Kendimi bildim bileli baba mesleği ile başladım ve onunla devam ettim. 4-5 yaşlarındayken babam beni dükkana getirdi. Oyuncağım pense ve tornavidaydı. O zaman başladım daha da bırakamadım. Şu an başka bir iş de bilmiyorum çünkü bununla büyüdüm.
Üç kuşaktır kalaycılık yapan ve son yıllarda mesleğinden savrulan Özcan Demir isimli usta, kalaycılıktan tamirciliğe evirilen deneyimini bu sözlerle anlattı.
Şimdilerde dükkana çevirdiği toprak damlı bir evde, demlik, tencere gibi gereçlerin tamirini yapan Özcan Demir, kalaycılık yapmasa da tarihe karışmak üzere olan bu mesleğin Van ve çevre kentlerindeki son ustalarından.
Fabrikasyon üretimi ile beraber bakır eşyanın yerini krom, çelik ve alüminyum alaşımlı mutfak ürünleri aldı.
Hal böyle olunca kalaycılık yok olmaya doğru giden mesleklerden biri haline geldi.
Peki tarihi milattan önce 3000'lü yıllara dayanan bu kadim meslek, nasıl oldu da tamamen bitme noktasına geldi?
"Kalaycılık ömrünü tamamladı artık"
Özcan Demir'e göre, fabrikasyon üretim ve usta sorunu bu durumun en temel nedenlerinden.
Demir'in İran'dan Van'a göç eden dedesi, kalaycılık mesleğini de beraberinde getirmiş.
Dedesinin kalaycılıkla başladığı işi, Demir'in babası ve ardından kendisi sürdürüyor.
Kalaycılıktan tamire dönüşen süreç ise tamamen mecburiyetten ortaya çıkmış. 53 yaşındaki Özcan, şu bu "mecburiyeti" şu sözlerle dile getirdi:
Kalaycılık bitince şu an demlik, tencere gibi gereçlerin tamirini yapıyorum. Kırılan, çatlayan yerleri onarıyorum. Daha çok lehim işi. Zaten beni mutlu eden de bu biraz. Çünkü lehim işi, eskiden kalma ve şu an devam eden tek iş. Ara sıra saç semaverler, soba gibi aletler yapıyorum ama onlar da kalmadı artık.
Son yıllarda bakır tava ve tencereler yerini plastik veya çelikten yapılmış araç gereçlere bıraktı. Demir, bu yüzden kalaycılığın ömrünü tamamladığını söyledi:
Kalaycılık işi azalmaya başladı. Naylon veya melamin dediğimiz takımlar çıkınca insanlar buna yöneldi bu yüzden bakır işi oldukça azaldı. Şu an sadece elektrik kablolarında kullanılıyor. Ömrünü tamamladı artık. Van'da yapan yok, daha doğrusu usta kalmadı. Güneydoğu'da az da olsa var ama bizde tamamen bitti.
"Her şey makineleşiyor, her işin veya üretimin daha kolayı bulunuyor "
Sık sık geçmişi hatırlatan Demir'in ağzından dökülen her cümlesi bir sitemi yansıtıyor;
Kalaylama işi zahmetli bir iş. Ama alın teriydi. Alın teri her zaman değerlidir. Nasıl kazandığını bilirsin o yüzden boş yere vermezsin.
Her şey makineleşiyor. Her işin veya üretimin daha kolayı bulunuyor. Bir şeyi hızlıca yapıp para kazanmak istiyorlar ama eski para kazanmanın tadını da alamıyorum ben.
Eskiden saatlerce günlerce bir şeyi yaptığında ve bittiğinde gururla 'Bunu ben yaptım' derdin, şimdi artık her şeyi fabrikalar yapıyor. Fabrika da yaptığı her şeyi tamiri mümkün olmayacak şekilde üretiyor. İşte buna çok üzülüyorum. Çünkü tamir etmeye, yeniden ayağa kaldırmaya alışmışız.
Çağın dönüşümü karşısında ezildiğini söyleyen Demir, çocuklarını bu işten uzak tutmaya çalıştığını da sözlerine ekledi.
Ona göre artık her meslek hızlıca bir üretimi mecbur bırakıyor ve bu yüzden sabır kalmadı.
Üç oğlum var üçünü de dükkana sokmadım. Okula gitsinler istedim. Çağa ayak uydurmak zorunda kaldık. Çünkü artık okuyarak meslek sahibi oluyorsun.
Bizim zamanımızda bir ustanın yanında çalışa çalışa öğrenilirdi , artık öyle değil. Her mesleğin okulu var, aşçılığı bile okul okuyarak öğreniyorlar. Bir meslek öğreneyim hemen para kazanalım diyorlar, sabır veya emek kalmadı artık.
Atölye olarak kullandığı tarihi Van evini onararak ayakta tutmaya çalışıyor
Demir, eski olandan yana büyük bir ısrarı olduğunu dile getirdi.
Bu yüzden olsa gerek, atölye olarak kullandığı tarihi kerpiç Van evini her defasında tamir ederek burada olabildiğince kalmaya çalışıyor.
Eskiden beri gözümüz hep eskide, hep el yapımı işlerde. Makinayla, betonla yapılanlara bir türlü ısınamadım. Yıllardır daha önce ev olarak kullanılan bu dükkândayız. Kerpiç evlerde bir sıhhat vardır. Bu evlerde oturun rahat nefes alacağınızı hissedeceksiniz. Yıkılıyor işte, sağını yapıyoruz solunu yapıyoruz. Ne kadar ayakta tutabildiysek artık.
"Ömrüm el verdiğince bu işi yapacağım" diyen Demir, sözlerini şu ifadelerle tamamladı:
Çünkü çocukluğumdan beri yaptığım başka bir iş olmadı. Babamla açtığımız bu dükkanı elimden geldiğince açık tutmaya çalışacağım.
© The Independentturkish
