Hakarete uğrayanların hakkı Arap adaletinin terazisinden düştü mü?

Avrupa yargısı hakaret mağdurları için bir sığınak olurken ve sanık sandalyesine son olarak yapay zeka oturtulurken Ortadoğu’da hakaret davalarıyla ilgili mekanizmalar yetersiz görülüyor

Avustralya'da Hepburn Shire Belediye Başkanı Brian Hood, "rüşvet suçlamasıyla karşı karşıya olduğu" iddiasını paylaşan ChatGPT'ye dava açtı / Görsel: Reuters

ABD'de 2020 yılındaki başkanlık seçimlerindeki oy kullanma sistemini üreten Dominion şirketinin avukatı Justin Nelson, geçen nisan ayı ortalarında eski ABD Başkanı Donald Trump ve seçim kampanyasının bazı üyelerinin başını çektiği bir karalama kampanyası sonucunda şirketin zarara uğradığını açıkladı. 

Nelson, ABD merkezli Fox News kanalının, 2020'deki başkanlık seçimlerinde hile yapıldığı iddiaları nedeniyle oy kullanma sistemini üreten Dominion şirketine 787 milyon dolar tazminat ödemeyi kabul etmesinin ardından yaptığı açıklamada, "ABD'nin seçimlerin düzenlenmesiyle ilgili kurumlarının yetkilileri ve Dominion hakkında birtakım yalanlar yayıldı. Kendimizi komplo teorileri üzerine inşa edilmiş bir dünyaya çekiliş halde bulduk. Bu durum tüm ülke için büyük kayıplara neden oldu" ifadelerini kullandı.

Fox News'in tazminatı ödemeyi kabul etmesi, Rupert Murdoch gibi bir medya patronunun ve ünlü şahsiyetlerin ifade vermek üzere mahkeme önüne çıkma olasılığını da ortadan kaldırdı.

Dava aynı zamanda ülkelerin iftirayı kanıtlamak için benimsediği standartlar ve mağdurlara yardım etmek için uyguladığı yöntemler hakkında ciddi tartışmalara yol açtı.

Mısır'daki Ulusal Suç ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi Suç Araştırmaları Departmanı Başkanı Fethi Kanavi, tazminatın, Fox News tarafından ABD'deki başkanlık seçimlerinde hile yapıldığı iddialarının bir bütün olarak toplum üzerindeki olumsuz etkisiyle orantılı olduğunu söyledi.

Kanavi, The Independent Arabia'ya yaptığı değerlendirmede, ABD ve diğer ülkelerin gerçeğe hızla ulaşabilmek amacıyla kullandıkları gelişmiş mekanizmaların, yargıyı hakaret mağdurları için uygun bir sığınak haline getirdiğini söyledi.

Uluslararası Hukuk Danışmanı Kemal Yunus ise uzlaşılan tazminat miktarının bazılarının düşündüğü kadar büyük olmadığını düşünüyor.

Arap ülkelerinde hakaret davalarının Avrupa'daki kadar fazla olmamasından Arap yasa koyucuları suçlayan Yunus, belirli kazanımlar elde etmek amacıyla karalamaları yasa dışı bir araç olarak kullanan herkesi caydırmak için Arap ülkelerinde cezaların daha fazla katılaştırılması gerektiğini önerdi.


Dünyanın en ünlü hakaret davaları

ABD mahkemeleri, geçtiğimiz yıl temmuz ayında ünlü aktör Johnny Depp'in kendisi gibi oyuncu olan eski karısı Amber Heard'e karşı kazandığı heyecan verici hakaret davalarından birine tanık oldu.

Jüri, Heard'ün ilişkileri sırasında Depp'in kendisine saldırdığını iddia ederek Depp'e karşı kasıtlı olarak karalama kampanyası başlattığı kararına vardı.

Çünkü Heard, iddialarını kanıtlayamamıştı. Jüri, Heard'ün Depp'e 15 milyon dolar tazminat ödenmesini kararlaştırdı.

Yargıç bu rakamı, eyalet kanunları uyarınca en yüksek tazminat miktarı olan 10,35 milyon dolara düşürdü.

Sussex Düşesi Meghan Markle davası da tüm dünyada ilgi gören hakaret davaları arasında yer aldı. Markle, üvey kardeşi Samantha Markle'ın kendisi hakkında iftira, yalan ve kötü niyetli beyanlarda bulunduğu iddiasıyla açtığı 75 bin dolarlık iftira davasını kazandı.

Ancak Florida'da görülen davanın yargıcı ise Markle'ın düşüncelerini paylaştığını ve bunların yanlışlığının kanıtlanamayacağını söyledi.

Mahkeme ayrıca Markle'ın düşünce ve ifade özgürlüğünü güvence altına alan ABD Anayasası Birinci Değişikliği uyarınca görüş bildirme hakkına sahip olduğunu kaydetti.

ABD mahkemeleri, aralarında öğrencilerin ve öğretmenlerin de bulunduğu 26 kişinin öldüğü Sandy Hook İlkokulu'na düzenlenen silahlı saldırısını "silah endüstrisini hedef alan bir düzmece" olarak niteleyen komplo teorisyeni Alex Jones davası gibi çok sayıda büyük hakaret davasıyla sarsıldı.

Mahkeme, komplo teorisyeni Jones'u 965 milyon dolar tazminat ödemeye mahkûm etti.

İngiltere, anayasasında hakaret davalarıyla ilgili özel bir yasanın olduğu ülkelerden biri.

Bu, başkalarının gözünde kişinin itibarlarını zedeleyen ve hakkında doğru olmayan ifadelerle hakarete uğrayanlara tazminat ödenmesini öngören 1996 tarihli yasayla değiştirilen 1952 tarihli Hakaret Yasası'dır.


Cambridge Düşesi'nin mahremiyetinin ihlali

Uluslararası medya, 2012 yılının eylül ayında o dönem kamuoyunun büyük ilgisi gösterdiği Cambridge Düşesi Kate Middleton ve Prens William'ın davasına dikkati çekti.

Bir Fransız dergisi tarafından Cambridge Düşesi'nin üstsüz fotoğrafları yayınladığı için açılan dava, 100 bin euroluk tazminat ödenmesi kararıyla sonuçlandı.

Mahkeme, kararın gerekçesi olarak çiftin Fransa'nın Provence bölgesinde tatildeyken kendilerinin haberi olmadan çekilen fotoğraflarının özel hayatlarına müdahale teşkil ettiğini açıkladı.

Hakaret davalarında sanık koltuğu son olarak yapay zeka da oturdu. Bu en garip vakalardan biriydi.

Avustralya'da Hepburn Shire Belediye Başkanı Brian Hood'un, kanuna aykırı uygulamaları yetkili makamlara ifşa ettiği davada "rüşvet suçlamasıyla karşı karşıya olduğu" iddiasını paylaşan ChatGPT'ye dava açarak onu sanık sandalyesine oturtması şaşkınlık yarattı. 

Hood'un hukuk firması Gordon Legal'ın ortağı James Naughton, açılması muhtemel davanın bilgi teknolojileri ve yapay zeka çalışmaları alanında yapılması tartışılan düzenlemelerle ilgili bir dönüm noktası olabileceğini söyledi.
 


Peki, hakarete uğrayan Arapları kim koruyor?

Arap ülkelerine geldiğimizde hakaret mağdurlarını koruyan mekanizmaların, caydırıcılık için yasa koyucular tarafından gözden geçirilmesi gerektiği anlaşılıyor.

Ürdünlü araştırmacı Ziyad Muhammad Falih Beşabeşa tarafından yapılan bir araştırma, hapis ya da para cezaları hükümlüler açısından caydırıcı olmadığından bir kişinin itibarını hem cezai hem de hukuki düzeyde hakarete karşı korumaya yönelik yasalların yetersiz kaldığına işaret ediyor.

Araştırmaya göre hakaret ve iftira suçlarına ilişkin yasaların ceza kanunu çatısı altında toplanması için teklif sunulmalı.

Ceza davalarında uzman Ürdünlü Avukat Muhammed en-Nebhan, Arap dünyasında hakaret davalarının gıyabında hakaret, sövme ve aşağılama gibi durumları kapsadığını, tazminat cezasının mağdurun psikolojik olarak etkilenmesinden ötürü verildiğini belirtti.

Tazminat miktarının uzman bir bilirkişi tarafından belirlendiğini söyleyen Nebhan, Arap ülkelerindeki yasaların hakaret mağdurlarına tazminat hakkı tanısa da Arap ülkelerinde bunun için mahkemeye gidilmesinin pek tercih edilmediğinin altını çizdi.

Ayrıca, Mısır Kadın Davaları Vakfı'nda hukuk birimi yöneticisi olan Avukat Abdulfettah Yahya, Arap ülkelerinde cinsiyet meseleleriyle ilgili bir yargı mekanizması oluşturmak için hakaret davalarını alacak nitelikli ve eğitimli birimlerin ve karakolların bünyesinde uzman birimlerin kurulmasını önerdi.

Arap ülkelerinde hakaret davalarına ilişkin mevzuatın bulunduğunu söyleyen Yahya, buna karşın mevzuatın tazminat miktarı artırılarak etkinleştirilmesi gerektiğini vurguladı.

Ayrıca Kerkük Üniversitesi Hukuk ve Siyasal Bilgiler Fakültesi tarafından yayınlanan ve Ceza Hukuku Yardımcı Doçenti Nuztad eş-Şavani ve Ceza Hukuku Yardımcı Doçenti Keşav Maruf ortaklığında hazırlanan bir çalışmada, teknolojik gelişmelerle nasıl ilgilenmesi gerektiği konusunda eğitimli polisler aracılığıyla siber suçlarla mücadele için özel bir polis gücünün kurulması ve savcıların ve soruşturma makamlarının bu konuda eğitilmesi önerildi.


Dünya hakarete nasıl bakıyor?

"Yargı Sisteminin İfade Özgürlüğüne Saldırmak için Kötüye Kullanımı" başlıklı rapor, yargının bu amaç doğrultusunda kötüye kullanımı ile ifade özgürlüğünün desteklemesi arasında uygun bir dengenin kurulması şartıyla, hakaret yasalarının kişilerin ve kurumların itibarının zarar görmekten koruyabileceğine işaret etti.

UNESCO tarafından hazırlanan rapora göre başkalarının haklarının ve itibarının korunması dahil olmak üzere bazı durumlar ve ulusal güvenlik ve kamu düzeni ile ilgili konular dışında suç işleme ve zarar verme vakalarında hakaret kaynaklı zararların giderilmesi için orantısız önlemler alınması gerekebilir.

Hakaretin ne anlama geldiğine dair görüş birliği oluşturulması amacıyla birçok girişimde bulunuldu.

Bana göre hakaret, bir kişi hakkında onun itibarını zedeleyecek ya da toplumdaki konumunu zayıflatacak, insanların ondan yüz çevirmesine yahut onunla yan yana gelmekten kaçınmasına yol açacak sözler sarf etmektir.

 

 

Independent Arabia

DAHA FAZLA HABER OKU