Bilim insanları Güneş Sistemi'ni saran ve ona genel biçimini veren heliosferin neden kruvasan şeklinde olduğunu ortaya çıkardı.

Bulgulara göre yıldızlararası uzaydan Güneş Sistemi'ne akan nötr hidrojen parçacıkları, heliosferi şekillendirmede muhtemelen çok önemli bir rol oynuyor.

Güneş'i ve yörüngesindeki tüm gezegenleri çevreleyen, Güneş'ten gelen yüklü parçacıkların diğer yıldızlardan gelenlerle karşılaştığı uzay katmanına heliosfer adı veriliyor. Bu katman, Güneş Sistemi'ni yüksek enerjili galaktik ışınlardan koruduğu için "koruyucu balon" diye niteleniyor.

ABD'deki Maryland Üniversitesi'nden astrofizikçi James Drake, "Bunun insan toplumuyla ilgisi şu: Güneş'in ürettiği, bizi çevreleyen bu balon, galaktik kozmik ışınlardan koruma sağlıyor. Şekli de bu ışınların heliosfere girme biçimini etkileyebilir" diye konuştu.

İnsanlar heliosferin içinde yaşadığı için bu balonun şeklini bulmak çok zor ama imkansız da değil. Zira NASA'nın uzaya fırlattığı iki Voyager sondası ve Yeni Ufuklar uzay aracı, Güneş Sistemi'nin en uzak noktalarına seyahat ediyor. 

Bu uzay araçlarından gelen veriler geçen yıl heliosferin kruvasanı andıran tuhaf bir şekle sahip olduğunu ortaya koymuştu.

Drake'in de aralarında yer aldığı araştırma ekibi, şimdi bu tuhaf şeklin ardındaki bilimsel nedenleri keşfetti.

Bu araştırmada ekip, heliosferi etkileyen "jetlere", yani Güneş'in manyetik alanı ve yıldızlararası manyetik alanın etkileşimiyle şekillenen kozmik püskürmelere odaklandı.

Söz konusu jetler, Güneş'in kutuplarından uzaya yayılıyor ve heliosferin sınırına yaklaştıkça bir kruvasanın uçları gibi kıvrılıyordu. Bilim insanları bunları Güneş Sistemi'nin kuyrukları diye niteledi.

Bunlar uzayda gözlemlenen diğer kozmik jetlere benzer şekilde kararsız davranıyordu. Dolayısıyla heliosfer de kararsız görünüyordu.

Araştırmayı NASA'nın maddi desteğiyle yöneten Prof. Dr. Merav Opher, "Bu jetleri düzensiz sütunlar olarak görüyoruz. Astrofizikçiler yıllardır bu şekillerin neden kararsızlık gösterdiğini merak ediyor" dedi.

Ekip, işte bu gizemi aydınlatmak için nötr hidrojen atomlarına odaklanarak bilgisayar simülasyonları oluşturdu. Nötr atomlar simülasyondan çıkarıldığında, Güneş'ten gelen ve heliosferi şekillendiren jetler aniden kararlı hale geliyordu.

Araştırmacılar atomların rolünü daha iyi anlamak için bunları daha sonra yeniden simülasyona dahil etti.

Opher, "Onları tekrar yerleştirdiğimde yapı bükülmeye, merkez eksen kıpırdamaya başlıyordu" ifadelerini kullandı.

Bu kararsızlık, Güneş rüzgarlarında ve jetlerinde bozulmaya neden olarak, heliosferin şeklini kruvasan benzeri bir hale getirmesine neden oluyordu.

Hakemli bilimsel dergi Astrophysical Journal'da yayımlanan bulgular, heliosferin tuhaf şekline "açık" ve "zarif" bir açıklama getiriyor. Ayrıca galaktik kozmik ışınların Güneş Sistemi'ne giriş biçiminin anlaşılması için ipuçları da sunuyor.

Bilim insanlarına göre bu ipuçları, Dünya'nın koruyucu manyetik alanı ve atmosferi dışındaki radyasyon ortamına dair daha net bir tablo oluşturacak.

Independent Türkçe, ScienceAlert, Phys.org

Derleyen: Çağla Üren