30 Mayıs’ta iki NASA astronotunun Spacex’in Crew Dragon aracıyla Uluslararası Uzay İstasyonu’na varmak üzere yola çıkışını dünya çapından milyonlarca kişi izledi.

SpaceX bunu başaran ilk şirket olsa da uzay endüstrisinde yalnız değil. Boeing’in Starliner’ı ve Lockheed’in Orion kapsülü de NASA’nın Ticari Mürettebat Programı kapsamında geliştiriliyor.

Yine de SpaceX’in başarısı, birçok kişi için uzay uçuşuna ticari erişimin yani uzay turizmi çağının başlangıcı oldu.

Embry-Riddle Havacılık Üniversitesi’nden Uzay Uçuşu uzmanı Sara M. Langston, The Conversation’da kaleme aldığı makalede ilk uzay turistlerinin karşılaşacakları riskleri yazdı.

İlk ticari uçuşlar, yörüngealtı uçuşlar olacak

Langston’a göre uzay turizmi için ilk basamak, SpaceX’in yörünge uçuşunun aksine “yörüngealtı” uçuşlar olacak. Yani gezginlerin bineceği araçlar, uzayın kenarına kadar gidip geri gelecek. 

Bu alanda öne çıkan şirketlerin başında 2019’da mürettebatlı test uçuşunu gerçekleştiren Virgin Galactic geliyor. Virgin Galactic’in yörüngealtı roketi SpaceShipTwo ve Blue Origin’in uzay kapsülü New Shepard’ının bu yıl hem uzay turistlerine hem de bilimsel araştırmalara yönelik yörüngealtı uçuşlara başlaması bekleniyor.

NASA'yla yörüngealtı uçuşlar için ticari anlaşma imzalayan şirketler arasında da UP Aerospace, Raven Aerostar ve World View de bulunuyor.

Ancak Langston, her yörüngealtı uçuşun benzersiz bir deneyim sunmakla birlikte bir dizi gereklilik ve risk de barındırdığını söylüyor. ABD ticari uzay uçuşları için fırlatma operasyonlarını düzenleyen Federal Havacılık İdaresi (FAA) de gelişmekte olan endüstrinin ihtiyaçlarını karşılamaya çalışıyor.

Uzaya uçmadan önce bilmeniz gerekenler

Uzay uçuşu, doğası gereği tehlikeli bir faaliyet olarak kabul ediliyor. G kuvvetleri, radyasyon, titreşim ve mikro yerçekimi gibi tehlikeler çokça yazılıp çizilse de Langston, birçok riskin hala bilinmediğini ifade ediyor.

Langston, bu risklere yönelik önlemleri şöyle açıklıyor:

FAA yönetmelikleri yalnızca uzay uçuşunun katılımcılarını değil yerdekilerin de güvenliğine odaklanır. Yönetmelikler, uzay turistleri için tıbbi gerekliliklerin ve eğitimin yanı sıra fırlatma operatörünü korumak için feragatname imzalanmasını da gerektirir.

Tıbbi kriterler

Langston’ın aktardığına göre uzay turistleri için standart bir tıbbi kriter bulunmuyor. Yani uçuş mürettebatının karşılaması gereken kriterler, turistler için tamamen geçerli değil.

FAA bir uzay uçuşu katılımcısının uçuşun gerçekleşeceği 12 ay içinde havacılık tıbbında uzmanlaşmış bir doktora görünmesini öneriyor. Ancak konuyla ilgili herhangi bir yasal gereklilik bulunmuyor. Bu nedenle kriterleri belirlemek de fırlatma operatörüne kalıyor.

Örneğin Virgin Galactic’in birkaç kısıtlaması var. Şirketin astronot eğitmeni Beth Moses, Air Space'e verdiği röportajda bunları şöyle açıklıyor:

Uzayı herkese açmayı amaçlıyoruz. Yolcuların yaşı için üst limit koymadık. Ancak FAA düzenlemeleri uyarınca turistlerin uçmak için 18 yaşına kadar beklemeleri gerekecek. Öte yandan kilo kısıtlaması koyduk. Fakat bir sumo güreşçisi değilseniz endişelenmenize gerek yok.

Eğitim

Langston’a göre uzay turistlerinin eğitimi, bugün uçağa binen gezginlerinkine benzeyecek. Havayolları uçuş öncesi güvenlik bilgilerini nasıl veriyorsa fırlatma operatörleri de duman, yangın, kabin basıncı ve acil çıkışla ilgili gerekli acil durum bilgilerini uzay turistleriyle paylaşacak.

Langston bunun asgari bir gereklilik olduğunu ve her fırlatma operatörünün eğitim protokolünü kendisinin belirleyeceğini ifade ediyor. Örneğin Virgin Galactic, katılımcılara üç günlük temel eğitim vereceğini söylüyor.

Ancak tabii ki uçuş ekibi, kritik işlevleri karşılaması ve uçuş baskısına dayanması için eğitilecek ve kalifiye mürettebat üyeleri olarak yetiştirilecek. Yine de Langston, yörüngealtı uçuşların, uzun süreli uzay yolculukları kadar katı eğitim protokolleri gerektirmeyeceğini düşünüyor.

Feragatname nedir?

Uçuş katılımcısının ticari fırlatma operatörüyle karşılıklı bir sorumluluk feragatnamesi, federal hükümet’le de tazminat anlaşması imzalaması gerekiyor.

Ancak katılımcıların birbiriyle anlaşma imzalamasına gerek yok. Yani bir kaza meydana gelirse katılımcılar birbirine dava açabilir. Ancak fırlatma operatörü ve hükümete dava açamazlar.

Langston’a göre yolcuların kendilerini koruması için sigorta yaptırmaları tavsiye ediliyor. AXA XL ve Allianz da dahil olmak üzere birkaç şirket, uzay uçuşuna katılacak siviller için sigorta hizmeti sunmaya başlayacak.

Uzay endüstrisi, yakın gelecekte birçok insanın uzaya gitmek isteyeceğini umuyor ve özel uzay uçuşları, geleceğin lüks seyahat deneyimleri olarak pazarlanıyor.

Ancak Langston’a göre riskler konusuna eleştirel yaklaşmak gerekiyor:

Uzay uçuşunun tehlikeli doğası, risklerin ve belirsizliklerin eleştirel bir bakış açısıyla incelenmesini gerektirir.

Independent Türkçe, The Conversation, NASA, Air Space

Derleyen: Çağla Üren