Etiyopya'da Başbakan Abiy Ahmed idaresindeki birliklerle, Tigray Halk Kurtuluş Cephesi (TPLF) kuvvetleri arasında yaşanan çatışmalar yalnızca ülkeyi değil bölgeyi de tehlikeye atabilecek riskler barındırıyor.
1970'ler ve 1980'ler boyunca Marksist yönetime karşı kanlı bir savaşın içinde yer alan Tigraylı gruplar, bu rejimin 1991'de devrilmesiyle birlikte "ulusal kahraman" sayılmış ve yaklaşık 30 yıl boyunca Etiyopya yönetiminde söz sahibi olmuştu.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Abiy Ahmed 2018'de iktidara gelmesi sonrası Tigraylıları devre dışı bırakırken, bir süredir devam eden gerilim, dünyanın ilgisinin ABD'deki başkanlık seçimlerine çevrildiği 3 Kasım'da TPLF güçlerinin ulusal ordu birliklerine saldırması ve 4 Kasım'da hükümet güçlerinin Tigray'a askeri operasyon başlatmasıyla patlama noktasına geldi.
Hava saldırıları ve ağır silahlarla yapılan atışlarla birlikte tırmanan çatışmalar nedeniyle binlerce sivil komşu ülkelere sığınmak için yollara düşerken, Uluslararası Af Örgütü'ne konuşan tanıkların ifadelerine göre Etiyopya'daki katliamlarda can kaybının yüzleri bulmasından endişe duyulduğu kaydedildi.
"Etnik temizlik" ve "soykırım" uyarıları
Tigray'daki TPLF kuvvetleri son olarak Amhara vilayetinde iki havalimanına cuma günü roket saldırısı düzenledi ve bir gün sonra da komşu Eritre'nin başkenti Asmara'daki havalimanına bir dizi roket gönderdi.
New York Times'ın (NYT) haberine göre çatışmaların hızla savaş ortamını hazırlaması Etiyopya'da "etnik temizlik", hatta "soykırım" ihtimaline dair uyarıları da beraberinde getirdi.
Birleşmiş Milletler (BM) Soykırımın Önlenmesi Özel Danışmanı Pramila Patten ve Sivilleri Koruma Özel Danışmanı Karen Smith yayımladıkları ortak açıklamada, "Etiyopya'da vahşet suçlarının işlenme riski hâlâ yüksek" ifadesini kullandı.
Uzun ve kanlı bir savaş kapıda mı?
Komşu Eritre'yle yaptığı barış anlaşması sonrası 2019 Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen Abiy'e bağlı ulusal orduyla, Tigray yönetiminin dağlık araziye hakim silahlı ve tecrübeli savaşçılardan oluşan askeri gücü arasında çatışmalar sürüyor.
Tigraylılar bir kez daha savaş atmosferine dahil olurken bu kez riskin çok daha büyük olduğu ve çatışmaların Etiyopya'yı kırılma noktasına getirip tüm Afrika Boynuzu'nu altüst etme ihtimali taşıdığı konuşuluyor.
Yakın zamana kadar ABD'nin yakın bir askeri müttefiki sayılan Etiyopya; Eritre, Cibuti ve Somali'yle birlikte içinde yer aldığı Afrika Boynuzu'nun stratejik temel taşı olarak görülüyordu. Ancak Eritre'ye sıçrayan çatışmalar yüzünden binlerce kişi Sudan'a akın ederken Etiyopya'nın Somali'deki barışı koruma misyonu da tehdit altında bulunuyor.
Analistler, tarafların sergilediği uzlaşmaz tavır nedeniyle Etiyopya'nın sınırlarını çoktan aşan uzun ve kanlı bir savaşın kapıda olduğu öngörüsünde bulunuyor.
Reform ve özgürlüklerden çatışmalara…
Ahmed ve Tigraylılar arasındaki anlaşmazlık, iki yıl önceki başbakanlık döneminin ilk günlerine kadar uzanıyor.
Ahmed, TPLF idaresinde on yıllarca süren "baskıcı yönetimin" ardından ülkeyi yeni bir düzene sokmada hızlı davrandı. Siyasi tutuklular gizli hapishanelerden serbest bırakıldı, sürgün edilen muhalifler ülkelerine döndü, Abiy özgür seçim ve basın özgürlüğü sözü verdi.
Nihayetinde Ahmed'in Nobel Barış Ödülü kazanmasını sağlayan bu hızlı ve geniş kapsamlı reformların ardından TPLF liderleri bir şekilde kenarda kaldı, içlerinden bazıları yolsuzluk ve insan hakları ihlallerinden yargı önüne çıkarıldı.
Öfkeli Tigray liderleri bölgesel başkent Mekelle'ye çekilirken, iki taraf siyaset, finansman ve ordunun kontrolü konusunda kavgaya tutuştu. Tigraylılar eylül ayında açıkça Ahmed'e meydan okuyarak salgın nedeniyle Etiyopya'nın geri kalanında iptal edilen bölgesel seçimleri yapmayı tercih etti.
Seçimleri ertelediği için Addis Ababa hükümetinin meşruiyetinin olmadığını ileri süren TPLF seçimleri gerçekleştirip kazanan taraf oldu. Seçimlerin ardından ulusal meclis de yerel idareyle tüm bağların koparıldığını duyurdu.
Ancak görünüşte Etiyopyalı seçkinler arasında bir anlaşmazlık olan bu çatışma, Abiy'in otoritesine yönelik çok daha geniş bir tehdidin de simgesiydi.
Bölgesel rekabet ve hoşnutsuzluklar ortaya çıktı
Etiyopya bir ülke olmasına rağmen, birçoğu iktidar için yarışan etnik 10 bölgeyi kapsıyor. 2018'de siyasette özgürlük adına olabildiğince hızlı hareket eden Ahmed'in farkında olmadan onlarca yıldır kaynamakta olan bölgesel hoşnutsuzlukları da serbest bırakmış olabileceği belirtiliyor.
Oromo, Amhara, Tigray ve Somali gibi etnik gruplar arasındaki rekabetin açığa çıkması sonrasında bu yıl sıklığı ve yoğunluğu artan şiddetli çatışmaların yaşandığı ve çok sayıda kişinin öldüğü ifade ediliyor.
Ayrıca, ülkenin sallantılı federe yapısının zorlanmasıyla birlikte Tigray'ın Etiyopya'nın diğer bölgelerinde daha fazla özerklik için baskı yapan bir hareketin öncüsü olduğu konuşuluyor.
İlerleyen süreçte muhalifleri hapsetmeye başlayan Ahmed çok daha sıkı bir merkezi kontrol kurmaya çalışırken, Norveç'teki Bjorknes Üniversitesi'nden Etiyopya siyaseti uzmanı olan Kjetil Tronvoll ise bu durumu "Herkes işin buraya varacağını görmüştü. Her iki taraf da kendilerini güvensiz hissetti ve askerleri seferber etmeye başladı. Bu, yapım aşamasında bir iç savaşın açık bir işaretiydi" sözleriyle özetliyor.
Ahmed'in savaşı devam ettirme kararlılığı bölgeye ikaz dalgaları gönderirken, bir zamanlar onu bir barışçı olarak övenleri de şaşkınlığa düşürüyor.
Telefon ve internet bağlantıları kesik olduğu için Tigray'da tam olarak ne olduğunu bilmek zor. Ancak her iki taraf da hükümetin savaş uçaklarının Mekelle civarında hedefleri vurduğu, bazı Etiyopyalı askerlerin sınırdan Eritre'ye püskürtüldüğü ve en şiddetli çatışmaların Tigray'ın batısında yaşandığı konusunda hemfikir.
Pazar günü en az 20 bin 000 Etiyopyalı sivil büyük göç dalgasında Sudan'a kaçarken, komşu ülke 200 bine yakın göçmene karşı hazırlık yaptıklarını belirtiyor.
Uluslararası Af Örgütü tarafından bildirilen ve onlarca köylünün muhtemelen Tigray yanlısı milisler tarafından palalarla öldürüldüğü söylenen bir katliam da dahil olmak üzere her iki taraf da savaş suçlarıyla itham ediliyor.
Bazı tahminlere göre, Tigray'da özel kuvvetler ve milisler de dahil olmak üzere 250 bin silahlı adam var ve bir yıldan uzun süredir bu çatışmayı bekleyen liderlerini bulmak kolay olmayacak.
Etiyopyalı yetkililer, öncelikli hedeflerinin isyancı Tigray liderlerini devirmek ve bir grup politikacı, ideolog, güvenlik görevlisi ve Tigray'ın 1980'lerdeki son savaşına katılmış isimlerden oluşan 12 kişilik yürütme komitesini ele geçirmek olduğunu söylüyor.
Independent Türkçe, New York Times
