Sosyal Güvenlik Sistemi içerisinde hem işverenlerin hem de çalışanların bilmeleri gereken, sorumluluk ve haklarımızın neler olduğunu Independent Türkçe okurları için ele aldık.

Kimler 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının a bendi kapsamında sigortalıdır?

Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar bu kapsamda sigortalı sayılmaktadır.

Hizmet akdi ne demektir?

Hizmet akdi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmeyi ifade etmektedir.

Hizmet akdi hangi şartlarda oluşur?

Hizmet akdinin varlığından söz edilebilmesi için işçinin işverenin emir ve görüşleri doğrultusunda işverenin gösterdiği yerde belirli ya da belirsiz sürede çalışması ve bunun karşılığında da işverenden ücret alması gerekmektedir.

Profesyonel sporcular sigortalı sayılırlar mı?

Herhangi bir spor dalını kendisine meslek edinen ve bundan kazanç sağlayan kişilere profesyonel sporcu denilmektedir. Bu kişiler Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalı sayılmaktadırlar.

Avukat ve noterlerin sigortalılıkları ne şekilde olmaktadır?

1 Ekim 2008 tarihinden önce ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı sayıldıklarından, 1 Ekim 2008 tarihinden önce 506 sayılı Kanunun mülga 86’ncı maddesi kapsamında prim ödeyen avukat ve noterlerden gelir vergisi mükellefi olanların sigortalılıkları 1 Ekim 2008 tarihi itibariyle devam ettirilmiştir.

Avukatlardan gelir vergisi mükellefi olmayanların sigortalılıkları ise 1 Ekim 2008 tarihi itibariyle isteğe bağlı sigorta kapsamında devam ettirilmiş olup, isteğe bağlı sigortaya devam etmek istemeyenlerin bulunması halinde alınacak dilekçeye istinaden sigortalılıkları 30 Eylül 2008 tarihi itibari ile sona erdirilmiştir.

Köy korucuları sigortalı olabilir mi?

Geçici köy korucusu olarak çalıştırılanlar hakkında kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına ilişkin hükümler uygulanmadığından, bunlar Kanun kapsamında sigortalı sayılmamaktadırlar. Ancak köy korucusu veya geçici köy korucusu olanlardan, Kanuna tabi olabilecek nitelikte çalışması olanlar yani adlarına kısa ve uzun vade sigorta primi ödenen kişiler sigortalı olabilmektedirler. Yine bu kişililer isteğe bağlı sigortalı da olabilirler.

İŞKUR kursiyerleri sigortalı sayılırlar mı?

Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler 2008 yılı Ekim ayı başından itibaren sigortalı sayılmışlardır. Bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile bunlardan bakmakla yükümlü olunan kişi durumunda olmayanlar hakkında ise ayrıca genel sağlık sigortası hükümleri uygulanmaktadır. İŞKUR Kursiyerleri 4/a kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar.

Sosyal Güvenlik Sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerin yanlarında çalıştırdıkları Türk işçileri sigortalı sayılırlar mı?

1 Ekim 2008 tarihinden itibaren ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçiler hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanmaktır. Bu sigortalılar 4/a kapsamında sigortalı sayılmaktadırlar. Bunların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak istemeleri halinde isteğe bağlı sigortalı olmalarına imkân sağlanmıştır. Bu kişilerin isteğe bağlı sigortalılıkları 4/b bendi kapsamında değerlendirilmiştir.

İşverenler çalıştırdıkları veya çalıştıracakları kişileri en geç ne zaman kuruma bildirmek zorundadır?

5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdine tabi sigortalı sayılanlar, çalışmaya, mesleki eğitime veya staja başladıkları tarihten en geç bir gün önce Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde yer alan “Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi” ile işverenleri tarafından Kuruma bildirilirler.

İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için işe giriş bildirgesi en geç ne zaman kuruma verilebilir?

İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin işverenleri tarafından en geç sigortalıların çalışmaya başladığı gün Kuruma verilmesi gerekmektedir.

Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarında sefer esnasında işe başlatılan sigortalılar kuruma en geç ne zaman bildirilebilirler?

Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında işe alınan sigortalıların çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir aylık süre içerisinde kuruma bildirilmeleri gerekmektedir.

İlk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe başlatılacak sigortalıların bildirimi ne zaman yapılabilir?

Kuruma ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerlerinde, sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde işe alınacakların sigortalı işe giriş bildirgesi en geç işyerinin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde verilmesi gerekmektedir.

Sigortalıların kendilerini kuruma bildirmesi mümkün müdür?

4/a kapsamında çalışan sigortalılar, çalışmaya başladıklarını, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde, sigortalı bildirim belgesi (EK-9) ile doğrudan veya internet ya da benzeri ortamda Kuruma bildirebilirler.

4/a kapsamında sigortalılık ne zaman sona erer?

Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalıların sigortalılıkları hizmet akdinin sona erdiği tarihten itibaren sona ermektedir.

Sigortalı işten ayrılış bildirgesi ne zaman verilir?

Sigortalılığı bu şekilde sona eren kişiler için işverenlerin işten ayrılış tarihini takip eden on gün içinde Kuruma sigortalı işten ayrılış bildirgesi (EK-10) ile bildirilmeleri gerekmektedir.

Borçlanılacak süreler nelerdir?

Sosyal Güvenlik sistemimiz içinde 15 adet farklı borçlanma türü vardır:

1. Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4’üncü madde kapsamındaki sigortalı kadının doğumdan sonra geçen prim ödemeden geçirdikleri süreler
2. Er veya erbaş olarak silah altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri
3. 4 c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri (süre sınırı olmaksızın)
4. Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri
5. Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri (en fazla 1 yıl)
6. Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri (4/c hariç- bu sürede prim bildirildiği için)
7. Grev ve lokavtta geçen süreleri
8. Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri
9. Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri
10. Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri (25/2/2011’den sonraki)
11. 1416 sayılı Kanuna uyarınca yurtdışında geçen öğrenim süreleri
12. 5510 md. 46 kapsamında borçlanma; fakülte veya yüksekokullarda kendi hesabına okuduktan sonra subay veya astsubay naspedilenler ile polis memuru veya komiser yardımcısı olarak atananların başarılı öğrenim süreleri
13. Polis Akademisi ile fakülte ve yüksekokullarda Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okuyan veya kendi hesabına okumakta iken Emniyet Genel Müdürlüğü hesabına okumaya devam eden öğrencilerden Emniyet Hizmetleri Sınıfında Kanunun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının c) bendi kapsamında çalışacak olanlar ile Emniyet Hizmetleri Sınıfında 4’üncü maddenin birinci fıkrasının c) bendi kapsamında çalışmakta olanların, bahse konu okullarda geçen başarılı eğitim süreleri.
14. Uzman ve usta öğreticilikte geçen süreler
15. 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu kapsamında tutuklanan veya gözaltına alınanlardan beraat edenlerin tutukluluk ve gözaltında geçen süreler.

Ev hizmetlerinde çalışanlar sigortalı sayılırlar mı?  

Mülga 506 sayılı kanuna göre ev hizmetlerinde ücretle ve sürekli olarak çalışanlar 24 Kasım 1977 tarihinden itibaren sigortalı sayılırken, ev hizmetlerinde ücretsiz ve süreksiz çalışanlar sigortalı sayılmamışlardır.

1 Nisan 2015 tarihinden sonra ev hizmetlerinde çalışanların sigortalılıkları ne şekilde sağlanmaktadır?

5510 sayılı Kanuna 6552 sayılı Kanunla eklenen ek 9’uncu madde ile ev hizmetlerinde çalışma için sürekli ve süreksiz çalışma ayrımı kaldırılmıştır. 1 Nisan 2015 tarihinden itibaren 10 günden az ve 10 günden fazla çalışanlar yönünden iki sigortalılık belirlenmiştir.

Ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışanlar hangi kapsamda sigortalı sayılırlar?

Ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışanlar iş kazası ve meslek hastalığı yönünden 4/a kapsamında sigortalı sayılmakta, bu kişilerin primleri, çalıştıran kişi tarafından ödenmektedir.

Ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışanlar isterlerse uzun vade ve genel sağlık sigortası primi ödeyebilirler mi?

Ev hizmetlerinde ayda 10 günden az çalışan sigortalılar isterlerse takip eden ayın sonuna kadar uzun vade ve genel sağlık sigortası primi ödeyebilirler.

Sorularınız için: [email protected]