Peş peşe gelen zamlar, içki fiyatlarını ciddi rakamlara ulaştırdı.
Fiyat artışındaki en büyük neden ise alkolden alınan vergi oranının yüksekliği.
Örneğin 70'lik bir rakıya ödenen 240 liranın neredeyse yüzde 75'i yani 189 liralık bir kısmı vergiye (ÖTV+KDV) gidiyor.
İçki fiyatlarındaki artış geçmişten beri kaçak içki üretimini ve satışını artırdı.
İnternet ortamında bile evde rakının nasıl üretileceğini anlatıldığı videolar türedi.
Kimisi sadece evde kendisi için üretiyor ama bu işi ticarete dökenler de mevcut.
Bunun da önüne geçmek için 2011'den itibaren bazı adımlar atılmaya başlandı.
Yapılan düzenleme ile evsel kullanım amaçlı etil alkolün piyasaya sürülmesi sınırlandırılarak sadece üretim tesisleri tarafından ithal edilmesi, ambalajlanması ve alkol perakende satış belgesine sahip satıcılar eliyle tüketime sunulması kararlaştırıldı.
Kaçak içki üretimini önleme çalışmaları bu sefer de ölümleri artırdı.
Kaçak üretimden dolayı alkolde vergi kaybının artması üzerine bu sefer de evsel üretimi iyice zorlaştırmak için 2017'nin aralık ayında etil alkolün tadının acı olmasını sağlayan "bezonat" adlı maddenin etil alkole katılması kararlaştırıldı.
Eylül 2019'da ek bir önlem daha alınarak eczacılara etil alkolü ecza depolarından sadece aylık olarak 2 litre temin edebilecekleri kuralı getirildi.
Son olarak 1 Ekim 2020 tarihinden itibaren evsel amaçlı etil alkolün internet üzerinden de satışı yasaklandı.
Bütün bu süreçler içerisinde son birkaç yıldır rakı üretiminde kullanılan etil alkol bulmanın da sorunlu hale gelmesiyle evlerde veya merdiven altında kaçak üretim yapanlar kullanımı riskli olan metil alkole yönelmeye başladı.
İki haftalık süreçte 75 kişi kaçak içkiden öldü
Kullanılan malzemedeki bir sıkıntı veya ölçünün tutturulamaması sonu ölümle biten vakaları artırdı.
Özellikle yılbaşına doğru kaçak içki üretiminin ve satışının artmasıyla ölümler de peş peşe yaşanıyor.
24 Aralık 2021 tarihli haberlere bakıldığında sadece o tarihe kadar gelen 10 günlük süreçte 75 kişi sahte içkiden dolayı yaşamını yitirdi.
Kısaca alınan önlemler bile merdiven altlarında "sahte" olarak da tabir edilen içki üretimini durduramazken, farklı yollardan getirilen normal içkilerin de kaçak yani el altından vergilendirilmeden satışını engelleyemiyor.
"İnsanlar evlerde kimyager oldu, kendi alkollerini üretmeye çalışıyorlar"
Birçok insan bulduğu malzemelerle evlerinde içki imal etmeye devam ediyor.
Hatta 6 Ocak 2022 tarihli "Pahalılık sosyal yaşamı vurdu" başlıklı haberimizde konuşan ve daha çok alkollü restoranların bir araya gelmesiyle oluşan Kadıköy Esnaf Derneği'nin (Kadıder) Başkanı Tuncay Savaşlı durumu "İnsanlar evlerde kimyager oldu, kendi alkollerini üretmeye çalışıyorlar" diye tanımlamıştı.
"İçki üretimin yüzde 30'dan fazlası sahte ürünler"
Kaçak içki üretiminin boyutları Prof. Dr. Seyfettin Gürsel'in koordinatörlüğünde Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi'nin Mayıs 2021'de yayımladığı, "Yasa Dışı Ticaretin Analizi" raporuna da konu oldu.
Sahte ve yasal ürün arasındaki fiyat farkının yüzde 50'leri bulduğu kaydedilen raporda, görüşlerine yer verilen Efe Alkollü İçecekler Hukuk ve Kurumsal İlişkiler Direktörü Tülay Aktan, sektörün en büyük sorununun merdiven altı üretim olduğunu belirterek, "Sahtenin boyutu o kadar büyüdü ki sahte üretim sanayileşti" dedi.
İçkide üretimin yüzde 30'undan fazlasının sahte ürünlerden oluştuğuna dikkati çeken Aktan, bir şişe rakının yüzde 75'inin vergiden oluştuğunu hatırlatarak fiyat artışlarından dolayı artık eğitimli kesimin de sahte ve kaçak ürüne doğru yöneldiğini iddia etti.
"Kaçak içki alkolizmi de artırıyor "
Ancak kaçak içki üretimi ve ticaretinin artması sadece ölüm olaylarını arttırmıyor.
Üsküdar Üniversitesi Tıbbi Farmakoloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Tayfun Uzbay'a göre alkolizmi de beraberinde getiriyor.
Alkolün yasak olduğu kimi ülkelerde de alkolizmin ciddi bir sorun olduğunu hatırlatan Uzbay, şu iddiada bulundu:
Bu tür yerlerde insanlar kendileri ürettiğinden veya kaçak yollardan temin ettiğinden evlerinde bu sefer yüksek miktarda alkol bulundurmaya başlıyor. Çünkü yasal olanına göre daha ucuza mal ettiğinden daha fazla üretiyor. Ayrıca 'yeni zam gelecek' diye daha fazla stokluyor. İnsan bir şeyi kendi ürettiği ve daha ucuza mal ettiği zaman bu sefer psikolojik bir tüketici davranışı devreye giriyor, daha fazla da tüketmeye başlıyor. Şimdi bir arkadaşınla dışarı çıktığında ya da evde yasal bir içkin vardır misafirin geldiğinde çıkardığında içeceğin sınırlıdır. Ama evde sürekli fazlasını yapabiliyorsan aynı zamanda tüketirsin. Bu da alkolizme gidişi artırır.
ABD'deki içki yasağı mafyaya yaramıştı
ABD'de 1930'lu yıllardaki içki yasağının kaçak içki ticaretini arttırdığını ve bunun mafyanın güçlenmesine yol açtığını hatırlatan Uzbay, ayrıca kaçak içkinin ölüme neden olabildiği gibi görme bozukluğu dahil türlü sağlık sorunlarına da yol açtığına dikkat çekti.
"Kendisi alkolü imal ediyorsa bu içki içme isteğini artırabilir"
1994 ve 2003 yılları arasında Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi'nin başhekimliği görevinde bulunan ve gençleri alkol ve uyuşturucudan korumak için seminerler düzenleyen Psikiyatrist Doktor Arif Verimli, öncelikle yasal yollarla dahi olsa içkinin insan sağlığına zararlı olduğuna dikkati çekti.
Verimli, öncelikle metil alkolden yapılan sahte içkinin ölümlere neden olduğunu anımsattıktan sonra "Doğru dürüst bir hammaddeyi bularak eğer kendisi alkolü imal ediyorsa bu içki içme isteğini de kolaylıkla arttırabilir" ifadelerini kullandı.
"Alkolü kendin yaparsan daha çok tüketirsin"
Bir dönem siyasetin içinde de aktif rol alan iş insanı Yasemin Öney Cankurtaran da uzun yıllardan beri Uyuşturucu ve Bağımlılıkla Mücadele Platformu Başkanlığı'nı da yürütüyor.
Cankurtaran'ın çalışmaları kapsamında alkol bağımlılığıyla mücadele de var.
"Evlerde alkolünü kendi üreten ya da kaçak alanların alkole yönelmeleri daha mı çok artıyor?" sorumuz üzerine Cankurtaran, "Alkolizmi yüzde 100 arttırır" dedi ve şunları söyledi:
"Alkol evde durdukça ve hele kendin yapıyorsan daha çok tüketirsin Hani dışarıda da ev yapımı poğaça, kek, sarma gibi ürünler satılır. İnsanlar evde yapılan ürünlere daha yakın hissettiklerinden daha kolay satın alsınlar diye burada bir duygusal bağ kurulmak istenir. Hele hele insan kendi yaptığıyla daha fazla duygusal bağ kurar. Dolayısıyla ürettiği alkol ile de bir duygusal bağ kurar ve onu tüketmesi gerektiğini düşünür. Dolayısıyla bir süre sonra daha çok içmeye başlar."
"Dışarıda içen daha temkinli iken evde içen temkini elden bırakır"
Yasemin Öney Cankurtaran, insanların dışarıda içtiği zamanlar ya maliyeti çok artmasın ya da evine dönerken yolda sorun yaşamamak için genelde daha temkinli davrandığını aktararak, "'Birazdan arabaya bineceğim veya otobüsü kullanacağım' diyerek 2 kadeh içmişse 3'üncüyü içmez. Ama evde üreten insan ve içen bir insan 'yolda kalırım, param çıkışmaz' gibi kaygıları az olduğundan temkinli olmayı bir kenara bırakır kadehleri peş peşe devirebilir. Sonuç olarak bu düzenli bir hal aldıkça kişiyi alkolizmin pençesine düşürür" diyerek sözlerini tamamladı.
© The Independentturkish
