Bir iki aydır ev arıyordum ama artık yıldım... Emlakçıya söylediğim kriterler 4,000-6,000 lira arası, 1+1 2+1 daireler. Emlakçılar bana gülüyorlar, böyle bir ev yok diye.

Ceren Tabak, İstanbul’da asgari ücret ve prim ile çalışan bir yoga hocası. İstinye’deki evinden taşınmayı planlayan Tabak, tek başına kirasını karşılayamayacağını ve ancak bir arkadaşıyla ortak eve çıkabileceğini belirtiyor:

Bu kira seviyelerini karşılayabilmek için sadece evde durup, başka hiçbir şeye para harcamamam gerekiyor. Asgari ücret 4,200 lira civarında. Mümkün değil.

TÜİK'e göre kira artışı yıllık yüzde 19,7

Tüketici enflasyonu Mart ayında yüzde 61 artışla son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaşırken; TÜİK ölçümlemesine göre kiralardaki yıllık artış oranı ise yüzde 19.7 oldu.

TÜFE üzerinde yüzde 4.44 ile en yüksek ağırlığa sahip ikinci kalem konumundaki kiraların Türkiye genelindeki ortalaması da TÜİK verilerine göre 1,381 lira olarak gerçekleşti.

Ancak kiralık ilanları üzerinden yapılan hesaplamalar ve sektör temsilcileri kira artış oranlarının İstanbul ve Ankara başta olmak üzere yıllık yüzde 100'ün üzerine çıktığına işaret ederken büyükşehirlerdeki kira ortalamaları da asgari ücretin çoktan üzerine çıkmış durumda.

Emlak portalı Emlakjet'in CEO'su Tolga İdikat, emlak ilanlarından oluşan veri tabanları üzerinden elde ettikleri verilere göre, Mart ayında Türkiye genelinde yıllık kira artış oranının yüzde 95.48, kira ortalamasının ise 3,746 TL olduğunu belirtti.

İdikat, İstanbul özelinde ise ortalama kira bedelinin 6,116 TL'ye, yıllık artış oranının da yüzde 133'e çıktığına dikkat çekti.

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'nin (BETAM) sahibinden.com verileri üzerinden yaptığı son ölçümlemeye göre ise, Şubat itibarıyla Türkiye genelinde ortalama kiralık konut fiyatlarındaki artış yüzde 84.2 seviyesinde.

BETAM, yıllık kira artış oranını İstanbul'da yüzde 112.3, Ankara'da da yüzde 106.7 ölçüyor.

Evden çıkmak zorunda kalan kiracılar

Sert yükselen kiralar özellikle yeni kiracılar için daha yıpratıcı olsa da, evlerini daha yüksek fiyattan kiraya vermek isteyen ev sahipleri nedeniyle evlerini boşaltmak zorunda kalan çok sayıda kiracı da zor durumda.

Ev sahibinin evden çıkmasını istediği kiracılardan biri de İstanbul Çekmeköy'de oturan halkla ilişkiler uzmanı Ayfer Aydın.

"Daha Eylül'de kiraya zam yapmıştık. Ocak ayında ev sahibi 'akrabam gelecek, çıkın' demeye başladı" diyen Aydın, ev sahibinin yeğeninin geleceğini belirterek evi boşaltmalarını istediğini söyledi.

Aydın, "3+1 dairemiz için 2,500 lira ödüyorduk. Taşınmak için başka ev baktık ancak 7-8 bin liranın altında kiralık ev yok. Fiyatlar aldı başını gitti" dedi ve ekledi:

Hesapladığımızda aylık gelirimizin yaklaşık altıda birini kiraya harcıyorduk. Ancak şu anda bu fiyatlar maaş zamlarımıza rağmen gelirimizin üçte birden fazlasının kiraya gitmesi demek.

Emlakjet'ten İdikat, portal veri tabanı üzerinden yaptıkları karşılaştırmaya göre, 2020'de hanehalkı gelirinin ortalama yüzde 47'si kiraya giderken, şu anda bunun yüzde 61'e çıktığına işaret etti.

CHP İstanbul Milletvekili Özgür Karabat dün Twitter'dan yaptığı açıklamada önlem alınmadığı takdirde kiralık ve satılık konut fiyatlarının kısa sürede iki katına çıkacağı uyarısında bulunarak, "Barınma kaosuna adım adım gidiyoruz" dedi.

Kiralar neden artıyor?

Sektör temsilcilerine göre, kiralık konut fiyatlarındaki artışta enflasyonun yanı sıra emlak piyasasındaki arz-talep dengesizliği, dolardaki yükseliş ve başta Suriyeliler olmak üzere milyonlarca göçmenin yarattığı ilave konut ihtiyacı etkili oluyor.

İstanbul Darüşafaka'da emlakçılık yapan Tamer Güngör, "Şu anda arz az, talep fazla. Bunun nedeni pandemi ile ertelenen kira talebinin artması. Pandemide inşaatlar da durdu. İki yıldır insanlar evlenmeyi, taşınmayı erteledi. Ev alanlar da kiraya vermek yerine kendileri taşınıyor. Kimse kiralayacak ev bulamıyor. Bulunca da fiyata razı oluyorlar. Mecbur kalıyorlar" diye konuştu.

Emlakjet'ten İdikat da piyasadaki arz-talep dengesizliğine işaret ederek, "Tüm emlak portallarında listelenen kiralık ilan sayısı yüzde 38 düşmüş. Ama kiralık arayışı yüzde 31 artmış. Kiralık arzı çok az, bu da kira fiyatlarını artırıyor" dedi.

Türkiye'de yaklaşık üç yıldır ciddi bir konut arzı sorunu olduğunu belirten İdikat, "Türkiye'de her yıl 1 milyon yeni konut ihtiyacı var. Fakat üç yıldır piyasaya giren yeni konut 500,000 civarında seyrediyor. Pandemi sebebiyle belirsizlik oluştu, kapanmaların da etkisiyle inşaatlar yapılamadı. Sonrasında ise dolardaki artışıla maliyetler uçtu, firmalar yeni proje yapmak istemiyorlar" diye konuştu.

İdikat, Suriyeliler başta olmak üzere göçmen nüfusun 700-800 bin civarı ilave konut talebi yarattığını, bunun da arz-talep dengesizliğini daha da tırmandırdığını söyledi.

Dolardaki yükseliş kira artışlarını tetikledi

Kira artışlarında etkili bir diğer unsurun da dolardaki yükseliş olduğunu belirten İdikat, "Kiralardaki artış trendi aslında yazdan beri var. Ama bunu daha da tetikleyen dolardaki artış. Enflasyon zaten herşeyi etkiliyor. Ama özellikle doların 14 liraya oturduğu Aralık ayından beri kiralar daha da arttı" dedi ve ekledi:

Çünkü yatırımcı malını diğer yatırım enstümanları ile karşılaştırır. Gayrimenkule yatırım yapanlar da onu dolarla karşılaştırıp gelirini maksimize etmeye çalışıyor.

Gedik Yatırım Ekonomisti Serkan Gönençler de para politikasının etkilerine işaret ederek, "Para politikasındaki bütün bu anomali konut fiyatları başta olmak üzere her şeyi bozuyor. Hem kuru bozuyor, hem insanları getiri arayışına itiyor...Dolayısıyla bence maalesef ev fiyatlarında da kira fiyatlarında da yön yukarı gibi duruyor" dedi.

Kiralardaki artış trendinin sürmesini beklediklerini belirten İdikat da, konut üretimi ile ilgili yapısal çözümler gerektiğini, o halde bile sorunun çözülmesinin 3-4 yılı bulabileceğini söyledi.

Samsun'da yaşayan ve adının açıklanmasını istemeyen bir akademisyen, "Çevremde pek çok kişi yüzde 40'ın üzerinde zam istenerek 'zaten taşınsan bir sürü masrafın olacak' diye ikna edilmeye çalışıldı ki burası küçük bir şehir, kiralar görece daha ucuz. Ama ev sahiplerinin çoğu tok satıcı, boş da kalsa daha düşüğe kiralamıyor" dedi ve ekledi:

Bazen insan olcağıma araba, ev falan olsaydım diyorum. Bir ev benden daha fazla kazanabiliyor, düşünsenize.

Reuters