Bütçe anlaşmazlığı Irak Kürdistan Bölgesi (IKB) ile Bağdat Merkezi hükümetlerinin sorunlarının başında geliyor.
Belli dönemlerde kısmen çözülse de taraflar arasındaki anlaşmazlık 7 yıldır devam ediyor.
Sorunun çözümü için taraflar birçok defa bir araya geldi. Hatta anlaşmalar da imzalandı ancak bir türlü yürürlüğe giremedi.
Bütçe krizi nasıl başladı?
Irak, IKB'nin Mayıs 2014'te Bağdat'tan bağımsız bir şekilde petrol ihraç etme kararına tepki olarak Erbil'in anayasal hakkı olan yüzde 17'lik bütçe ile memur maaşlarını göndermedi.
fazla oku
Bu bölüm, konuyla ilgili referans noktalarını içerir. (Related Nodes field)
Başbakan Nuri el-Maliki döneminde başlayan kriz, IŞİD'in ortaya çıkması, bağımsızlık referandumunun yapılması ve IKB'deki havalimanlarına yurtdışı yasağının uygulanmasıyla tam kördüğüm haline geldi.
Dönemin Başbakanı Haydar el-İbadi, Mart 2018'de yeniden IKB'deki memurların maaşlarını ödemeye başladı.
Protesto ve hükümetin istifası nedeniyle anlaşma uygulanmadı
Adil Abdulmehdi'nin Ekim 2018'de başbakanlık görevine gelmesiyle krizin çözümü için yeni bir anlaşma yapıldı.
Yapılan anlaşmaya göre Erbil yönetimi günde 250 bin varil petrolü Bağdat'a göndermeyi, merkezi hükümet de IKB'ye ayda 320 milyar dinar göndermeyi taahhüt etti.
Ancak ülkede protesto gösterilerinin başlaması ve Abdulmehdi hükümetinin istifası gibi nedenlerden dolayı anlaşma rafa kaldırıldı.
Başbakan Mustafa el-Kazımi kabinesinin güvenoyu almasıyla sorunun çözümü için tekrar görüşmelere başlandı.
Irak Meclisi'nde bazı Şii ve Sünni milletvekillerinin birlik oluşturarak IKB'nin bütçesinin gönderilmesine ilişkin tüm petrol ve gümrük gelirlerinin merkezi yönetime teslim etme şartı getirmesi yeni bir krize neden oldu.
İki Şii grubun boykotuna rağmen tasarı kabul edildi
Buna karşılık Kürt temsilciler yasa tasarısına tepki göstererek parlamentoyu terk etti. Kısa bir süre sonra çözüm bulmak amacıyla tekrar görüşmelere başlandı.
Gerçekleşen bir dizi görüşmeden sonra 31 Aralık 2020'de, 2021 bütçesi için ön anlaşmaya varıldığı duyuruldu.
Ancak anlaşmanın yürürlüğe girmesi için Irak Meclisi'nin de onay vermesi gerekiyordu. Nihayet dün bütçe yasa tasarı Irak Parlamentosu'na sunuldu.
Eski Başbakan Nuri el-Maliki liderliğindeki Kanun Devleti Koalisyonu ile Ulusal Nehc (Şii) Grubu'ndan 33 milletvekilinin boykotuna rağmen tasarının tüm maddeleri onaylandı.
Taraflar arasında sağlanan son anlaşmaya göre, IKB'ye yüzde 12,67 oranında bütçe verilecek. Erbil yönetimi de günlük 250 bin varil petrol gelirini Bağdat'a teslim edecek.
Barzani: Atılan adım taraflar arasında güven ve koordinasyonu artıracak
IKB Başbakanı Mesrur Barzani tasarının kabul edilmesinden sonra Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde Irak'ın çıkarının IKB ile iyi ilişkiler geliştirmekte olduğunu söyledi.
Ardından konuyla ilgili yaptığı yazılı açıklamada, tasarının ülkenin zorlu ekonomik süreci atlatmasına vesile olmasını umduğunu kaydeden Barzani, devamında şu ifadelere yer verdi:
"Tasarının tüm maddelerinin uygulanmasını ve IKB'nin mali haklarının gönderilmesini umuyorum. Yasa, 2004 yılından bugüne kadar yaşanan mali sorunları çözüme kavuşturacak. Aynı şekilde iki hükümetin Mali Denetim Kurulu arasındaki yeni mekanizmanın gelişimine vesile olacak. Bu adımla taraflar arasındaki güven ve koordinasyon artacak."
"Anlaşma var olan sorunların çözümüne de katkı sunacak"
Independent Türkçe'ye konuşan Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) Irak Parlamentosu Grup Başkanı Dr. Viyan Sabri, aralarında IKB'nin 10 ve 11. maddeleri ile birlikte bütçe yasasının onaylanmasından memnun olduklarını söyledi.
Tarafların anlaşma sağlanan maddelere uymayı taahhüt ettiğini belirten Sabri, "Anlaşma bir yıllık ancak bu bir yıl daha uzatılabilir. Çünkü önümüzdeki ekim ayında ülke genelinde seçimler var. Seçimlerin yapılmasının ardından hükümetin kurulma süreci uzarsa bütçe yasa tasarısı bir yıl daha uzatılabilir" diye konuştu.
Anlaşmanın uzun bir çalışma ve onlarca defa gerçekleşen görüşmeleri sonucunda gerçekleştiğini kaydeden Sabri, "Özelikle Başbakan Mesrur Barzani ve Başkan Neçirvan Barzani'nin bütçedeki çaba ve rolleri çok önemlidir. Heyette Bağdat'ta sürekli Şii siyasi taraflarla görüşmeler gerçekleşti. Uzun bir çalışmanın neticesinde anlaşma sağlandı ve IKB olarak bundan memnunuz" ifadelerine yer verdi.
Bütçe konusunda anlaşmanın olması diğer sorunların çözümüne büyük katkı sunacağını ifade eden Sabri, anlaşmanın yeni bir başlangıç olduğunu belirterek şunları kaydetti:
"Erbil yönetimi her zaman sorunların çözümünden yana tavır gösterdi. Mesrur Barzani, petrol, bütçe ve 140. maddenin uygulanması gibi konuların çözümü için eski Başbakan Adıl Abdulmehdi ve Mustafa el-Kazımi ile her zaman diyalog yolunu seçti. Barzani her zaman diyalogda ısrar etti. Ancak Kürt halkının yasal haklarından da asla taviz vermedi. Kürt heyet ile biraraya geldiği her görüşmede Kürdistan Bölgesi'nin kanuni haklarından taviz verilmemesi konusuna ısrarla değindi. Barzani'nin ısrarı olmasaydı belki de 11. madde bu şekilde kabul edilmeyebilirdi. Anlaşma, var olan sorunların çözümünü de katkı sağlayacak."
© The Independentturkish
