Altı yıllık görev süresinin beşini protestolar ve tarihte nadir görülen bir ekonomik krizle geçiren Nicolas Maduro, 23 Ocak’tan bu yana bambaşka bir gündemle manşetlerde.
Ulusal Meclis Başkanı Juan Guaido’nun kendisini “Geçici Devlet Başkanı” ilân etmesinin ardından dünya, “Guaido’yu resmen kabul edenler” ile “Maduro’yu destekleyenler” olarak ikiye bölünmüş durumda.
Peki, ABD’nin ve Batı’nın büyük desteğini alan endüstri mühendisi Juan Guaido’ya karşı “asla istifa etmeyeceğini” açıklayan, eskinin kamyon şoförü ve sendikacısı, şimdinin Latin Amerika merkezli kutuplaşmasının kilit ismi Nicolas Maduro kim ve iş bu noktaya kadar nasıl geldi?
Bir şoför, bir özel koruma, bir sendikacı Maduro
1962 yılında başkent Caracas’ta dört çocuklu işçi sınıfı bir ailenin tek oğlu olarak doğan Nicolas Maduro Moros, sendika lideri babası Nicolas Maduro Garcia nedeniyle siyasetle erken yaşta tanıştı.
Caracas'ın varoş bölgelerinden El Valle'de devam ettiği lise eğitimini son sınıfta bıraktı. Eğitimine sonradan Küba’da devam etti.
Venezuela’ya geri döndüğünde Caracas Belediyesi’nde otobüs şoförü olarak işe başladı, Venezuela Sosyalist Partisi'ne katıldı.
1983 yılında, üç kez devlet başkanlığı için adaylığını koyan ancak seçilemeyince Hugo Chavez’i destekleyen Jose Vicente Rangel’in yakın koruması oldu.
Maduro “selefiyle” tanışıyor
1990’ların başında sendika temsilcisi olan Maduro, o dönem bir asker olan Chavez'in ordu içinde kurduğu solcu muhalif grubun sivil kanadı Bolivarcı Devrimci Hareket-200’e (Movimento Bolivariano Revolucionario-200) katıldı.
Bu hamlesi onu devlet başkanlığına kadar taşıyacak yolun ilk adımıydı.
Zira bu dönemde Maduro, sonradan yerine geçeceği Hugo Chavez hem de sonradan eşi olacak Chavez’in avukatı Cilia Flores ile tanıştı.
1992 yılında Hugo Chavez ve ordudan iki arkadaşının yönettiği darbe girişimiyle dönemin Başkanı Carlos Andres Perez, devirlmek istendi ancak başarıya ulaşılamadı. Chavez hapse mahkûm edildi.
O dönem Maduro, “üstadının” serbest kalması için uzun soluklu bir kampanya düzenledi. Cilia Flores, içeride kaldığı süre boyunca Chavez’in avukatlığını yaptı.
Ulusal Meclis’in dönemin Başkanı Perez’i 1993'te yolsuzluk nedeniyle azletmesi sonrası, eski başkanlardan sol eğilimli Rafael Caldera yeniden seçildi. Caldera'nın darbe girişiminde bulunan sosyalist subayları affetmesiyle Chavez, Mart 1994'te cezaevinden çıktı.
Chavez’in başkanlığı, Maduro’nun yükselişi
1997 yılına gelindiğinde Maduro, Beşinci Cumhuriyet Hareketi’nin (Movement for the Fifth Republic) kuruluşunda yer aldı. Bu parti, 1998’deki Başkanlık Seçimleri’nde Hugo Chavez’i destekledi.
Seçimlerde oyların yüzde 56’sını alan Chavez, 1999’da yemin ederek göreve başlarken, sağ kolu Maduro da milletvekili olarak Meclis’e girdi.
Chavez’in ölümüne kadar devam eden 14 yıllık görevi boyunca Nicolas Maduro birden fazla görevde bulundu.
2005-2006 yılları arasında Ulusal Meclis sözcüsü olarak atanan Maduro, 2006’dan 2013’e kadar Dışişleri Bakanlığı görevini yürüttü. 12 Ekim 2012’de Devlet Başkanı Yardımcılığı’na atanan Maduro, kanser tedavisi için Küba’ya giden Chavez’i bu ziyaretlerinde yalnız bırakmadı.
Chavez: Maduro halefimdir
Hastalığı ilk kez Haziran 2011’de açıklanan Chavez, dört kez ameliyat masasına yattı ancak kanserle mücadelesini 5 Mart 2013'te kaybetti.
Son ameliyatından önce Nicolas Maduro’yu halefi ilân eden Chavez, en yakını için “Devrimci, gençliğine rağmen muazzam tecrübeleri olan, büyük fedakârlık ve çalışma kapasitesiyle en zor durumların dahi üstesinden gelebilecek bir adam” ifadelerini kullanmıştı.
Kıl payı gelen devlet başkanlığı
14 Nisan 2013’teki devlet başkanlığı seçimlerinden oyların yüzde 50,7’sini alarak galip çıkan Maduro’nun en yakın rakibi ile arasında 300 binden az oy bulunuyordu.
Altı yıllık görev süresinin başındaki Maduro’dan ülkesindeki yoksulluk oranını yüzde 50’den yüzde 29’a düşürün Chavez’in politikalarını sürdürmesi bekleniyordu.
Neo-liberal politikalara karşı sert duruşu, üçüncü dünya ülkelerinin haklarını savunması, ABD’nin bölge üzerindeki hegemonyasına kafa tutması ve İsrail’i eleştiren söylemi ile sol kesiminin desteğini alan Chavez için Küba gerillalarının lideri Che Guevera için de söylenen “El Comandante” lakabı kullanılıyordu.
Protestolar başlıyor
Ülkede giderek yükselen ekonomik sıkıntılar nedeniyle başlayan protestolar, ilk kez üç kişinin öldüğü 12 Şubat 2014’te dünyanın dikkatini çekti.
Günümüze kadar geçen sürede protestolar da, ülkedeki enflasyon ve yoksulluk oranı da giderek büyüdü.
Dünyanın en kalabalık ülkesi ve en büyük ikinci ekonomisi Çin’deki yavaşlamanın küresel talebi tetiklemesi, petrol kullanımına karşı politikaların artmasıyla petrol fiyatları yüzde 50’den fazla değer kaybederek varil başına 30-40 dolara kadar gerilemişti.
Bundan en büyük yarayı ülkedeki döviz gelirinin yüzde 96’sını petrolden elde eden, hatta 2012’de petrol ihracatında Suudi Arabistan’ın bile koltuğuna oturan Venezuela aldı.
Meclis hâkimiyeti kaybedildi
Maduro, devlet başkanlığı koltuğuna oturduktan sonra sandıktaki ilk sınavını 2015’te verdi. Ancak 167 sandalyeli Ulusal Meclis’te muhalif Demokratik Birlik Masası’nın 99 sandalye kazanması Maduro liderliğindeki Sosyalistlerin 17 yıllık hâkimiyetini sona erdirdi.
2014’ten yüzde 69, 2015’ten yüzde 181 enflasyonla çıkan Venezuela, 2016’nın kasım ayında hiperenflasyona girerek yüzde 800 enflasyona ulaştı.
Meclis’i lağvetti
Nicolas Maduro, dinmeyen protestoların ardından parlamentonun yasama yetkisini elinden almak için 2017 başında Ulusal Meclisi lağvederek Kurucu Meclis kuracağını ilan etti.
Kurucu meclisler, yasama meclislerinin tersine, anayasa yapmak ya da uyarlamak gibi belirli bir amaç için seçiliyor ve genelde amaca ulaştığında feshediliyor.
Muhalefet bu seçimi boykot edince Kurucu Meclis'in tamamı hükümet yanlılarından oluştu.
Ekonomik çöküşün daha da büyüdüğü 2017’de Venezuela hazinesi ve kamuya ait petrol şirketi PDVSA, milyarlarca dolarlık borç yükümlülüğünü yerine getiremeyerek temerrüde düştü.
Maduro hükümetinin asgari ücrete yüzde 60 zam yapılması, 1,6 milyon evin bedava dağıtılması gibi önlemler alsa da istediği yanıtı bulamadı. O dönem muhalefet, zamların ülkedeki krizi derinleştireceğini söylemişti.
Enflasyon yüzde 2 binin üzerinde
Ulusal Meclis, Ocak 2018’de yaptığı açıklamada 2017 enflasyonunu yüzde 2 bin 616 olarak açıklamıştı.
2018’e gelindiğinde Ulusal Meclis’in kasım ayında 12 aylık olarak açıkladığı enflasyon oranı yüzde 1,3 milyondu. Buna göre fiyatlar ortalama 19 günde bir ikiye katlanıyordu.
Yüzde 68’le yeniden Başkan
Mayıs 2018’de “Devlet Başkanlığı Seçimleri” için sandığa giden Venezuela’da Maduro, oyların yüzde 68’ini alarak ilk turda seçildi.
Ulusal Seçim Konseyi Başkanı, seçimlere katılımın yüzde 46 seviyesinde olduğunu ve muhalefetin oy oranının yüzde 21’de kaldığını söyledi.
Bitcoin gibi dijital paraların rekor üzerine rekor kırdığı ve söz konusu paraların bir merkez bankasına bağlı olmaması nedeniyle birçok ülkenin karşı çıktığı bir dönemde Nicolas Maduro, Venezuela’nın petrole dayalı dijital parası “Petro”yu tanıttı.
Petro, ABD'nin uyguladığı mali yaptırımları aşmak ve sıkıntıdaki ekonomisini canlandırmak için Maduro’nun önem verdiği bir projeydi.
ABD-Venezuela arası ipler koptu
2019 yılı Venezuela için Nicolas Maduro’nun yemin töreniyle başladı. 10 Ocak’ta Yüksek Adalet Mahkemesi’nde yemin eden lider, 2025 yılına kadar sürecek görevine resmen başladı.
Ancak bu yeminden 13 gün sonra Juan Guaido’nun kendisini “Geçici Devlet Başkanı” ilan etmesi yeni bir krize neden oldu.
ABD Başkanı Donald Trump’ın Guaido’yu resmen “Devlet Başkanı” olarak tanımasının ardından iki ülke arası diplomatik ilişkiler kesildi.
Maduro, ABD’li diplomatların 72 saat içerisinde ülkeyi terk etmesi gerektiğini söyledi.
IMF: 2019’da enflasyon yüzde 10 milyon olur
OPEC verilerine göre dünya petrol rezervinin yüzde 24,8’inin üzerinde oturan Venezuela için IMF’nin öngördüğü 2019 enflasyonu yüzde 10 milyon.
Petrol ihracatçısı ülkenin en büyük müşterisi de ABD.
Birleşmiş Milletler verilerine göre toplam nüfusun yüzde 10’una denk gelen 3 milyon kişi ülkesini çoktan terk etti.
2018’in ilk çeyreğinde yüzde 15 küçülen Venezuela, “Ekonomik Özgürlük Endeksi”nde 180 ülke arasında 179’uncu sırada.
