NASA, yaklaşan bir Güneş fırtınasının Dünya'da nereyi vuracağını tahmin etmek için bir yapay zeka modeli geliştirdi. Bilim insanlarının söylediğine göre bu yeni sistem "30 dakika önceden uyarı" sağlayabilir.

ABD Uzay Ajansı'nın Goddard Uzay Merkezi'nden araştırmacılar bu yapay zeka modelinin, NASA uydu verilerini analiz ederek uzaydaki tehlikeli havaya karşı alarm verdiğini söylüyor.

Yakın zamanda Space Weather adlı akademik dergide yayımlanan yeni çalışmaya göre bu uyarı, bu fırtınaların elektrik şebekeleriyle diğer kritik altyapılar üzerindeki ciddi etkilerini önleyebilmeleri için ülkelere yeterli zamanı sağlayabilir.

Güneş fırtınaları, Güneş'in taçküre kütle atımı adı verilen bir patlamayla elektrik yüklü plazma yayması sonucu meydana geliyor.

Elektrik yüklü bu parçacıklar, gezegenin etrafındaki koruyucu manyetik alanla etkileşime girdiğinden jeomanyetik fırtına denen olaylar yaratarak Dünya'daki cihazlarda elektrik kesintilerine ve teknolojik arızalara yol açabiliyor.

Bu fırtınaların şiddeti hafiften aşırıya kadar değişmekle birlikte, etkileri teknolojiye bağımlı bir dünyada giderek daha yıkıcı hale gelebilir.

Örneğin 1989'daki bir Güneş fırtınası Kanada'nın Quebec eyaletinde 12 saat boyunca elektrik kesintilerine yol açarak milyonlarca kişinin karanlıkta kalmasına, okulların ve işyerlerinin kapanmasına neden olmuştu.

Carrington Olayı diye bilinen bir başka meşhur ve şiddetli Güneş fırtınası da 1859'da eski telgraf istasyonlarında yangınlara yol açarak mesajların gönderilmesini engellemişti.

Bilim insanları, Güneş'in 11 yıllık aktivite döngüsünün zirvesi olan sıradaki "solar maksimuma" yaklaştıkça böylesi yıkıcı bir Güneş fırtınası riskinin arttığı uyarısında bulunuyor.

Böyle bir yıkımı önlemek için NASA'dan bilim insanları, önceki Güneş görevlerinden elde edilen Güneş rüzgarı ölçümleriyle Dünya'nın genelindeki yer istasyonlarında gözlemlenen jeomanyetik fırtınalar arasındaki bağlantıları belirleyecek bu yeni yapay zeka modelini geliştirdi.

Araştırmacılar geliştirdikleri DAGGER adlı bilgisayar modelinin, tüm dünyadaki jeomanyetik fırtınaları "meydana gelmeden 30 dakika önce" hızlı ve doğru bir şekilde öngörebildiğini söyledi.

Ağustos 2011 ve Mart 2015'te meydana gelen iki jeomanyetik fırtınaya karşı test edilen model, fırtınanın dünya çapındaki etkilerini "hızlı ve doğru" bir şekilde tahmin edebildi.

Yeni tahmin sistemi, sık sık güncellenen öngörüler oluşturmak için yapay zekanın hızlı analizini, uzaydan ve Dünya'dan yapılan gerçek ölçümlerle birleştiren ilk model.

Bilim insanları sistemin sağladığı erken uyarının, örneğin hassas sistemleri geçici olarak devre dışı bırakarak veya uyduları farklı yörüngelere taşıyarak altyapıyı yaklaşan bir Güneş fırtınasından korumak için harekete geçilmesini sağlayabileceğine inanıyor.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Independent Türkçe’nin editöryal politikasını yansıtmayabilir.

https://www.independent.co.uk/space

Independent Türkçe için çeviren: İpek Uyar