Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve beraberindeki Türk heyet 5 Mart'ta Rusya'nın başkenti Moskova'daydı.

Suriye ordusunun İdlib'de Türk Silahlı Kuvvetleri unsurlarına saldırısı sonrası Ankara-Moskova hattında bir süredir devam eden gerilim, Kremlin'deki görüşme ile bir parça azaldı. 

Şehit olan Türk askerleri için başsağlığı dileyen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile baş başa ve heyetler arası görüşmeler toplam 5 buçuk saat sürdü, İdlib'de ateşkese varıldığı açıklandı. 

Moskova mutabakatı gereği başlayan ateşkeste Türkiye etkinliğini M4 otoyolunun kuzeyine çekti, Putin'in Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad üzerindeki ağırlığını kullanması istendi, gerginliği azaltma bölgesine olası saldırılar halinde Türkiye'nin M5'teki Suriye ordusuna yanıt vereceği ifade edildi. 

Anlaşma dış basında farklı yorumlara neden oldu. 

Avusturya'daki Kleine Zeitung gazetesi muhabiri Stefan Scholl "Bu ateşkes sonunda bu kez Putin değil Erdoğan kazandı" tespiti yaparken, İsviçre gazetesi Tages-Anzeiger'in Ortadoğu muhabiri Tomas Avenarius, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Kremlin'e ricacı olarak geldiğini belirtip "Putin elini Esad'ın üzerinden çekmediği sürece Erdoğan kaybeden olmaya mahkum kalacaktır" yorumu yaptı.

Anlaşmanın nasıl algılandığı bir yana bir de diplomatik teamüller meselesi ve işin politik magazin kısmı ziyaret sonrasında sıkça konuşuldu.
 

Liderlerin kravat tercihleri, Erdoğan ile Lavrov arasındaki "sevgi" sözcüklerinin baskın geldiği diyalog ve heyetler arası çalışma yemeğinde konukların hemen önüne yerleştirilen Erdoğan ve Putin'i tokalaşırken gösteren tabaklar gibi. 
 

Fotoğraf: AA

Ülkenin en çok izlenen devlet televizyonu kanallarından olan Rossiya 1'de görüşme öncesine dair yayınlanan görüntüler ise 5 Mart ziyaretini başka bir düzleme soktu. 

Dün yayınlanan 13 dakikalık TV haberinde Rossiya 1 muhabiri bir yandan görüşme öncesini anlatıyor bir yandan farklı kamera açılarıyla Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığındaki Türk heyetin içeri alınmak için kapıda bekletildiği görülüyor. 
 

Rossiya 1 kanalı videonun başında Kremlin çalışanları ve gazetecilerin görüşme öncesi koşuşturmasına yer veriyor,  Erdoğan'ın asansörle görüşme yapılacağa kata gelişini gösteriyor.

Türk delegasyonu Kremlin'in koridorlarında yürürken Erdoğan'ın hemen yanında Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu arkasında ise Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak görünüyor. 
 

Görsel: Rossiya 1

Rossiya 1 muhabiri, Erdoğan'ın görüşmeye girmeden önce alındığı odadaki Rus maraşel Aleksandr Suvorov'un portresine dikkat çekiyor. 

Hiç savaş kaybetmemesiyle tanınan komutanın 18. yüzyıldaki Osmanlı-Rus savaşındaki rolü biliniyor. 

Rossiya 1 kanalı, Türk heyetinin bekletilmesini kronometreyle farklı açılardaki kameralardan gösteriyor. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yanında Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, Cumhurbaşkanlığı sözcüsü İbrahim Kalın, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, MİT Başkanı Hakan Fidan

ve AK Parti sözcüsü Ömer Çelik var. 

Görüntülerin 24. saniyesinde saatine bakıp rötarı ilk merak edenin Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu olduğu dikkat çekiyor. 

Bir başka dikkat çeken ise bakan Akar'ın bakan Albayrak'ın yakasını düzelttiği anlar. 

Bir buçuk dakikalık ayakta bekleyişten sonra Erdoğan oturmaya karar veriyor, 15 saniye sonra ayağa kalkıp heyetle birlikte içeri giriyor ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile el sıkışıyor. 

İzlenim haber olarak sunulan görüntülerde Türkiye'den basın mensuplarının bulunduğu alandaki tahtanın üstündeki "Fenerbahçe" yazısı da kameralara takılan bir başka görüntü. 

 

Görsel: Rossiya 1

Eski Moskova Büyükelçisi Sezgin: Devlet televizyonunda yayınlanması yadırganacak bir durum

İYİ Parti milletvekili, emekli diplomat Aydın Adnan Sezgin söz konusu görüntüler ile ilgili yorum yapmayı tercih etmeyeceğini söylüyor.

Daha önce 2010'da Moskova Büyükelçiliği görevini üstlenen Sezgin, bekletilme ile ilgili anların devlet televizyonunda yayınlanmasını ise yadırgatıcı bulduğunu söylüyor. 

Bir başka emekli diplomat, BM Cenevre nezdinde daimi temsilcilik ve Başbakanlık müşavirliği görevleri de üstlenmiş olan Cem Duna konunun büyütüldüğü kanaatinde:

Olayın önemine göreceli olarak baktığınız zaman bir iki dakikanın çok önemli olmadığını düşünüyorum. Kaldı ki; böyle bir şey olup olmadığı da net değil. Kasıt olmadığı sürece diplomatik teamüllere aykırı değil.

HDP Diyarbakır milletvekili Garo Paylan Twitter hesabından yaptığı paylaşımda Kremlin'in saray kapısındaki bekletilme görüntülerini devlet televizyonuna servis ettiğini söylüyor:

Erdoğan’ı aşağılamak için, Kremlin Saray’ında kapıda bekletilme görüntüleri Rus devlet televizyonuna servis ediliyor. Gık yok! Aynı servisi Erdoğan’ın ekibi yapsaydı Putin kıyameti koparırdı. Sahada da, masada da hezimet!

CHP milletvekili Özgür Özel, "Devlet başkanını kapıda bekletmek kabul edilemez" mesajı veriyor:

Ülkene gelen bir başka devlet başkanını kapıda bekletmek kabul edilemez nezaketsizlikte bir kusur olabilir. Ancak bunu 3 farklı kamera ile içeriden dışarıdan çekip, montajlayıp, zaman sayacı ekletip servis etmek alenen ve kasten hakarettir.

CHP Sözcüsü Faik Öztrak ise Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Putin ile görüşmesi öncesi beklemesine ilişkin "'2 minute' bekletilen Erdoğan, Putin'e bir 'one minute' çekemedi" diyor.

Bağımsız İstanbul milletvekili Cihangir İslam da Twitter'dan yaptığı paylaşımda Putin'i kınadı.
 

Konuyla ilgili 9 Mart'ta Dışişleri Bakanlığı, hükümet ya da Cumhurbaşkanlığı'ndan bir açıklama yapılmadı.

İlk açıklama ise görüntülerin gündem olmasından bir gün sonra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'ndan geldi.

Anadolu Ajansı editör masasında soruları yanıtlayan Çavuşoğlu protokol krizi iddiaları ile ilgili "Bunun magazin haline getirilmesi doğru bir şey değil" yorumu yapıp şunları söyledi:

Protokolün ne olduğunun bilinmesi lazım. Ortada buluşma noktası var ve liderler iki farklı yerden giriş yapıp ortada buluşuyor. Cumhurbaşkanımız bir yerde beklediyse Putin’de bir yerde bekledi. . Soçi’de Cumhurbaşkanımızı kapıda karşıladı ve kapıya kadar uğurladı. Bu Rus medyasının yaptığı bir saygısızlıktır. Bunu magazin haline getirmesi doğru bir şey değil. Türkiye ile Rusya arasında ufak bir fikir ayrılığı olunca, Rus medyası hemen kara propagandaya başlıyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da konuyla ilgili Brüksel gezisi dönüşünde Hürriyet Genel Yayın Yönetmeni Ahmet Hakan'ın konuyla ilgili sorusuna "İki ülke ilişkileri medyatik manipülasyonlara kurban edilemez" yanıtını verdi:

Her ülkenin medyasında maalesef bu tür fevri örnekler yer alabiliyor. Ancak Türkiye ve Rusya ilişkileri bu tür medyatik manipülasyonlara kurban edilemez. Arkadaşlarımız konuyla ilgili bütün muhataplarıyla görüştüler. Herhangi bir kastın kesinlikle söz konusu olmadığını, kendilerinin de bu tutumdan ciddi manada rahatsız olduklarını ifade ettiler. Rutin bir sürecin bile birilerince manipüle edilerek farklı noktalara çekilmeye çalışılması buradaki kötü niyeti gösteriyor aslında. Nitekim bizim medyaya görüntü vereceğimiz Putin’in çalışma ofisi bir uçta, biz ise öbür uçtan geliyoruz. O bu uçtan çıkana kadar, biz de bulunduğumuz yerden çıkana kadar buluşma noktası gibi orta noktada buluşuyoruz. Bazıları da buradan art niyetli çıkarımlar yapmaya çalışıyorlar. Sayın Putin bizi arabaya kadar uğurladı. Tabi niyet kötü olunca bunu yazmıyorlar, göstermiyorlar.

"Belçika Dışişleri Bakanı gecikince AB ile kriz çıktı sanmıştık"

Emekli Büyükelçi Uluç Özülker, "Böylesine üst düzey ziyaretler sırasında bekletilmez" diyor.

Rus televizyonunun haberinin "makul" olmadığını söylüyor, içerideki olağan aksaklıkların yansıtılmaması gerektiğini belirtiyor.

Özülker, gerçekten kötü niyet olsa Rusya'nın ara çözüm dahi olsa hiçbir ateşkes önerisini kabul etmeyeceğini, doğrudan doğruya bastıracağını söylüyor, normal şartlar altında görüşme öncesi tüm tertibatın ise önceden alınması gerektiğine işaret ediyor: 

Herhangi bir sebeple önceden haber verilecekse önceden telefonla haber verilir, mücbir bir sebep çıktığından bahsedilir. Ona göre pozisyon alınır. Bu kadar üst düzey temaslarda bu durumlar olağan değildir. Devlet başkanının son anda çok ciddi bir sıkıntısı çıkabilir. 

Özülker buradan hareketle 1987'de Türk heyetinin başına gelen bir diplomatik anısından söz ediyor: 

Biz 1987'de Avrupa Birliği'ne tam üyelikte müracaatı yaptık. Müracaatımızı dışişleri bakanımız Ali Bozer bey verecekti, Leo Tindemans müracaatı alacaktı. 8'deki randevuya saat 8'e çeyrek kala gittik. Ancak Tindemans bir türlü gelemedi. Vardığında saat 9'a 20 vardı. Tek yönlü yolda öndekiler kaza yapmış, bundan ötürü yol tıkanıyor. Leo Tindemans haber veremiyor çünkü o tarihte bugünkü gibi cep telefonu yoktu. Şimdi anında haberleşme var. Bekledik. Beklerken herkes 'Acaba AB yeni bir tavır mı koyuyor?' sorusunu kendine soruyordu. Anlaşıldı ki; mesele sadece bir trafik kazasıymış. 

2016'daki bekletmenin rövanşı mı, Putin'in klasiği mi?

Haberin ardından akıllara en çok takılan iki soru ise yukarıdakiler.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 4 yıl önce 9 Ağustos 2016'da St.Petersburg'da bir araya gelmişti. 
 

Kasım 2015'te Suriye-Türkiye sınırında Rus uçağının düşürülmesinin ardından ilişkileri kopma noktasına gelen iki ülkenin lideri o dönem 9 ay sonra ilk kez buluşuyordu.

Görüşmeyi canlı yayınlayan Rossiya 24'te Erdoğan'ın mevkidaşını bekletmesi de o dönem Rusya'da konuşulmuştu.

Erdoğan, Putin'i yaklaşık 4 yıl önce 1 dakika 36 saniye bekletmişti. 

Son görüşmede Rossiya 1'in haberinde kullanılan kronometre ise Putin'in Erdoğan'ı 24 saniye daha fazla beklettiğini gösteriyor.

Merkel'i dört saatten fazla bekletti

Son 20 yıldan beri Rusya'yı yöneten Vladimir Putin, dünya liderlerini bekletmesi ve bunu politik bir taktik olarak kullanmasıyla biliniyor. 
 

 

2003'ten bu yana dünya liderleriyle üst düzey görüşmelere katılan Putin'i bekleyenler arasında Almanya Şansölyesi Angela Merkel, Papa, ABD Başkanı Donald Trump, İsrail'in eski Cumhurbaşkanı Şimon Peres de bulunuyor. 

Özgür Avrupa Radyosu (RFE/RL) ve Birleşik Krallık merkezli haber ajansı Reuters'a göre Angela Merkel, Putin'i en çok bekleyen siyasi liderler arasında birinci sırada. 

2014'te Putin ile yapacağı görüşme öncesi 4 saat 15 dakika bekleyen Merkel'i, 4 saat ile dönemin Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç takip ediyor.

Papa'yı 50 dakika bekleten Putin, ABD Başkanı Donald Trump'ı 20 dakika bekletmiş, 2015'de Paris'te düzenlenen Birleşmiş Milletler buluşmasına 1 saat 20 dakika geç kalmıştı. 

En az beklettiği kişi ise 14 dakikalık gecikme ile Birleşik Krallık Kraliçesi II. Elizabeth olmuştu.

Putin'in G20 gibi uluslararası katılımın sağlandığı liderler zirvesinde bile aile fotoğrafına en geç kalan lider olduğu daha önce medyaya yansımıştı.
 

Rusya'da kimi siyasi yorumcular Putin'in bu tavrını psikolojik oyun oynamayı sevdiği yönünde okuyor. 

Zira Putin'in bugüne kadar basın konferansları ve TV röportajlarına hiç geç kalmadığı belirtiliyor. 

Gecikme ve bekletmelere yönelik konuşan Kremlin sözcüsü Dmirtiy Peskov, 2015'teki Papa ile yapılacak olan görüşmeye neden geç kalındığı yönündeki soruya "İtalya trafiği" yanıtını vermişti. 
 

Putin ve Papa / Fotoğraf: Reuters

Moskova'da günlük yayın yapan Moskovskij Komsomolets gazetesine konuşan ve adını vermek istemeyen bir kaynak, Putin'in meşhur rötarlarıyla ilgili "Önemli görüşmeler öncesi elindeki bilgileri ve konuları birkaç kez teyidini yapar bu sebepten dolayı takviminin genellikle arkasında kalabiliyor" demişti. 

Putin'in eski eşi: İlk buluşmamıza bile geç kalmıştı

Rusya Devlet Başkanı Vladimir'in eski eşi Lyudmila Putina dört yıl önce verdiği bir gazete röportajında, Putin'in ilk buluşmalarına bile geç kaldığını anımsatıp bir anısını şöyle anlatmıştı: 

Ben hiçbir zaman geç kalmadım. Ama Vladimir hep gecikir. Bir buçuk saatlik gecikme onun için olağandır. Metroda onu beklediğim zamanı hatırlıyorum. 15 dakikalık bir gecikme normaldir, yarım saatlik gecikme anlaşılabilir. Ama bir saat geçtikten sonra eğer hala yerinde değilse ağlamaya başlarsınız.

Vladimir Putin ile Lyudmila Putina, 6 Haziran 2013'te Esmeralda balesini izlemek için gittikleri Büyük Kremlin Sarayı'nda birlikteliklerine son verdiklerini açıklamıştı.