1987'den bu yana küresel altın piyasasının nabzını tutan Dünya Altın Konseyi'nin bugün yayımladığı "2020 Üçüncü Çeyrek Küresel Altın Talebi" raporuna göre altın talebi, 2009'dan bu yana ilk kez en düşük çeyreklik seviyesini gördü. 

Sosyal kısıtlamalar, ekonomik yavaşlama ve altın fiyatlarının çok güçlü şekilde artması nedeniyle 2020'nin üçüncü çeyreğinde altın talebi 892,4 tona geriledi. Bu, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 19 gerileme demek. 

Altının kullanıldığı mücevherata talep ise 2020'nin ikinci çeyreğinde tarihin en düşük seviyesine gerilemişti. Bu seviyeden biraz toparlanmış olsa da mücevherat talebi 333 ton ile 2019'un üçüncü çeyreğine göre hâlâ yüzde 29 geride.  

Bunun yanı sıra bar ve madeni para şeklinde satılan altına talep 2020'nin üçüncü çeyreğinde güçlendi. 2019'un aynı dönemine göre yüzde 49 artarak 222,1 tona ulaştı. 

Dünya Altın Konseyi'nin açıklamasına göre Batı piyasalarındaki ve Türkiye'deki güçlü "güvenli liman" talebi, bu büyümeyi sağlayan öncelikli neden oldu. 
 

Küresel merkez bankalarının yıllar içindeki net altın altım ve satımı/ Grafik: Dünya Altın Konseyi

Merkez bankalarının elindeki altın rezervine de değinen Konsey, "2011'den bu yana her çeyrek net altın alıcısı olan merkez bankaları, uzun süre ilk defa satıcı konumuna geçtiler" ifadesini kullandı. 

Raporda yer alan verilere göre (net olarak) 2018 üçüncü çeyreğinde 253 ton, 2019 üçüncü çeyreğinde 141,9 ton altın alan merkez bankaları, 2020'nin üçüncü çeyreğinde 12,1 altın sattı. 

Sene başından bugüne duruma bakıldığında ise merkez bankaları "net alıcı" konumunda olmaya devam etti. Zira, ilk dokuz ayda merkez bankalarının talebi 220,6 tona ulaştı. 

Dünya Altın Konseyi, altın alımlarının devam edeceğini ancak son iki yıla kadar hızının düşük olacağını belirtti. 

Türkiye'de altın rezervi iki yıldır ilk defa bir çeyrekte azaldı 

Altın Konseyi'nin raporuna göre merkez bankalarının brüt altın satışları üçüncü çeyrekte 78,9 tona çıktı. Bunda en fazla katkıyı ise Türkiye ve Özbekistan merkez bankaları yaptı. 

Türkiye'de ağustos ve eylülde iç piyasada oluşan yüksek altın talebi, ticari bankalar ve merkez bankaları arasındaki altın ticaretini de artırdı. 
 

Son 10 yılda Merkez Bankası'nın altın rezervlerindeki değişim/ Grafik: TCMB

Altın rezervleri üçüncü çeyrekte 22,3 azalan Türkiye için bu, 2018'in dördüncü çeyreğinden bu yana ilk azalış oldu. 

Ancak sene başından bu yana Türkiye'nin kasasına 148,7 ton altın girdi ve "en büyük altın alıcı" olmayı sürdürdü. TCMB'nin 561 tonluk altın rezervi, toplam rezervlerin yüzde 47'sini oluşturuyor. 

2019 sonu itibariyle 411,8 seviyesinde olan altın rezervinin 372 tonu Borsa İstanbul'da, 5,9 tonu ise İngiltere Merkez Bankası'nda tutuluyordu. 

"TCMB bugüne kadar ürettiğimiz tüm altını aldı" 

Altın Madencileri Derneği (AMD) Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Yücel, ağustosta Bloomberg'e yaptığı açıklamada 2020'de rekor altın üretimi gerçekleşeceğini söylemişti. 

Altın üretiminin 2019 yılında 38 ton olarak gerçekleştiğini söyleyen Yücel, bu yıl 44 ton külçe altın üretimi beklediklerini söyledi. 

2017'de yapılan değişiklikle Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın (TCMB) yerel üreticilerin ürettikleri altını piyasa fiyatından alan ilk alıcı olarak alma hakkına sahip olduğunu hatırlatan Yücel, "Düzenleme değişikliğiyle birlikte TCMB bizim tek alıcımız haline geldi. Bugüne kadar ürettiğimiz tüm altını aldı" ifadelerini kullanmıştı. 

Özbekistan'ın altını, toplam rezervlerinin yüzde 56'sı 

Altın rezervleri üçüncü çeyrekte 34,9 ton azalan Özbekistan'da ise 307 tonluk altın rezervi hâlâ toplam rezervlerin yüzde 56'sını oluşturuyor. 

Pandeminin ekonomik etkileriyle mücadele etmek isteyen Özbekistan'da altın ihracatı da yükselmiş durumda 

Özbekistan ve Türkiye'nin yanı sıra Tacikistan (9,2 ton), Filipinler (7,8 ton), Moğolistan (2,4 ton) ve Rusya (1,2 ton) yüksek oranda altın satışı yapan diğer ülkelerdi.

Altı merkez bankası satmadı, aldı 

Rapora göre küresel merkez bankaları, son üç çeyrekte satışa yönelmiş olsa da altı merkez bankası, üçüncü çeyrekte altın rezervlerini artırdı. Bunlar:

Birleşik Arap Emirlikleri: 7,4 ton

Hindistan: 6,8 ton

Katar: 6,2 ton. 

Kırgızistan Cumhuriyeti: 5 ton

Kazakistan: 4,9 ton

Kamboçya: 1 ton. 

Altın Konseyi'nin raporunda ayrıca şu ifadeler yer aldı: 
 

Kovid-19 salgınının körüklediği belirsizlik, yatırımcıları ve merkez bankalarını yatırımlarını çeşitlendirmeye ve kriz zamanlarında portföylerinin değerini korumaya yöneltti. 

Birçok merkez bankasının rezervlerinde en büyük payı alan devlet tahvillerindeki düşük ve negatif faiz oranları nedeniyle merkez bankaları çok zarar gördü. 

Merkez Bankası'nın altın rezervleri neydi ne oldu? 

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) verilerine göre Eylül 2019- Eylül 2020 arası altın rezervi şu şekilde değişti: 
 

Dünya Altın Konseyi verilerine göre TCMB, altın rezervlerini 2019'da 159 ton artırarak 413 tona çıkarmış ve dünyanın en büyük altın alıcısı olmuştu. O dönem bu miktar toplam rezervlerin yüzde 20'sine denk geliyordu. 2019 sonu itibariyle küresel altın alımlarının yüzde 50'sini Türkiye oluşturuyordu. 

Sözcü Gazetesi yazarı Erdoğan Süzer'in 11 Ekim 2019 tarihli haberine göre TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu üyesi milletvekillerine banka faaliyetleri hakkında bir sunum yapan Merkez Bankası Başkanı Murat Uysal, altın rezervlerinin 350 tonu aştığını, daha önce yurt dışında tutulan bu altınların yüzde 95'inin (yaklaşık 332,5 ton) Türkiye'ye getirildiğini, yüzde 5'inin (yaklaşık 17.5 ton) ise yurt dışında kaldığını söylemişti.

Dünya Altın Konseyi, altın rezervlerini 2018’de de yüzde 51,5 artıran Türkiye için “25 yıl piyasada varolmadıktan sonra 2017’de 85,9 ton altın almıştı” ifadesini kullanıyor. 

2020'nin birinci çeyreği sonunda TCMB, rezervlerine 72,7 ton daha ekleyerek totali 485,2 tona çıkarmıştı. Altın rezervlerinin, toplam rezervlere oranı da yüzde 29'a yükselmişti. 

2020'nin nisan-mayıs-haziran aylarına gelindiğinde ise Türkiye'nin altın rezervleri 97,8 ton daha arttı, 583 tona çıktı ve küresel altın alımlarında Türkiye,  yüzde 85'lik pay aldı. 583 tonluk altın, toplam rezervlerin yüzde 38'ini oluşturdu. 

Altın ithalatı ağustosta yüzde 394 artışla 4,08 milyar dolara çıkmış ve 1989'dan bu yana aylık bazda en yüksek altın ithalat rakamı kaydedilmişti. Eylülde altın ithalatı yaklaşık 3 milyar dolardı. 

Son bir yılda altın ile ilgili hangi kararlar alındı?

Türkiye'deki bankalar ile arasında döviz-TL swap (değiş-tokuş) işlemleri yürüten Merkez Bankası, 6 Mayıs'ta "Türk Lirası karşılığı altın swap piyasası"nı duyurmuş yani, swap işlemlerinde bankalardan altın alıp yerine TL sağlamaya başlamıştı. 

Bu karardan beş ay sonra, 2 Ekim 2019 tarihinden itibaren Merkez Bankası bünyesinde döviz karşılığı altın swap piyasası açılmasına karar verilmişti. 

4 Eylül 2020'de Resmi Gazete'de yayımlanan kararla altın ve gümüşteki devlet hakkı yüzde 25 artırılmıştı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın 5 Eylül'de yaptığı açıklamayla da 99 maden sahası ihale edilerek aramalara açılacağı duyurulmuştu. 

8 Ekim'de Reuters'a konuşan Türkiye Varlık Fonu CEO'su Zafer Sönmez, devletten yaklaşık 20 maden sahasının lisansını aldıklarını belirtmişti.