TürkAkımı projesinin açılış töreni için Türkiye’ye gelen Rusya Devlet Başkanı Vlademir Putin ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki görüşmenin ardından her iki ülke Libya’da Ulusal Mutabakat Hükümeti güçleri ile muhalif general Halife Hafter’e bağlı kuvvetler arasında ateşkes çağrısı yaptı.

Görüşme sonrası yapılan ortak açıklamada konuyla ilgili şöyle denildi:

Mevcut kritik şartlar altında ve ilgili BMGK kararlarının ortaya koyduğu amaçlar ışığında insiyatif almaya karar verdik. 

Bu çerçevede, arabulucular olarak Libya’daki tüm taraflara çatışmaları 12 Ocak günü saat 00.00 itibarıyla durdurmak, sahada istikrarın sağlanması ve Trablus ile diğer şehirlerde günlük hayatın normalleştirilmesi için gereken önlemlerle desteklenen sürdürülebilir bir ateşkes ilan etmek, Libya halkının acılarına son vermek ve ülkeye barış ve refahı yeniden getirmek için derhal bir müzakere masasının etrafında bir araya gelme çağrısında bulunuyoruz.

Rusya-Hafter ilişkileri

Türkiye, Libya’da Fayiz el Serrac başbakanlığındaki Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne destek veriyor. Moskova’nın ise Serrac’ın rakibi Hafter ile sıcak ilişkileri var.

Anadolu Ajansı’na göre Hafter 2016’dan bu yana birçok kez Moskova’yı ziyaret etti ve Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile de görüştü.

Hafter, 2017’de Libya deniz sahasına giren bir Rus uçak gemisini de ziyaret etmiş ve burada törenle karşılanmıştı.

En üst düzey Rus yetkililer Hafter’e sağlık malzemesi yardımı yapıldığını duyurdu.

Rusya merkezli özel askeri şirket olan Wagner’in savaşçıları Libya’da Hafter güçlerinin saflarında sıcak çatışmalara da katılıyor.

Hafter’in kontrol ettiği bölgede kullanılan paralar da Rusya’da basılarak Libya’ya gönderiliyor.

Libya halkı ateşkesin yürürlüğe girmesini istiyor

Bölge Uzmanı Taner Altun, Trablus yönetiminin ateşkese olumlu yaklaştığını, Hafter’in ise bu çağrıya henüz yanıt vermediğini söyledi. Altun'a göre Libya halkı, ateşkesin yürürlüğe girmesini ve çatışmaların son bulmasını istiyor.

Ateşkes çağrısını yapan ülkelerden biri olan Rusya'nın Hafter’le iyi ilişkiler içinde olduğunu söyleyen Altun “Ancak Suriye, Yemen ve Irak’ta olduğu gibi Libya’da da ateşkes sağlanabilmesi sadece iç aktörlere bağlı değil. Bölgesel ve uluslararası güçler de bu tutumu desteklemeli" dedi.

İstanbul’da Erdoğan ve Putin Libya’yı görüşürken Kahire’de de Mısır, İtalya, Fransa, Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi arasında Libya zirvesi vardı. Zirvenin ardından yapılan ortak açıklamada Türkiye hedef alınırken İtalya Türkiye’ye yönelik ithamların ağır olması nedeniyle bu açıklamaya imza koymadı.

Yapılan ateşkes çağrısı Türkiye ile Rusya’nın ilk anlaşması değil.

Daha önce de Astana ve Soçi’de iki ülke Suriye kriziyle ilgili bazı konularda mutabakata varmıştı.

“Çatışmasızlık Mutabakatı” buharlaştı

2017’de İran’ın da taraf olduğu Astana görüşmelerinin ardından varılan mutabakatta Suriye’nin önemli bir bölümünde çatışmasızlık bölgelerinin oluşturulması kararlaştırıldı.

Doğu Guta, Humus kuzeyi, İdlib, Lazkiye kırsalı ile Hama ve Halep şehirlerinin bir bölümü söz konusu mutabakatla belirlenen çatışmasızlık bölgeleriydi.

Aradan geçen 2 yılın ardından İdlib hariç tüm alanlar, büyük hava saldırılarının ardından gerçekleştirilen kara harekatlarıyla rejim güçlerinin kontrolüne girdi.

Bu saldırılarda Rus uçakları görev yaparken İran da kontrol ettiği yabancı milislerle kara harekatına katıldı.

Mutabakatla kurulacağı açıklanan İran-Rus-Türk Koordinasyon Merkezi hiç faaliyete girmedi ve ilerletme çağrısında bulunulan BM gözetimindeki Anayasa süreci de tıkandı.

Gözlem noktalarına saldırılar

Mutabakatla birlikte Türkiye, İran ve Rusya belirlenen bölgelerde çatışmasızlığı gözetlemek için askeri noktalar kurmuştu.

TSK’nın kurduğu gözlem noktaları birçok kez saldırıya uğradı ve sıcak çatışmalar bu noktaların yakınlarına kadar ulaştı. 

Rusya ile TSK’nın Suriye kuzeyinde YPG kontrolünde bulunan Resulayn ve Tel Abyad’a yönelik gerçekleştirdiği Barış Pınarı Harekatı’nın ardında da bir mutabakat imzalandı.

10 maddeden oluşan mutabakata göre Rus askeri polisi ve Suriye sınır muhafızları harekat bölgesinin dışında kalan bölgelere yerleşecek ve YPG’nin sınırın 30 kilometre dışına çıkmasını temin edecekti. 

Menbiç ve Tel Rıfat’ta YPG varlığı devam ediyor

Mutabakata göre bütün YPG unsurlarının silahlarıyla birlikte Menbiç ve Tel Rıfat’tan çıkarılacak, Türk ve Rus askerleri ortak devriyeler atacak ve mutabakatın uygulanmasını koordine etmek maksadıyla müşterek bin mekanizma kurulacaktı.

Mutabakat maddeleri böyle olsa da bunların önemli bir kısmı Suriye’deki kriz sahasına yansımadı.