Pandemi yılını yüzde 9,79 küçülme ile kapatan, 1 Ocak 2021 itibarıyla da Avrupa Birliği ile 50 yıllık ortaklığını bitiren (Brexit) İngiltere, yıl biterken başka bir krizle karşı karşıya: Noel hediyelerini kim taşıyacak?
Zira ülkede kamyon, tır gibi ağır vasıta araçlarını kullanan insan sıkıntısı çekiliyor. Taşıyan olmadığı için süpermarket rafları boş, benzin istasyonları önünde uzun kuyruklar oluşuyor.
İngiltere Nakliyeciler Birliği'nin verilerine göre ülkede ihtiyaç duyulan ağır vasıta şoförü sayısı 100 bine yaklaşıyor.
Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden çıkması (Brexit), pandemi, sürücülerin yüksek yaş ortalaması gibi unsurlar yaşanan krize gerekçe olarak gösterilirken, İngiliz hükümeti "geçici vize" uygulamasına hazırlanıyor.
Neden ağır vasıta kullanacak insan bulunamıyor?
1- Brexit
Bunlardan ilki Brexit sonrası, ülkedeki çalışma koşullarının değişmesi ve dolayısıyla çalışmak için gelen yabancı sayısının azalması.
Zira, Brexit sonrası Avrupa Birliği vatandaşları da Birleşik Krallık'ta vizesiz çalışamaz hale geldi.
Hükümetin beklentilerine göre 2030'da her beş kişiden birinin 65 yaş üstü olacağı ülkede yabancı çalışanlar, "genç istihdam kaynağı" açısından hayli mühim.
Nakliyeciler Birliği'nin açıklamasına göre Brexit nedeniyle ise 20 bin Avrupalı sürücü, Birleşik Krallık'ı terk etti.
İngiltere Endüstrisi Konfederasyonu Başkanı Tony Danker, BBC'ye yaptığı açıklamada "şoför kıtlığını", "Brexit sonrası hangover" diyerek açıkladı.
Göçmenlik sisteminde büyük bir problem olduğunu söyleyen Danker, BBC'ye, "Evine dönmesini istemediğimiz pek çok sürücümüz evine döndü" değerlendirmesini yaptı.
Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü uzmanlarından Jacob Kirkegaard, France24'e yaptığı açıklamada Brexit'in hayata geçirilme hızının bir problem olduğunu söyledi.
"Pandemi olsun ya da olmasın, Brexit'ten bu yana insanlar uyarıyordu: Yeni sürücüleri eğitmeye vakit yok" diyen Kirkegaard, "İngiliz endüstrisi yıllardır, özellikle düşük gelir seviyesine sahip AB üyesi ülkelerden gelen sürücülere bel bağlıyordu. İngiliz sürücü yetiştirilmedi" değerlendirmesini yaptı.
Paris merkezli Jacques Delors Enstitüsü'nde görevli, Avrupa ekonomisi uzmanı Elvire Fabry ise ağır vasıta sürücülüğünün düşük maaşlı bir iş olduğunu hatırlatarak, "Becerileri ve ilgi çekici iş ortamı koşullarını oluşturmak yıllar alan bir süreç" diye konuştu.
2- Pandemi
Birleşik Krallık'ta 136 binden fazla insanın yaşamına mâl olan koronavirüs salgını nedeniyle sürüş eğitimleri durmuş, işi bırakmak zorunda kalan pek çok sürücü geri dönmemişti. Bunlar arasında sağlık endişeleri nedeniyle emeklilik isteyen yaşlı sürücüler de var.
Nakliyeciler Birliği'nin verilerine göre pandemi süresince 40 bin adet sürücülük sınavı iptal edildi.
Koronavirüs kapanmaları sırasında sürücü eğitimleri ve sınavlarının durmasına karşı hükümet, sınav kapasitesini ve şoförlerin haftalık çalışma süresini uzattı. Ancak bu durum güvenlik endişelerini de beraberinde getirdi.
Masada olan seçeneklerden biri de sivil test kapasitesini artırmak için ordudan sürüş eğitmenlerini görevlendirmek.
Hükümet kanadından gelen açıklamalarda genellikle sorunun kaynağı olarak pandemi gösteriliyor.
Nakliyeciler Birliği'nin sürücüler arasında yürüttüğü bir araştırmaya göre Kovid-19, şoför kıtlığının nedenleri arasında altıncı sırada. Birinci sırada ise yaşlı sürücülerin artık emekli olmak istemeleri var.
Ulaştırma Bakanı Grant Shapps geçen hafta Sky News'a yaptığı açıklamada, sosyal mesafe önlemlerinin şoför kıtlığındaki ana neden olduğunu, Brexit'in olmadığını söyledi. Shapps, Almanya ve Polonya'nın da pandemi nedeniyle aynı sıkıntıyı yaşadığını ifade etti.
BBC Redio 4'e konuşan İngiltere Hazine Bakanı Simon Clarke ise bu zoruluğun Birleşik Krallık'a özgü olmadığını söyleyerek "Bu durumun yalnızca bir İngiliz sorunu olduğunu düşünmek çok yanlış. Avrupa genelinde 400 bin ağır vasıta aracı şoförü açığı var" dedi.
İngiliz bakanların, açıklamaları kısmen doğru.
Zira, Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği'nin verilerine göre (IRU) sorun, pandemiden önce başladı.
2019'da Birleşik Krallık'ta kamyon şoförü pozisyonlarının yüzde 24'ü doldurulamamıştı. Bu oran Polonya'da yüzde 22'ydi.
Çek Cumhuriyeti yüzde 21 eksik istihdamla çalışırken, İspanya'da da sürücü pozisyonlarının yüzde 20'sine talep olmadı.
Geçen yıl ise Polonya'da 120 bin, Almanya'da 45 bin ila 60 bin sürücü eksiği vardı.
Elbette ki pandemi önlemleri sırasında eve kapanmalar, bu kaosu büyüttü. İyi çalışma koşullarının da olmaması, gençleri bu sektörden uzaklaştırdı. IRU'ya göre Avrupa'da kamyon şoförlerinin yaş ortalaması 44.
Nakliyeciler Birliği'nden News18'e konuşan bir yetkili, kamyon ve kargo şoförleriyle ilgili sorunun daha derinlerde olduğunu hatırlatarak, "Birleşik Krallık'ta şoförlerin yaş ortalaması 57. Çok fazla insan emekli oldukça durum daha da kötüleşiyor" dedi.
Benzin krizi nasıl oluştu?
Benzin fiyatlarının ortalama 1,3 pound olduğu Birleşik Krallık'ın otoyollarından tırlar çekilince benzin sıkıntısı da baş gösterdi.
Yakıtsız kalacaklarını düşünen halk, depolarını doldurmak için benzin istasyonları önünde uzun kuyruklar oluşturdu.
BBC'ye konuşan İngiltere Ulaştırma Bakanı Grant Shapps ise akaryakıt sorunu olmadığını söyledi. Shapps, istasyonlara koşan kişilerin duyarlı davranması ve ihtiyaç oldukça benzin almaları gerektiğini belirtti.
Son olarak İngiltere Hazine Bakanı Simon Clarke, 30 Eylül'de yaptığı açıklamada "Kriz artık kesinlikle kontrol altında olan bir şey" dedi.
Ancak bakanların "yok" dediği "sorun", bazı istasyonları kapattı.
Dünyanın en büyük beş enerji şirketi arasındaki BP ve Exxon Mobil'in sahibi olduğu Esso, "benzini taşıyacak yeterli şoför olmadığı" gerekçesi ile bazı istasyonlarını kapattı.
Bin 200 istasyonun işletmecisi BP'den yapılan açıklamada 26 Eylül'de istasyonların üçte birinde iki ana tip benzinin bittiği belirtildi.
Birleşik Krallık'ta 400 istasyonun işletmesine sahip EG Group, satın almaları 30 pound ile sınırlı tutacaklarını açıkladı.
İngiltere'deki 8 bin 380 benzin istasyonunun yaklaşık üçte ikisini temsil eden Petrol Perakendecileri Birliği'nin (PRA) Yönetim Kurulu Başkanı Brian Madderson, BBC'ye verdiği röportajda, benzin sıkıntısının "panik alımlarından" kaynaklandığını söyleyerek "Bu ülkede çok yakıt var ancak yanlış yerdeler. Hâlâ terminaller ve rafinerilerde bekliyorlar" dedi.
Durumun kısa sürede çözüleceğini aktaran PRA'nın açıklamasına göre üyelerin yüzde 27'sinde yakıt bitmiş durumda.
Hükümet ne önlem aldı?
Başbakan Boris Johnsson çok gönüllü olmasa da İngiltere hükümeti, 25 Eylül'de yaptığı açıklamada, arz zinciri problemlerini çözmek için yabancı şoförlere geçici acil vize vereceklerini açıkladı.
İngiltere Ulaştırma Bakanı Grant Shapps tarafından yapılan açıklamada ekimden itibaren 5 bin şoföre ve 5 bin 500 kümes hayvancılığı yapan kişilere üçer aylık geçici vize sağlanacağı duyuruldu.
Bu kişiler, 24 Aralık'a, yani Noel'e kadar İngiltere'de çalışabilecek.
"Çok zor geçen 18 aydan sonra, Noel'in hepimiz için ne kadar önemli olduğunu biliyorum. Bu nedenle hazırlıkların devam edebilmesi için ilk fırsatta bu adımları atacağız" diyen Shapps, Birleşik Krallık'ın şirketlerine de seslenerek "Şirketler de yeni şoförleri korumak için üzerlerine düşeni yapmalı ve çalışma koşullarını, hak ettikleri maaş artışını yapmalı" ifadelerini kullandı.
"Sadece süpermarketlerin bile 15 bin sürücüye ihtiyacı var"
Krizin tarafları ise hükümetin aldığı bu önlemi yetersiz buluyor.
Hollanda İşçi Sendikası Federasyonu Edwin Atema, BBC Radio 4'e yaptığı açıklamada "Konuştuğumuz Avrupalı sürücüler kısa süreli vize ile Birleşik Krallık'a gitmeyeceklerini ve kendi yarattıkları pislikten kurtulmalarına yardım etmeyeceklerini söylüyor" ifadelerini kullandı.
Atema,"Sürücülerin vize ve maaş bordrosundan daha fazlasına ihtiyaçları var" diye konuştu.
İngiliz Perakende Konsorsiyumu Gıda ve Sürdürülebilirlik Direktörü Andrew Opie, Reuters'a yaptığı açıklamada 5 bin vizenin yeterli olmayacağını söyleyerek, "Sadece süpermarketler bile Noel'de tam kapasite çalışabilmek için en az 15 bin sürücüye ihtiyaç duyuyor" dedi.
Gıda ve İçecek Federasyonu CEO'su Ian Wright, tedarik zincirindeki kopma nedeniyle marketlerde boş kalan rafları hatırlatarak "Daha da kötüye gidecek. Boş rafların yeni normalimiz olacağı gerçeğine alışmalıyız" dedi.
Şoför maaşları rekor seviyeye çıktı
Associated Press'te yer alan habere göre bazı taşımacılık firmaları, bedava eğitim kampanyalarına başladı. Bazı büyük süpermarketler için çalışacak birinin maaşı ise yıllık 50 bin sterline çıkarıldı. Bu, öğretmenler, polisler hatta bazı avukatların maaşından bile yüksek.
Nakliye şirketleri ve insan kaynakları ofislerinin istihdam yarışına girdiklerini belirten Reuters ise birinci sınıf ağır vasıta araçlarında çalışacak kişilere 75 bin sterlinlik maaş teklif eden şirket olduğunu söyledi. Bu, sektörde bugüne kadar duyulmuş en yüksek maaşı.
İnsan kaynakları ajansı ProDrive'ın Ticari Direktörü Jordan Francis, Reuters'a yaptığı açıklamada "Şoför olacaklara dört ay önce teklif ettiğimizin yüzde 40 daha fazlasını teklif ediyoruz" dedi.
Türkiye'den talep var mı?
Birleşik Krallık, vereceği geçici 5 bin vize için Avrupa Birliği vatandaşlarına öncelik veriyor.
Birini "sürücü" kabul etmek için ise normal ehliyet, ağır vasıta ehliyeti ve mesleki yeterlilik sertifikası gerekiyor.
Uluslararası Nakliyecileri Derneği İcra Kurulu başkanı Alper Özel, Türk şoförlerden kendilerine böyle bir talebin gelmediğini, iki ülke arasında bu konuyla ilgili bir görüşmenin gerçekleşmediğini söylüyor.
Independent Türkçe'ye konuşan Özel'e göre ağır vasıta şoförü sıkıntısı Avrupa gibi Türkiye'de de var.
Gençlerin bu mesleğe heves etmediğini, şoförlüğün toplumda olumsuz algılandığını söyleyen Özel, şöyle konuştu:
Öncelikle bu algının ortadan kalkması lazım. ‘Mesleği daha cazip hale nasıl getirebiliriz' diye düşünüyoruz.
Bizim amacımız bu sektörde çalışacak kişileri yetiştirecek okulların kurulması.
Bunu yapamazsak birkaç yıl sonra Türkiye'de böyle bir şoför açığı olabilir. Şu an bile sektörde şoför açığını hissediyoruz.
Türkiye'nin şu an dışarıdan şoför ithal etmediğini söyleyen Alper Özel, "Ancak bu trend böyle devam ederse birkaç yıl sonra ciddi bir açık ortaya çıkacaktır. O zaman yurt dışından şoför getirilir mi getirilmez mi onun için şimdi bir şey söylemem doğru olmaz" açıklamasını yaptı.
Şoförlüğün heyecanlı ve kişiyi sürekli geliştiren bir meslek olduğunu aktaran Özel, şunları söyledi:
Aslında heyecanlı bir meslek. Dünya görüyorsunuz.
Kendinizi sürekli geliştirebileceğiniz bir meslek. Çünkü gümrüğü, taşıma mevzuatını bileceksiniz, uluslararası ilişkileri bileceksiniz, farklı sınır kapılarının farklı kurallarını öğreneceksiniz.
Meşakkatli bir meslek ama bir malı sağ salim teslim etmenin de ayrı bir gururu, bir tatmini var.
Yeni gelen nesilde böyle bir heves yok. Onun da değişik nedenleri vardır muhakkak, araştırmak gerekiyor.
Gençler yetişmiyor: 65 yaş sınırı 69'a çıktı
Tüm Motorlu Taşıyıcıları Kooperatifleri Merkez Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Hanifi Oğuz, Alper Özel'in açıklamalarına paralel şekilde, Türkiye'de sürücü krizi olduğunu yineledi.
"Türkiye'de ağır vasıta kullanan şoförlerimiz zaten Türkiye'ye yetmiyor" diyen Oğuz, "Üçüncü havalimanı yapılırken Türkiye'de şoför bulamadılar ve Uzak Doğu ülkelerinden getirdiler. Bizim sektörde yeni şoför yetişmiyor. Çünkü her kamyoncu, her tırcı, çocuğunun bu mesleği yapmasını istemiyor. Niye istemiyor? Çünkü para kazanılmıyor" açıklamasını yaptı.
Independent Türkçe'ye konuşan Hanifi Oğuz, Türkiye'de 350 bin araca ihtiyaç olduğunu, atıl kapasitenin ise yüzde 40'ın üzerinde olduğunu aktardı.
Genç şoför yetişmediği için eskiden 65 olan emeklilik sınırının 69'a çekildiğini aktaran Oğuz, şöyle devam etti:
Türkiye'de çok zor koşullarda kamyonculuk.
Devlet tarafından hiçbir sosyal güvencesi yok. Sürücü kendi imkanları ile sosyal güvence yaratıyor. BAĞ-KUR'lu olacaksa kendi BAĞ-KUR'unu ödüyor.
Bir yandan da 12 çeşit vergi ödüyor.
Son olarak da İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul içinde çalışacaklarından "güzergah belgesi" istemeye başladı.
Bizim durumumuz İngiltere'den daha vahim.
"Kamyoncunun sırtından geçinip aidatlarını alan meslek örgütleri bu işe el atmıyor" diyen Hanifi Oğuz da Alper Özel gibi bu işin yüksek okullarının açılması gerektiğini ancak yıllardır bir adım ileriye gidilmediğini söyledi.
© The Independentturkish
