ABD'nin 34'üncü Başkanı Dwight David Eisenhower, "Ulusal prestij için aya gitme yarışına 40 milyar dolar harcayan her kimse delidir" demişti.
Eisenhower, kişisel olarak uzay yarışına şüpheyle yaklaşıyor, ülkesinin nasıl olsa Sovyetler Birliği'nin önüne geçeceğine inanıyor olsa da toplumdan gelen eleştirilere kayıtsız kalamamıştı.
Zaten Sovyetler'in 1957'de Sputnik-1 uydusunu fırlatması eleştirileri artırmış, NASA, 1958'de Eisenhower'ın imzasıyla kurulmuştu.
Ancak Eisenhower da yalnız değil. ABD'nin 1969'da Ay'a ilk kez bir insan göndermesine kadar olan süreçte yapılan anketler, halkın da uzay yarışını, "gereksiz masraf" olarak gördüğünü ortaya koyuyordu.
1935'ten bu yana analiz ve danışmanlık hizmeti veren Gallup, 1965'te düzenledikleri bir ankette Amerikan halkının yalnızca yüzde 39'unun Ay görevini desteklediğini açıklamıştı.
O dönemin insanları, yaklaşık 60 yıl sonrasında bir uzay seyahati biletine 250 bin dolar ödemeye gönüllü kişilerin kuyruk oluşturacağını bilselerdi ne tepki verirlerdi acaba?
Neil Armstrong ve Buzz Aldrin, Ay'a ayak bastığından beri Dünya, güneş etrafında 51 kez döndü, uzaya bir üs kuruldu, bir otomobil gönderildi, uzay boşluğundan Dünya'ya atlayış da gerçekleştirildi, geri dönüştürülebilir roketler icat edildi; Uzay, 350 milyar dolarlık bir ekonomi oldu.
Bir dönem dünyanın iki süper gücü ABD ve Sovyetler arasında büyüyen uzay yarışı, küresel ekonominin süper milyarderleri arasındaki yarışa dönüştü.
Dünyanın en zengin insanı, Amazon Kurucusu Jeff Bezos'un 20 Temmuz'da uzaya gitmesi beklenirken, çok uluslu holding Virgin Group'un sahibi Richard Branson, Bezos'tan 9 gün önce, 11 Temmuz'da uzayda olacağını duyurdu.
Sıradan kişilerin uzayda seyahat edebilmesi için tarihi bir önem taşıyan bu yolculuklar hakkında neler biliyoruz bir bakalım…
1. Jeff Bezos ve Richard Branson kimdir?
1996'da kurulduğunda kitap satışı yapan bir internet sitesini bugün bir online alışveriş imparatorluğuna dönüştüren Jeff Bezos, 201 milyar dolarlık servetiyle dünyanın en zengin insanı.
Bezos'un şirketinin cirosu, pandemi yılı 2020'de yüzde 38 büyüyerek 386 milyar dolara çıktı.
5 Temmuz 2021'de 25 yıldır yürüttüğü CEO'luk görevini bırakacak Bezos, emekliliğinin ilk günlerini, "5 yaşından bu yana hayalini kurduğu" gibi uzay uçuşunun hazırlıklarıyla geçirecek.
"Ya milyoner olacak ya hapse girecek"
Bir avukat ve bir hostesin oğlu olarak dünyaya gelen Richard Branson 17 yaşında okulu bıraktığında müdürü onun için "Ya hapishaneye gidecek ya bir milyoner olacak" demişti.
Bundan tam 55 yıl sonra Branson, 5,7 milyar dolarlık servetiyle Forbes'un "Dünyanın En Zenginleri" listesine 589'uncu sıradan girmiş durumda.
Bir arkadaşının "ticarette hepimiz bakiriz" demesi üzerine 1970'te kurduğu şirkete Virgin (bakir) adını veren Branson, iş hayatına posta yoluyla sipariş sistemi kurarak başladı.
Ancak 70'lerin başında, doğduğu Londra'da baş gösteren postane grevi nedeniyle işler yolunda gitmedi.
Bunun üzerine 1973'te bir plak markası olan Virgin Records kuruldu. İngiliz şarkıcı Mike Oldfield'ın Virgin Records'tan çıkan ve milyonlar satan "Tubular Bells" albümü, şirketin de kaderini değiştirdi.
1984'de kendisini havacılık sektörüne sokan Virgin Atlantic Airways, 1986'da Atlantik Okyanusu'nu en kısa sürede geçen havayolu firması oldu.
1999'da Kraliçe II. Elizabeth'in elinden "Sir" unvanını alan İngiliz milyarderin Virgin Group'u bugün, finanstan turizme, mobil iletişimden yayıncılığa kadar 40'tan fazla şirketin çatı kuruluşu.
2. Uzay yarışında hangi şirketler var?
Virgin Group'un şirketlerinden biri de Virgin Galactic.
Virgin Galactic'in iki uzay uçuş sistemi var. Birincisi mevcutta devam eden uçuşların bağlı bulunduğu sistem SpaceShipTwo.
İkincisi ise geliştirilmesi hâlen devam eden, yeni nesil SpaceShip Three.
SpaceShipTwo sisteminin de iki uzay aracı bulunuyor. Bunlardan VSS Enterprise, 31 Ekim 2014 gerçekleşen test uçuşunda infilak ederek çakılmış, olayda bir pilot yaşamını yitirmişti.
Bu olaydan sonra uzun süre uçuş gerçekleştirmeyen Virgin Galactic'in ikinci SpaceShipTwo aracı ise VSS Unity.
VSS Unity'nin 2018 ve 2019'daki başarılı insanlı uçuşlarından sonraki en önemli adımı 22 Mayıs 2021'de gerçekleşmişti. Uzay aracı, 89,2 kilometreye kadar yükselerek, uzayın başladığı sınır kabul edilen bölgeye kadar ulaşmıştı.
Adı İngiliz fizikçi ve evrenbilimci Stephen Hawking tarafından konulan VSS Unity, dördüncü insanlı uçuşunu 11 Temmuz'da gerçekleştirecek ve bu sefer içinde şirketin sahibi Richard Branson da olacak. 70 yaşındaki Branson, bu görev için 2018'da astronotluk eğitimi almaya başlamıştı.
Virgin Galactic'in araçlarını Bezos'un şirketinin araçlarından ayıran en önemli özellik, bir roketle fırlatılmamaları.
60 seconds of rocket burn, straight into space. #UNITY21 #VirginGalactic pic.twitter.com/yc87hWRLxc
— Virgin Galactic (@virgingalactic) May 22, 2021
VSS Unity, Virgin Galactic'in filosundaki jet uçağı WhiteKnightTwo ile 15 bin metreye kadar çıkıyor, WhiteKnightTwo'nun bırakmasının ardından kendi motorlarının itiş gücüyle yükseliyor.
Dünya ile uzay arasındaki sınır kabul edilen Kármán hattı geçildi
Jeff Bezos'u uzaya taşıyacak şirket ise ABD'li milyarder tarafından 2000'de kurulan Blue Origin.
İsmini "mavi gezegen" Dünya'dan alan Blue Origin'in (Mavi Başlangıç) uzaya insan taşıyacak aracının ismi ise New Shepard.
Uzaya çıkan ilk Amerikalı astronot Alan Shepard anısına bu ad verilen New Shepard'ın yapımı 2006'da başlamış, ilk başarılı insansız uçuş ise 2015'te gerçekleşmişti.
Bir roketle fırlatılan New Shepard, bugüne kadar en az 15 test uçuşu gerçekleştirdi.
Uçuşlarda 100 kilometreye çıkıldığı oldu ve Dünya atmosferi ile uzay arasındaki sınır olarak kabul edilen Kármán hattı geçildi.
Roketi de kendisi de yeniden kullanılabilen New Shepard, roketten ayrıldıktan bir süre sonra paraşütlerle Teksas çölüne indiriliyor.
Elon Musk gidecek mi?
Virgin Galactic ve Blue Origin, en yakın zamanda uçuş gerçekleştirecek firmalar.
Ancak uzay turizminin yıllardır en çok konuşulan markası SpaceX.
Dünyanın en zengin ikinci kişisi Elon Musk tarafından 2002'de kurulan SpaceX, bugüne kadar sayısız ülkenin uydusunu uzaya taşıdı.
Ancak şirketin nihai hedefleri arasında, 2050'ye kadar Mars'ta bir koloni kurmak, roketlerle kıtalar arası seyahat gerçekleştirebilmek, gönderilen yüzlerce uydu yardımı ile ücretsiz internet sistemini kurmak var.
Son olarak ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi'nin (NASA), "Ay'a geri dönme projesinde" için açtığı insanlı iniş aracı ihalesini de 17 Nisan 2021'de SpaceX şirketi kazandı.
Teksas merkezli uzay turizmi firması Axiom, Uluslararası Uzay İstasyonu'na (UUİ) götüreceği ilk uzay turistleri için de SpaceX ile anlaştı.
Firmanın, istasyona Ocak 2022'de ulaştırmayı planladığı üç kişi, yolculuk için 55 milyon doları gözden çıkardı.
Bunun yanısıra SpaceX'in ilk sivil uçuş görevi "Inspiration 4" için belirlenen tarih 2021'in son çeyreği. Yolculuğa çıkacak dört kişiden biri Shift4 Payments şirketinin Genel Müdürü Jared Isaacman. Diğer üç kişi ise Memphis'teki St. Jude Çocuk Hastanesi'ne bağışta bulunanlar arasından seçilecek.
3. Uzaya gitmenin maliyeti ne?
Morgan Stanley'nin Şubat 2021'de yayınlanan raporuna göre uzay ekonomisi yaklaşık 350 milyar dolarlık bir değere ulaşmış durumda. Bu miktarın 2040'ta 1 trilyon dolara ulaşması bekleniyor.
Amerikan Kongresi, 2020'de sadece 22,6 milyar doları NASA'nın uzay operasyonları için ayırmıştı. Bunun 12,37 milyar doları, 2024'te gerçekleşmesi beklenen Ay görevi içindi.
UBS'in tahminlerine göre yalnızca uzay turizminin değeri 2030'da 3 milyar dolar olabilir.
Jeff Bezos, 2017'de yaptığı açıklamada Blue Origin firmasına kaynak yaratmak için her yıl yaklaşık 1 milyar dolarlık Amazon hissesi satılması gerektiğini söylemişti. Bezos, 2014'te kişisel hesabından Blue Origin şirketine 500 milyon dolarlık yatırım yapmıştı.
Blue Origin, 20 Temmuz'da gerçekleştireceği uzay uçuşunun biletleri için bir fiyat belirlemek yerine açık artırma yoluna gitti.
Şirket 12 Haziran'da yapılan açıklamada New Shepard'da bir koltuk sahibi olabilmek için 159 ülkeden 7 bin 600 teklif geldi. Koltuk, 28 milyon dolarlık teklifi veren kişiye gitti. Bu kişinin ismi henüz açıklanmadı.
Açık artırmadan elde edilen gelir Blue Origin çatısı altında kurulan "Geleceğin Kulübü" adlı, gençleri uzay araştırmaları konusunda eğiten kuruma gidecek.
Hisse fiyatı yüzde 450 arttı
Branson'ın Virgin Galactic'in biletleri ise 200 bin dolar ile 250 bin dolar arasında satıldı.
Ancak bu biletler, 11 Temmuz'da gerçekleştirilecek uçuş için değil. Şirketin gelecekte gerçekleştirmesi muhtemel uçuşları için. Henüz kesinliği olmayan bu seyahatlere 600 kişi rezervasyon yaptırdı. Biletleri alanlar arasında Justin Bieber ve Angelina Jolie gibi ünlüler de var.
Virgin Galactic CEO'su Michael Colglazier, geçen yılın sonunda yatırımcılara yaptığı açıklamada uzay uçuşları ile yıllık 1 milyar dolar gelir beklediklerini söylemişti.
UBS analisti Myles Walton, Kasım 2020'de CNBC'ye yaptığı açıklamasına göre Virgin Galactic, yılda 400 uçuş ve 1 milyar dolarlık gelir bekliyorsa biletler 400 bin dolara kadar çıkabilir.
Ekim 2019'da halka açılan Virgin Galactic'in bugünkü değeri 10,8 milyar dolar. İki yıl önce 10 dolar seviyesinde olan hisse başı fiyatı bu yıl 55 dolara kadar çıktı.
Virgin Galactic'in hisseleri, mayıs ayındaki başarılı uçuştan sonra yüzde 36 yükselmişti.
4. Branson ve Bezos ile kimler uçacak?
Uzay uçuşu için belirledikleri 11 Temmuz tarihini, temmuz ayının ilk günü açıklayan Richard Branson, CNN'e verdiği röportajda bu kararı verirken Bezos'un planların etkilenmediğini söylemişti.
Branson, "Sanırım ikimiz de birbirimiz için iyi olanı isteriz. Birimizin diğerinden birkaç gün önce gitmesi gerçekten önemli değil" cümlesini kurmuştu.
İngiliz milyarder, 2 Temmuz'da Twitter'dan paylaştığı video ile "Her zaman bir hayalperesttim. Annem asla vazgeçmemeyi ve yıldızlara ulaşmayı öğretti. 11 Temmuz'da bu hayali gerçeğe dönüştürmenin vakti" açıklamasını yapmıştı.
I've always been a dreamer. My mum taught me to never give up and to reach for the stars. On July 11, it's time to turn that dream into a reality aboard the next @VirginGalactic spaceflight https://t.co/x0ksfnuEQ3 #Unity22 pic.twitter.com/GWskcMSXyA
— Richard Branson (@richardbranson) July 1, 2021
Video ile birlikte Branson'ı uzaya taşıyacak ekip de belli oldu.
11 Temmuz'daki seferde VSS Unity'nin pilotları Dave Mackay ve Michael Masucci olacak. VSS Unity'yi belli bir irtifaya kadar çıkaracak ana geminin pilotları ise CJ Sturckow ve Kelly Latimer.
VSS Unity'de pilotlar ve Branson dışında, Virgin Galactic Baş Astronot Eğitmeni Beth Moses, Operasyon Mühendisi Colin Bennett, Kamu İlişkileri ve Araştırma Operasyonları Başkan Yardımcısı Sirisha Bandla olacak.
Sirisha Bandla'nın açıklamasına göre hazırlık, kalkış ve tekrar iniş operasyonunun tamamı 60 ila 75 dakika sürecek. Ancak fırlatmadan sonra uzaya çıkış yalnızca birkaç dakika. Yer çekiminin olmadığı bölgenin süresi ise 3-4 dakika.
Apollo 11'in Ay yüzeyine ilk insanlı inişi gerçekleştirdiği tarihin 52'inci yıldönümü şerefine 20 Temmuz'u seçen Jeff Bezos'a eşlik edecek ilk isim ise kardeşi Mark.
7 Haziran'da social media hesaplarından bir paylaşım yapan Bezos, "Beş yaşından beri uzaya gitmenin hayalini kuruyorum. 20 Temmuz'da bu seyahati kardeşimle yapacağım. En yakın arkadaşımla en harika macera" demişti.
11 dakikalık bir yolculuk gerçekleştirecek New Shepard'ın altı koltuğu var. Bunlardan ikisi Jeff ve Mark Bezos kardeşlere, biri bilete 28 milyon dolar ödeme yapan kişiye ayrılmış durumda.
Bezos'un seyahatindeki en önemli isimlerden biri ise 82 yaşındaki havacılık efsanesi Wally Funk.
Funk, ABD'nin ilk "Uzaydaki Kadınlar" programına 1961'de gönüllü olduğunda 22 yaşındaydı.
Bugüne kadar 19 bin 600 saat uçuşu bulunan Funk, binlerce öğrenci yetiştirdi.
Bezos, Wally Funk'ın kendilerine katılacağını bir video ile duyurdu.
Bezos'un videoda operasyonu anlattıktan sonra "Kapsül inecek. Kapıyı açtığımızda önden sen çıkacaksın. İlk söyleyeceğin şey ne olur?" sorusuna Funk, "‘Tatlım, bu başıma gelen güzel şey' diyeceğim" yanıtını vermişti.
Funk, uzay yolculuğuna çıkacak en yaşlı kişi olacak. Blue Origin'in anlaştığı pilotlar ise net değil.
© The Independentturkish
