12'si, kadınların yüzde 40'ı "Oyu benim yerime başkası verir" dedi"

2005 yılındaki araştırmasında Mardin'deki Kikan aşiretinin siyasal katılımına baktığında erkeklerin yüzde 12'si ile kadınların yüzde 40'ının "Oyu benim yerime başkası kullanır" dediğini aktaran Uluç, "Bayağı yüksek bir orandı aslında. Ancak kamuoyunun bu konuya dikkati ve müşahitlerden gelen itirazlar nedeniyle oranlar gittikçe düşüyor" ifadelerini kullandı. 

Başkasının yerine oy vermenin belli bir parti seçmenine özgü olmadığını söyleyen Uluç, "Bu alışkanlığa sahip aşiret ya da topluluk AK Parti, CHP ya da başka bir partiye oy vermeye karar vermişse aynı şekilde davranır" diye konuştu.

"Bölgede yaşanan toplu oy kullanımı değil, başkası adına oy kullanımı"

Uluç, burada bir ayrıntıya da dikkat çekiyor. Şanlıurfa'daki bu tür olaylar medyaya çoğunlukla toplu oy kullanımı olarak yansıtılsa bile olan bitenin başkasının yerine oy vermek olduğunu vurgulayarak şöyle devam etti:

Toplu oy verme biçimiyle başkasının yerine oy verme aynı şey değildir. Toplu oy verme seçmenin bir parti ya da adaya oy verme yönünde yönlendirilmesidir. Başkasının yerine oy vermede ise seçmenin oyunu kendisi yerine başkası kullanır. Genelde o topluluğun kaç oyu varsa hepsini tek bir kişi kullanır ve yasa dışıdır. Bizim ülkede özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri için toplu oy verme dedikleri şey başkasının yerine oy verme dediğimiz olaydır." 

Başkası adına oy verme yasa dışı bir işlem

"Kadınlar adına akrabaları olan erkekler oy atıyor"

Şanlıurfa'daki köylerde en çok kadınlar adına başkaları özellikle de akrabaları olan erkekler oy atıyor.

Bunun halen bazı aşiretlerde kadınların toplum içine karışmasına yönelik bakış açısından kaynaklandığına işaret eden Uluç, başkasının adına oy kullanma alışkanlığının bir nedeninin de herkesin oy vermesi durumunda özellikle gençlerin aşiretin tavrı dışındaki adaylara ve partilere yönelmesinin önünü kesmek olduğunu belirtti.

Doç. Dr. Vahap Uluç son olarak bölgedeki yerel ilişkilerden dolayı kimi kamu görevlilerinin ve parti müşahitlerinin de başkasının adına oy verilmesine fazlaca itiraz etmediğini sözlerine ekledi.