Kedi nanesi ve gümüş asma, kedileri neşelendiren bitkiler olarak biliniyor. Ancak yeni bir araştırmaya göre, kedileri neşelendirip yerlerde yuvarlanmalarını sağlayan bu bitkiler, aynı zamanda sivrisinekleri uzak tutuyor.

Iwate Üniversitesi, Nagoya Üniversitesi, Kyoto Üniversitesi ve Liverpool Üniversitesi'nden araştırmacılar, öncelikle kedilerin söz konusu bitkilere verdiği neşe dolu tepkilerin biyololik temellerini ortaya koydu. Araştırmada hem kedi nanesi hem de gümüş asmadaki kimyasal bileşiklerin (sırasıyla nepetalakton ve nepetalaktol) söz konusu coşkuyu tetiklediği tespit edildi.

Bunun yanında uzmanlar, kedilerin sivrisineklere ve böceklere karşı korunmak için bu bileşikleri kürklerine bulaştırmak istediği ve hem kedi nanesi hem de gümüş asmaya bu nedenle sürtündüğünü düşünüyor.

Araştırmanın başyazarı Reiko Uenoyama, "Kedi nanesi içindeki kedileri cezbeden nepetalakton maddesinin sivrisinek kovucu etkiye sahip olduğuna dair bazı raporlar vardı. Biz de kedilerin sivrisineklerden korunmak için kürklerine bu bitkilerin özünü aktardığını düşündük. Güçlü bir hipotezimiz oldu ve nepetalaktolün sivrisinek kovucu etkisini keşfettik" diye konuştu.

Araştırmacılar, kedilerin bu bitkilere kasıtlı olarak sürtünüp sürtünmediğini görmek için leopar, jaguar ve vaşak gibi büyük kedilerin kafeslerinin farklı kısımlarına (zemin, tavan ve duvarlar) nepetalaktol içeren kağıt filtreler yerleştirdi. Bunun sonucunda kedilerin kağıtlara sürtünmeye başladıkları ve hatta bazılarının tavandaki kağıtlara ulaşabilmek için duvarlara tırmandığı görüldü.

Daha sonra birkaç ev kedisinin kafalarına aynı madde sürüldü veya maddeyi kendilerinin uygulamasına izin verildi. Bunun ardından kediler, sivrisineklerin erişebileceği bir noktaya yerleştirildi.

Böylece, gümüş asmadaki nepetalaktol isimli maddeye maruz kalan kedilerin başlarına konan Aedes albopictus cinsi sivrisinekler sayıldı. Sayıyı bileşiğe maruz kalmayan kedilerle karşılaştıran araştırmacılar, nepetalaktolün sinekleri uzak tutmada büyük fark yarattığını gördü.

Bulguların, insanlar için yeni sivrisinek kovucu ürünlerin geliştirilmesinde kullanılabileceği ifade edildi. Aedes aegypti, chikungunya ve dang virüsü taşıdığı düşünülürse bulguların insan sağlığı açısından yararlı olabileceği düşünülüyor.

Hakemli bilim dergisi Science Advances'da yayımlanan araştırmanın yazarları, kedigillerdeki sivrisinek savunmasını şöyle açıkladı:

Evcil kediler ve diğer kedigiller yüzlerini ve başlarını kedi nanesi (Nepeta cataria) ve gümüş asmaya (Actinidia polygama) sürtüyor ve yerde yuvarlanıyor. Böylece gümüş asma ve kedi nanesi, kedinin kürküne nepetalaktol veya nepetalakton maddelerini aktararak, A. albopictus'u uzak tutuyor.

Öte yandan araştırmacılar, bu kimyasalların neden köpek veya fare gibi diğer hayvanları kediler gibi coşkulandırmadığını merak ediyor. Araştırmanın yazarlarından Masao Miyazaki, düşüncelerini şöyle dile getiriyor:

Bu tepki neden kedilerle sınırlı? Neden diğer hayvanlar bitkiye tepki vermiyor? Cevap bulmak için reaksiyondan sorumlu geni belirlemek istiyoruz. Zira bu çalışmanın bulguları, yeni sivrisinek kovucu ürünlerin geliştirilmesi dahil olmak üzere çeşitli alanlarda kullanılabilir.

Independent Türkçe, Eurekalert, New York Times

Derleyen: Çağla Üren