Dünkü askeri darbe girişiminin ardından Nijer Cumhuriyeti'ndeki durum halen belirsizliğini koruyor.

Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı, Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum'u başkent Niamey'de yer alan Cumhuriyet Sarayı'ndaki konutunda alıkoyuyor ve dışarıyla bağlantısını kesiyor.

Perşembe sabahı Nijer'in başkentinde endişeli bir sakinlik hali hüküm sürse de komşu ülkeler Mali ile Burkina Faso'da faaliyet gösteren aşırılık taraftarı silahlı grupların terör saldırılarına karşı direnişiyle şiddetlenen ekonomik krizlerden mustarip ülkede durum, halen çok gergin.

Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı'nın bir sözcüsü, çarşamba günü devlet televizyonuna çıkarak güçlerin, 1960 yılında bağımsızlaşan ülkenin 2021'de demokratik olarak seçilen ilk cumhurbaşkanının görevden alındığını duyurdu.

Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum, Nijer'deki Arap azınlıklara mensup. Seçildiğinden bu yana, ülke yönetimindeki konumunun direklerini sağlamlaştırmak için iktidardaki ve güvenlik teşkilatlarındaki liderleri sessizce değiştirmeye çalışıyor.

Özellikle de Sahel bölgesinde terörle mücadele politikasıyla, iki komşu ülkeden, yani son iki yılda askeri darbelere de tanık olan Mali ile Burkina Faso'dan farklılık gösteriyor.

İki ülkedeki darbe liderleri, Batı karşıtı tutumlar benimsemiş ve Mali'nin yeni lideri, DEAŞ yanlısı gruplardan ve diğerlerinden kaynaklanan terörle mücadele için ülkede bulunan Fransız güçlerini kovmuş iken Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum, Nijer'de Fransız güçlerini kabul etti.

Cumhurbaşkanı Bazoum'un ayrıca, bu hafta St. Petersburg'da düzenlenen Rusya-Afrika zirvesine katılmaktan kaçınan Batı yanlısı birkaç Afrikalı lider arasında yer aldığı belirtiliyor. Bununla birlikte Batı medyasına konuşan, Niamey'deki çoğu gözlemci ve analiste göre darbe girişiminin doğrudan sebebi, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Başkanı General Omar Tchiani'nin değiştirilmesi kararıdır.

Batılı yardımlar

Nijer'de ordu başta seçilmiş cumhurbaşkanına sadık kaldı. Çarşamba günü yaptıkları açıklamada ordu komutanları, Cumhurbaşkanı Bazoum'u alıkoyup darbe yapan Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı'nı, darbeye son verip cumhurbaşkanını serbest bırakmadıkları takdirde meşruiyeti geri almak için Cumhuriyet Sarayı'nda kanlı bir mücadele vermekle tehdit etti.

Bununla birlikte silahlı kuvvetler saflarında çarpışmaktan kaçınmak adına çarşamba günü, Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum'u deviren savunma ve güvenlik güçlerine bağlılığını ilan etti.

Genelkurmay Başkanı Orgeneral Abduh Sıddık İsa tarafından perşembe günü imzalanan açıklamada, darbeci askerlerin Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı tarafından alıkonan Cumhurbaşkanı Bazoum rejimine son verme amaçlı ‘bildirisine destek' ifadesi yer aldı.

Nijer Dışişleri Bakanı Hassoumi Massaoudou'nun perşembe sabahı France 24 kanalına yaptığı açıklamaya göre cumhurbaşkanı halen dışarıyla bağlantısı kesilmiş bir vaziyette konutunda bulunuyor.

Bakan, dünyadaki tüm demokratik güçlere, meşruiyetin geri alınması için müdahale çağrısında bulundu.

Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum ise sosyal medya hesabında, kendisini iktidara getiren seçim meşruiyetine ve makamına bağlı olduğunu söyleyerek dışarıya bir direniş mesajı verdi.

Antony Blinken / Fotoğraf: Reuters

Seçilmiş cumhurbaşkanı, askeri donanım, eğitim ve diğer alanlarda, çoğu Amerikan ve Batı yardımlarıyla olmak üzere orduyu modernleştirme operasyonları gerçekleştirmişti.

Bu yardımların en sonuncusu, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'in mart ayında Nijer'in başkenti Niamey'e yaptığı ziyarette Cumhurbaşkanı Bazoum ile görüşmesi esnasında duyuruldu. Buna göre Washington; Sahel ülkeleri ile Nijer'e yaklaşık 150 milyon dolarlık yardım sağlayacaktı.

ABD, son on yılda bağışlar ve yardımlar yoluyla Nijer ordusunun modernleştirilmesine yaklaşık 500 milyon dolar harcadı. Ekonomisi esasen tarıma ve avcılığa dayanan ve sürekli ekonomik ve insani krizlerle karşı karşıya kalan Nijer'e Avrupa Birliği (AB) de bağış ve insani yardımlar sunuyor.

Cumhurbaşkanı Bazoum seçildiğinden bu yana, Batı'nın daha fazla desteğini kazanma ve ülkesinin ekonomisini geliştirmeye çalışma politikası kapsamında, ekonomiyi kısmen liberalleştirmekten medeni kanunlarda kadın haklarını güçlendirmeye kadar geniş bir yelpazede reform faaliyetleri yürüttü. Ancak darbeyi ilan eden güçlerin, hava kuvvetlerinde Albay Amado Abdurrahman tarafından çarşamba günü televizyonda okunan açıklamasında cumhurbaşkanının görevden alınıp kontrolün Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı tarafından ele geçirilmesine, ‘güvenlik durumunun bozulması ve ülkenin kötü yönetilmesi' sebep gösterildi. 

Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum'a yönelik darbeye, Bazoum'un Batı yanlısı tutumu mu yoksa Fransız ve Batılı güçleri kovup terörle mücadelede Rus Wagner Grup güçlerinin aracılığına bağımlı hale gelen komşu ülkelerdeki darbe girişimlerine yönelik tutumu mu sebep oldu, belli değil.

Ekonomik önemi

Nijer kapalı bir ülke, yani sınırları herhangi bir deniz kıyısına bakmayıp tarıma, avcılığa ve ormancılık faaliyetlerine dayanan bir ülke olmakla birlikte dünyanın en büyük uranyum rezervlerinden birine sahip. Mali ve Burkina Faso gibi diğer kıyı ülkeleri, bol miktarda altın çıkarmaya bağlı olsa da Nijer'in önemi, doğal uranyum kaynaklarından ileri gelmektedir.

Bununla beraber tarım sektörü, Nijer'deki GSYİH'nin en büyük bileşeni olma özelliğini koruyor. Nitekim hasılanın yaklaşık yarısını (ekonominin yüzde 45'ini) oluşturuyor. Tarım ve hayvancılık, Nijer'in 24 milyonu aşan nüfusunun en büyük kısmı için temel gelir kaynağı.

İki yıllık bozulmanın ardından Nijer ekonomisi, tarım verimlerinin iyileşmesi ve Dünya Bankası'nın tarifine göre güçlü reform faaliyetleri sonucunda 2022 yılında iyi bir büyümeye tanık oldu. O kadar ki Dünya Bankası, Nijer'deki büyümenin bu yıl yüzde 6,9'a ve 2024'te de ikiye katlayarak GSYİH'nin yüzde 12,5'ine ulaşmasını bekliyordu. Ayrıca bütçedeki mali açığın da bu yıl yüzde 5,3'e düşmesini öngörüyordu.

Cumhurbaşkanı Muhammed Bazoum, iktidara geldiği günden itibaren tarım sektöründe ekonomik reform uygulamaları başlattı. Bu uygulamalar, sektörün geliştirilmesine matuf mikrofinans işlemleri ile diğer düzenlemeleri de içeriyordu.

Independent Arabia