Bilim insanları Kuzey Kutup Bölgesi’nde ilk kez "parlayan" balık tespit etti. Grönland açıklarındaki buzlu sularda yaşayan canlıları inceleyen Amerikan Doğa Tarihi Müzesi araştırmacıları, salyangozbalıklarının kırmızı ve yeşil ışıklar saçtığını gördü.

Güneş ışığından gelen enerjiyi emme ve onu farklı bir renk tonunda yeniden yayma yeteneğine biyofloresan ismi veriliyor. Biyofloresan, canlıların derilerinde veya dokularında bulunan ve ışığı soğuran proteinler sayesinde meydana geliyor. Bu proteinler mavi ve morötesi dalga boyundaki yüksek enerjili ışınları soğuruyor ve daha düşük enerjili ışınlar olarak geri saçıyor.

Bu sayede söz konusu özelliğe sahip canlılar morötesi ve mavi ışık altında yeşil, turuncu veya kırmızı renkte görünüyor. O yüzden Kuzey Kutup Bölgesi’ndeki salyangozbalıklarının hem kırmızı hem de yeşil ışıklar saçmasının, bilim insanlarını epey şaşırttığı belirtiliyor.

Amerikan Doğa Tarihi Müzesi’nin hakemli bilimsel dergisi American Museum Novitates’te yayımlanan yeni araştırmanın yazarlarından John Sparks, "Deniz floresanının Kuzey Kutbu'nda hem omurgasız hem de omurgalı canlılarda çok nadir görüldüğünü keşfettik" diye konuştu:

O yüzden de bu yavru salyangozbalıklarının bir değil, iki renkte ışıldadığını gördüğümüzde şaşırdık. Bu tek bir tür için çok sıradışı.

Müze araştırmacılarından biyoloji profesörü Sparks ve meslektaşı David Gruber, 2014’te mavi dalga boylarını yeşil, kırmızı veya sarı ışığa dönüştürme yeteneğine sahip 180'den fazla yeni balık türü belirlemişti.

Bazı türlerde iletişim kurma ve çiftleşmede işe yaradığı görülen bu yetenek, yıl boyunca eşit miktarda gün ışığı alan bölgelerde yaşayan tropikal balıklarda sıkça gözlemleniyor.

Yeni çalışmada ise günlerin son derece uzun veya son derecede kısa sürdüğü Kuzey Kutbu'nda uzun karanlık dönemlerin balıkların bu yeteneğini nasıl etkilediği araştırıldı.

Gruber bu süreci, "Kutuplarda biyofloresanın işlevsel olmayacağı, neredeyse tamamen karanlık geçen kış ayları yaşanıyor. Ama yaz ayları göz önüne alındığında bu özelliği orada da görebileceğimizi varsaydık" diye açıkladı.

Böylece konuyu araştırma kararı alan Sparks and Gruber, 2019’da bir keşif gezisine katıldı ve Grönland açıklarındaki buzdağı habitatına gitti.

Buradaki incelemeler sırasında araştırmacılar, tropikal ve ılıman bölgelerde parladığı görülen  akrep balıkları ve yassı balıklar gibi canlı gruplarının bu soğuk sularda parlamadığını tespit etti.

Latince ismi Liparis gibbus olan alacalı salyangozbalığının iki yavru örneğiyse istisna oldu. Hem kırmızı hem yeşil ışıklar saçan bu canlılar, Kuzey Kutbu’nda biyofloresan yeteneğinin ilk örneği unvanını aldı.

Bunun yanında araştırmacılar, ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi'ndeki meslektaşlarının Alaska açıklarındaki Bering Boğazı'nda bulduğu Liparis tunicatus türündeki yetişkin salyangozbalığının da kırmızı ışık saçtığını bildirdi.

Sparks ve Gruber, balıklarda bu özelliğin ne denli yaygın olduğunu keşfettikten sonraki 7 yıl içinde ornitorenkler, keseli sıçangiller, uçan sincaplar ve hatta deniz kaplumbağaları da dahil olmak üzere bir dizi yeni türün biyofloresan özelliğine sahip olduğu saptanmıştı. Ancak bu özelliğin tam işlevi bir sır olarak kaldı.

Bazı türlerde parlak yeşil ışığın kontrastı artırdığını ve bireylerin birbirlerini görmelerini kolaylaştırdığını ifade eden Sparks, sözlerini şöyle sürdürdü:

Artık kedibalıkları da dahil olmak üzere çeşitli balık gruplarında bu özelliğin tam işlevini belirlemeye odaklanacağız.

Independent Türkçe, Phys.org, Amerikan Doğa Tarihi Müzesi, Tübitak

Derleyen: Çağla Üren