İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, ‘2015 nükleer anlaşmasını’ yeniden canlandırmayı amaçlayan görüşmelerin, ülkesinin “Kırmızı çizgilerine riayet edilmesi halinde yeni bir aşamaya gireceğini” söyledi. İsrail ise ‘nükleer anlaşmanın’ Avrupalı taraflarını, “İran’ın oyalama taktiklerine karşı çıkan ve daha fazla taviz verilmeyeceğini gösteren net bir mesaj vermeye” çağırdı.
Tahran'da, Avrupa Birliği koordinatörünün ‘nükleer müzakereleri sonuçlandırmak için’ sunduğu ‘nihai metinle’ ilgili İran tarafından verilen tekliflere bir yanıt verilmesi beklentisi oluştu.
Umman Dışişleri Bakanı Bedr bin Hamed el-Busaidi ile telefonda görüşen Abdullahiyan, Avrupa Birliği tarafından sunulan ‘taslak anlaşma metnine’ ülkesinin verdiği yanıta karşılık ABD'nin görüş beyan etmesini beklediklerini belirterek, “İyi ve kalıcı bir anlaşmaya varma hususunda ciddi ve iyi niyetliyiz. ABD'nin görüşlerini aldıktan sonra İran'ın ekonomik çıkarlarının sağlanması ve kırmızı çizgilerine riayet edilmesi halinde, Viyana'da yeni bir aşamaya gireceğiz. Her konuda anlaşma sağlanıncaya kadar, iyi ve kalıcı bir anlaşmaya varma konusunda kesin olarak bir şey söylenemez" dedi.
İran Dışişleri Bakanlığı’nın açıklamasına göre Abdullahiyan, İran'a karşı uygulanan yaptırımların iptal edilmesi için Umman'ın yapıcı bir rol üstlendiğini belirterek, müzakere taraflarının görüşlerini birbirine yaklaştırma çabalarından dolayı mevkidaşına teşekkür etti. Ummanlı Bakan Busaidi ise tüm tarafların ortak iş birliğiyle, Viyana'daki müzakerelerden tatmin edici bir sonuç çıkmasını umduğunu ifade etti.
Umman Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Abdullahiyan ve Busaidi’nin telefon görüşmesinde ikili ilişkilerin ve nükleer müzakere sürecinin ele alındığı kaydedildi. Umman Dışişleri’nden dün akşam saatlerinde yapılan açıklamada, Bakan Busaidi’nin ABD'nin İran Özel Temsilcisi Robert Malley ile telefon görüşmesi gerçekleştirdiği belirtildi. Görüşmenin ana gündeminin nükleer müzakerelerin seyriyle ilgili olduğu ifade edildi.
Tahran, Avrupa Birliği’nin oluşturduğu ‘nükleer müzakerelerle’ ilgili nihai anlaşma taslağına pazartesi günü kendi tekliflerini içeren bir yanıt verdi. Bu yanıtın ardından İranlı yetkililer üst üste ‘nükleer anlaşma’ konulu toplantılar düzenledi. İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani, Dışişleri Hüseyin Emir Abdullahiyan ve ‘nükleer müzakere heyetinin başkanı’ Ali Bakıri Kani, İranlı milletvekilleri ile bir araya gelerek nükleer müzakerelerle ilgili gelişmelere dair ayrıntılı bilgi paylaşımında bulundu. Şemhani başkanlığındaki ‘nükleer dosya’ ile ilgili olan yetkililer Meclis’teki Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu üyeleriyle de kapalı toplantılar düzenledi.
Öte yandan Avrupa Birliği ve ABD, 'nihai metinle’ ilgili Tahran'ın verdiği yanıtı incelediklerini duyurdu ancak başka bir ayrıntıya yer vermedi. İranlı Milletvekili Muhammed Reşidi, Ferhihtigan gazetesine yaptığı açıklamada, İran nükleer müzakere ekibinin ‘Avrupa-Amerika taslağıyla’ ilgili bazı çekinceleri olduğunu ve bu mülahazalarını karşı tarafa ilettiğini belirtti. Reşidi, “Şimdi karşı tarafın yanıtlarını bekliyoruz, sorunlar çözülür ve İran’ın çıkarları sağlanarak yaptırımlar kaldırılırsa, İranlı müzakereciler kesinlikle anlaşmaya doğru ilerleyecektir” ifadesini kullandı.
Şemhani ve Abdullahiyan’ın katıldığı ‘meclis toplantılarının’ ardından açıklama yapan diğer milletvekilleri de benzer şeyler söyledi. İran güvence talebinde ısrar ediyor ve yaptırımların kaldırılacağını doğrulamak istiyor. Viyana’daki son görüşmelerle ilgili bilgi veren bir Avrupalı diplomat, Tahran’ın Devrim Muhafızları Ordusu’nun, ABD’nin ‘yabancı terör listesinden’ kaldırılması talebinin şu anda gündemde olmadığını söyledi. Ancak Reuters haber ajansına açıklamada bulunan üst düzey İranlı bir yetkili, ‘Devrim Muhafızları Ordusu’na yönelik yaptırımların aşamalı olarak kaldırılması gibi tekliflerin gündemde’ olduğunu belirtmişti. İran ayrıca nihai bir anlaşma sağlanabilmesi için Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın daha önce bildirmediği bölgelerde izine rastlanan uranyum parçacıklarıyla ilgili ‘siyasi’ soruşturmalarını sonlandırmasını istiyor. İran’ın bu talebi son dönemlerdeki anlaşmazlık hususlarının başında geliyor. Geçtiğimiz hafta BBC’ye açıklamada bulunan İran nükleer müzakere heyeti üyesi Muhammed Merendi, İran'ın, gelecekte ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilmesinin maliyetlerini artırmak istediğini söyledi.
Wall Street Journal gazetesi, İran’ın yeniden, ABD'nin anlaşmaya dönerek tüm yaptırımları kaldırmasını ve hiçbir başkanın anlaşmadan tekrar ayrılmayacağına dair güvence vermesini talep ettiğini iddia etti. Batılı diplomatların endişeli olduğunu aktaran gazete, İran’ın esneklik göstermemesi durumunda ‘nükleer anlaşmanın’ imzalanmama ihtimali olduğuna dikkat çekti.
Bu arada İsrail Başbakanı Yair Lapid ile Almanya Başbakanı Olaf Scholz telefonda görüştü. Alınan bilgiye göre Lapid, ülkesinin İran ile nükleer anlaşmaya geri dönülmesine karşı olduğunu yineledi ve Avrupalı taraflardan, “İran’a daha fazla taviz verilmemesini, ayrıca İran’ın oyalama ve zaman kazanma taktiklerine karşı net bir tutum sergilenmesini” talep etti.
İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) daimî üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) arasında 2015'te Kapsamlı Ortak Eylem Planı olarak adlandırılan bir anlaşma imzalanmıştı. Washington Başkan Donald Trump döneminde 2018 yılında anlaşmadan tek taraflı çekilerek, İran'a yeniden yaptırım uygulamaya başladı. Bunun üzerine Tahran anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak durdurdu.
Anlaşmanın yeniden uygulanmasını sağlama ve ABD'nin anlaşmaya dönüşü için Nisan 2021'den beri Avrupa Birliğinin (AB) koordinatörlüğünde Viyana'da yapılan müzakereler sonucunda ortaya çıkan ‘nihai metin’ geçtiğimiz haftalarda İran, ABD ve diğer katılımcılara gönderildi. Washington, Tahran'ın anlaşmadaki taahhütlerine geri dönmesini, İran ise ABD'nin anlaşmaya dönerek tüm yaptırımları kaldırmasını ve anlaşmadan tekrar ayrılmayacağına dair güvence vermesini talep ediyor. İran ayrıca nihai anlaşma için nükleer programıyla ilgili Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın ‘siyasi’ olarak nitelendirdiği soruşturmalarını sonlandırmasını istiyor.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.
Şarku'l Avsat
